6
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús ki̱vi̱ ni̱xi̱yo ra ñoo Nazaret
(Mt. 13:53-58; Lc. 4:16-30)
Ta ta̱Jesús ke̱e ra kua̱noꞌo̱ ra ñoo ra, ta naxíka xíꞌin ra kua̱ꞌa̱n na xíꞌin ra. Tá ki̱xaa̱ ki̱vi̱ yi̱i̱ ña nákindée najudío, saá ki̱xáꞌá ra sánáꞌa ra ni̱vi veꞌe ño̱ꞌo sinagoga, ta kua̱ꞌa̱ ní na xi̱ni̱ so̱ꞌo ña ni̱ka̱ꞌa̱n ra, na̱kaꞌnda ní ini na, ta káchí na saá:
―¿Míkía̱ sa̱kuáꞌá ta̱yóꞌo ndiꞌi ñayóꞌo? ¿Mí ki̱xi ña ndíchí ní ra, ta míkía̱ ke̱e ndee̱ ña kéꞌé ra milagro xíꞌin ni̱vi? ¿Án o̱n si̱ví ta̱yóꞌo kúu carpintero? ¿Án o̱n si̱ví siꞌí ta̱yóꞌo kúu ñáMaría? ¿Án o̱n si̱ví ñani ta̱Jacobo, ta̱José, ta̱Judas xíꞌin ta̱Simón kúu ra? ¿Án o̱n ndixa ndóo ki̱ꞌva̱ ra ñoo yó yóꞌo? ―káchí na.
Ta ni̱‑xiin na kandixa na ra. Ta ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Jesús, káchí ra saá xíꞌin na:
―Ndiꞌi saá ñoo ñoyívi yóꞌo kísa to̱ꞌó na ta̱profeta, ta nañoo mi̱i ra xíꞌin naveꞌe mi̱i ra o̱n xi̱in na kasa to̱ꞌó na ra ―káchí ra.
Ta saá o̱n vása ní‑keꞌé ra nda̱ ñii milagro xíꞌin nañoo yóꞌo. Kuiti chi̱nóo ra ndaꞌa̱ ra sava na ndeé ndóꞌo, ta nda̱ꞌa nayóꞌo. Ta ta̱Jesús na̱kaꞌnda ini ra chi nañoo mi̱i ra ni̱‑xiin na kandixa na ra. Ta saá ke̱e ra kua̱ꞌa̱n ra ñii ñii ñoo válí yatin sánáꞌa ra ni̱vi.
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús
ki̱vi̱ ti̱ꞌví ra u̱xu̱ o̱vi̱ naxíka xíꞌin ra
ko̱ꞌo̱n na ka̱ꞌa̱n ndoso na to̱ꞌon ra
(Mt. 10:5-15; Lc. 9:1-6)
Ta ka̱na ra u̱xu̱ o̱vi̱ naxíka xíꞌin ra va̱xi na no̱o̱ ra, ta ki̱xáꞌá ra tíꞌví ra o̱vi̱ o̱vi̱ na ko̱ꞌo̱n na ñii ñii ñoo, ta ta̱xi ra nda̱yí ndaꞌa̱ na ña tava na níma̱ ndiva̱ꞌa ña sáxo̱ꞌvi̱ inka̱ ni̱vi. Saá ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin na:
―Tá kua̱ꞌa̱n ndó chiño yóꞌo, ta o̱n kuniꞌi ndó ña kuxu ndó, ni leká ndó, ni si̱ꞌún ndó o̱n kuniꞌi ndó. Ta kuiti va̱ꞌa kuniꞌi ndó ñii yito̱n* ko̱ꞌo̱n ndó. Va̱ꞌa koꞌon ndu̱xa̱n xa̱ꞌa̱ ndó, ta o̱n kuiso ka̱ ndó inka̱ tiko̱to̱ ña nasama ndó ―káchí ta̱Jesús xíꞌin na.
10 Ta ni̱ka̱ꞌa̱n ka̱ ra xíꞌin na:
―Tá ni̱xaa̱ ndó inka̱ ñoo, ta veꞌe no̱o̱ nakiꞌin va̱ꞌa na ndóꞌó, kundo̱o ndó nda̱ to̱nda̱a ki̱vi̱ kee ndó ñoo nayóꞌo. 11 Tá yóo ñii ñoo no̱o̱ o̱n xi̱in ni̱vi nakiꞌin va̱ꞌa na ndóꞌó, ta o̱n xi̱in na koni̱ so̱ꞌo na to̱ꞌon ka̱ꞌa̱n ndó, ta saá kee ndó ñoo yóꞌo, ta ko̱ꞌo̱n ndó, ta sakisin ndó xa̱ꞌa̱ ndó ña nako̱yo yaa̱. Saá sanáꞌa káxín ndó ndí nayóꞌo nákuiso na kua̱chi no̱o̱ Ndios, chi o̱n xi̱in na koni̱ so̱ꞌo na to̱ꞌon ra. Ndixa káꞌa̱n i̱ xíꞌin ndó, to̱nda̱a ñii ki̱vi̱ ña kasa nani Ndios xa̱ꞌa̱ kua̱chi ndiꞌi ni̱vi ñoyívi yóꞌo, ta ki̱vi̱ yóꞌo ndeé ka̱ yo̱ꞌvi̱ saxo̱ꞌvi̱ ra nañoo yóꞌo no̱o̱ ni̱vi na o̱n váꞌa na xi̱ndo̱o ñoo Sodoma xíꞌin ñoo Gomorra kui̱ya̱ xi̱na̱ꞌá ―káchí ta̱Jesús xíꞌin naxíka xíꞌin ra.
12 Ta saá ke̱e u̱xu̱ o̱vi̱ naxíka xíꞌin ra ni̱xa̱ꞌa̱n na ni̱ka̱ꞌa̱n ndoso na xíꞌin ni̱vi ndí xíni̱ ñóꞌó nandikó ini na ta sandakoo na kua̱chi na. 13 Ta ta̱va na kua̱ꞌa̱ ní níma̱ ndiva̱ꞌa ña xi̱komí ni̱vi, ta chi̱kaa̱ na aceite olivo si̱ni̱ án no̱o̱ kíꞌvi̱ yi̱kí ko̱ñu ni̱vi na ndeé ndóꞌo, ta nda̱ꞌa na.
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ña ni̱xiꞌi̱ ta̱Juan, ta̱ sa̱kuchu ni̱vi
(Mt. 14:1-12; Lc. 9:7-9)
14 Ta ta̱rey Herodes xi̱ni̱ so̱ꞌo ra ña kánóo va̱ꞌa to̱ꞌon xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús xa̱ꞌa̱ ndiꞌi ñava̱ꞌa ña ke̱ꞌé ra. Ta ni̱ka̱ꞌa̱n ra saá:
―Ta̱yóꞌo kúu ta̱Juan, ta̱ sa̱kuchu ni̱vi, ta ni̱xiꞌi̱ ra ta vitin na̱taku̱ ra, ña̱kán kómí ra ndee̱ kéꞌé ra ndiꞌi milagro yóꞌo vitin ―káchí ra.
15 Inka̱ na káꞌa̱n:
―Ta̱profeta Elías kúu ta̱yóꞌo ―káchí na.
Ta inka̱ na káꞌa̱n:
―Ta̱ káꞌa̱n ndoso to̱ꞌon Ndios kúu ta̱yóꞌo, nda̱tán ni̱xi̱yo naprofeta xi̱na̱ꞌá, saá yóo ra ―káchí na.
16 Ta xi̱ni̱ so̱ꞌo ta̱Herodes ña ni̱ka̱ꞌa̱n na xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús, ta ni̱ka̱ꞌa̱n ra:
―Yi̱ꞌi̱ xa̱ꞌnda chiño i̱ ña kandoso na si̱ko̱n ta̱Juan. Ta vitin na̱taku̱ ra ―káchí ra.
17-18 Ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Herodes to̱ꞌon yóꞌo chi xáni si̱ni̱ ra xa̱ꞌa̱ ña o̱n váꞌa ni̱keꞌé ra xíꞌin ta̱Juan. Chi ta̱Juan ni̱ka̱ꞌa̱n ra kua̱ꞌa̱ ní yichi̱ xíꞌin ta̱Herodes, káchí ra saá:
―Nda̱yí Ndios ña ni̱taa ta̱Moisés káchí ña, o̱n ko̱ó yichi̱ nakiꞌin ún ñásíꞌí ñani ún koo ñá xíꞌin ún ―káchí ra.
Saá chi ta̱Herodes xa ni̱tonda̱ꞌa̱ ra xíꞌin ñáHerodías ñásíꞌí ta̱Felipe ta̱ kúu ñani mi̱i ra.
Ta ta̱Herodes, xa̱ꞌa̱ ña sakusii̱ ra ini ñásíꞌí ra yóꞌo, xa̱ꞌnda chiño ra no̱o̱ natropa ña tiin na ta̱Juan, ta ka̱tón na ra, ta chi̱kaa̱ na ra ini veꞌe ka̱a. 19 Ta ñáHerodías sáa̱ ní ini ñá xíni ñá ta̱Juan ta kóni ñá kaꞌni ñá ra. Ta ni̱‑kuchiño ñá; 20 chi ta̱Herodes yíꞌví ra no̱o̱ ta̱Juan, ta ndáa ñaꞌá ra chi xi̱ni̱ ra ta̱va̱ꞌa kúu ta̱Juan, ta̱yi̱i̱ kúu ra. Ta xíni̱ so̱ꞌo ra to̱ꞌon ña káꞌa̱n ta̱Juan ta ñii sándiꞌi ña ini ta̱Herodes, ta saá ni, kúsii̱ ini ra xíni̱ so̱ꞌo ra to̱ꞌon káꞌa̱n ta̱Juan. 21 Ta sondi̱ꞌi ñáHerodías na̱níꞌi ñá ndasaá koo kaꞌni ñá ta̱Juan. Ñii ki̱vi̱ ta̱Herodes ni̱xi̱no̱ ra kui̱ya̱ ta ka̱na viko̱ ra, ta saá ta̱xi ra kuxu na ndíso chiño xíꞌin ra, xíꞌin na ndíso chiño no̱o̱ natropa ra, xíꞌin naxi̱kua̱ꞌa̱ ñoo estado Galilea. 22 Ta ki̱xaa̱ ñása̱ꞌya ñáHerodías ka̱ta xáꞌá ñá no̱o̱ na, ta kúsii̱ ní ini ta̱Herodes xíꞌin na ndóo viko̱ yóꞌo xíni na ñá, ka̱ta xáꞌá ñá. Ta ta̱rey ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin ñáloꞌo:
―Ndukú ún nda̱ ndá ñava̱ꞌa kóni ún no̱o̱ i̱, ta taxi i̱ ña ndaꞌa̱ ún.
23 Ta tuku ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin ñá:
―Chínáꞌa i̱ Ndios taxi i̱ nda̱ yukía̱ ndúkú ún no̱o̱ i̱, a̱nda̱ taꞌví sava i̱ ñakuíká kómí i̱ ta taxi i̱ ña ndaꞌa̱ ún.
24 Ta ke̱e ñá ni̱xa̱ꞌa̱n ñá ni̱ka̱ꞌa̱n ñá xíꞌin siꞌí ñá:
―¿Ndá ñava̱ꞌa ndukú i̱ no̱o̱ ta̱rey?
Ta nda̱kuii̱n siꞌí ñá:
―Ndukú ún no̱o̱ ra si̱ni̱ ta̱Juan ta̱ sa̱kuchu ni̱vi.
25 Ta kama ndi̱kó ñá no̱o̱ ta̱rey ta ni̱ka̱ꞌa̱n ñá xíꞌin ra:
―Kóni i̱ ña chinóo ún si̱ni̱ ta̱Juan ta̱ sa̱kuchu ni̱vi, no̱o̱ ko̱ꞌo̱ ña ndíka̱, ta taxi ún ña ndaꞌa̱ i̱.
26 Ta kúchuchú ní ini ta̱rey ña xi̱ni̱ so̱ꞌo ra ña ndu̱kú ñáloꞌo, ta saá ni, xa̱ꞌa̱ ña xi̱ni̱ so̱ꞌo ndiꞌi na ndóo viko̱ yukía̱ ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin ñáloꞌo ña chi̱náꞌa ra Ndios, ni̱‑kuchiño nasama ra ña ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin ñá. 27 Ña̱kán xa̱ndi̱ko̱n ti̱ꞌví ra ñii ta̱tropa kua̱ꞌa̱n ra veꞌe ka̱a kiꞌin ra si̱ni̱ ta̱Juan. 28 Ta ni̱xaa̱ ta̱yóꞌo, ta ka̱ndoso ra si̱ko̱n ta̱Juan, ta níꞌi ra si̱ni̱ ta̱Juan kánóo ña no̱o̱ ko̱ꞌo̱ ta̱xi ra ña ndaꞌa̱ ñáloꞌo, ta ñáloꞌo yóꞌo na̱taxi ñá ko̱ꞌo̱ yóꞌo ndaꞌa̱ siꞌí ñá.
29 Tá xi̱ni̱ so̱ꞌo naxíka xíꞌin ta̱Juan yukía̱ ndo̱ꞌo ra, ta ki̱xaa̱ na veꞌe ka̱a ta na̱kuiso na yi̱kí ko̱ñu ra, ta ni̱xa̱ꞌa̱n na sa̱ndúxu̱n na ña ñii kavua̱. Saá ndi̱ꞌi historia xa̱ꞌa̱ ña ni̱xiꞌi̱ ta̱Juan, ki̱sa ta̱Herodes.
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús ki̱vi̱ ta̱xi ra xi̱xi o̱ꞌo̱n mil ta̱a
(Mt. 14:13-21; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14)
30 Ta ndi̱kó u̱xu̱ o̱vi̱ naxíka xíꞌin ta̱Jesús na̱xaa̱ na no̱o̱ ra, ta nda̱to̱ꞌon na xíꞌin ra ndiꞌi ña ke̱ꞌé na, nda̱to̱ꞌon na ndiꞌi ña sa̱náꞌa na ni̱vi. 31 Ta kua̱ꞌa̱ ní ni̱vi yóo, na kua̱ꞌa̱n na kíxaa̱, ña̱kán o̱n ki̱ví kuxu na. Ta saá ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Jesús xíꞌin naxíka xíꞌin ra:
―Naꞌa ndó ko̱ꞌo̱n ndó xíꞌin i̱ no̱o̱ o̱n ko̱ó ni̱vi ña nakindée yó ñii káni̱ loꞌo.
32 Ta saá ke̱e na kua̱ꞌa̱n na xíꞌin tón barco no̱o̱ o̱n ko̱ó ni̱vi. 33 Ta kua̱ꞌa̱ ní ni̱vi xi̱ni na ke̱e ta̱Jesús xíꞌin naxíka xíꞌin ra kua̱ꞌa̱n na. Ta kua̱ꞌa̱ ní nayóꞌo ke̱e na ñoo, ta kua̱ꞌa̱n xáꞌá na a̱nda̱ xíno na, ta ni̱xaa̱ siꞌna na no̱o̱ nakutáꞌan na xíꞌin ta̱Jesús. 34 Tá no̱o ta̱Jesús tón barco, ta xi̱ni ra kua̱ꞌa̱ ní ni̱vi, ta kúndáꞌví ní ini ra xíni ra na, chi nda̱tán yóo ndikachi tí o̱n ko̱ó ta̱ ndáa, saá yóo ni̱vi yóꞌo. Ta saá ki̱xáꞌá ra sánáꞌa ra na kua̱ꞌa̱ ní ñava̱ꞌa. 35 Ta xa ni̱kuaa ní kúu ña, ta saá ni̱to̱nda̱a yatin u̱xu̱ o̱vi̱ naxíka xíꞌin ra, ta ni̱ka̱ꞌa̱n na xíꞌin ra:
―Tata, no̱o̱ ndóo yó vi̱chí ní, ta ni̱kuaa ní kúu ña vitin. 36 Va̱ꞌa tiꞌví ún ndiꞌi ni̱vi yóꞌo ná ko̱ꞌo̱n na rancho án ñoo válí ña yóo yatin ña ndukú na sata na ña kuxu na.
37 Ta nda̱kuii̱n ta̱Jesús, ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin naxíka xíꞌin ra:
―Mi̱i ndó taxi kuxu na ―káchí ra.
Ta ni̱ka̱ꞌa̱n na xíꞌin ra:
―¿Án ko̱ꞌo̱n ndi̱ xíꞌin o̱vi̱ ciento si̱ꞌún denario, ta sata ndi̱ si̱ta̱ va̱ꞌa ña kuxu na?
38 Ta ni̱nda̱ka̱ to̱ꞌon ta̱Jesús na:
―¿Ndasaá si̱ta̱ va̱ꞌa kómí ndó? Kua̱ꞌa̱n ndó koto ndó ―káchí ra.
Ta xi̱ni na ndasaá kúu ña yóo, ta ni̱ka̱ꞌa̱n na xíꞌin ra:
―O̱ꞌo̱n si̱ta̱ va̱ꞌa ta o̱vi̱ tia̱ká yóo.
39 Ta ta̱Jesús xa̱ꞌnda chiño ra no̱o̱ naxíka xíꞌin ra ña nataꞌví na ñii tiꞌvi ñii tiꞌvi ni̱vi kundo̱o na no̱o̱ yita síi. 40 Ña̱kán xi̱kundo̱o na kua̱ꞌa̱ tiꞌvi ña ciento ni̱vi ta kua̱ꞌa̱ tiꞌvi ña o̱vi̱ si̱ko̱ u̱xu̱ ni̱vi. 41 Ta saá ki̱ꞌin ta̱Jesús o̱ꞌo̱n si̱ta̱ va̱ꞌa xíꞌin o̱vi̱ tia̱ká, ta xi̱to ndaa ra ñoyívi ni̱no, ta ni̱ka̱ꞌa̱n ra, káchí ra saá:
―Tata Yivá yó Ndios, táxaꞌvi ñaꞌá ún ta̱xi ún ñaxíxi.
Ta ta̱ꞌví ra si̱ta̱ va̱ꞌa, ta ta̱xi ra ña ndaꞌa̱ naxíka xíꞌin ra, ta nayóꞌo na̱taxi na ña ndaꞌa̱ ndiꞌi ni̱vi na ndóo yóꞌo. Ta ta̱ꞌví ra o̱vi̱ tia̱ká ta na̱taxi na rí ndaꞌa̱ ndiꞌi ni̱vi. 42 Ta na̱ni ña xi̱xi ndiꞌi ni̱vi nda̱ ni̱xaa ini na, 43 ta naxíka xíꞌin ta̱Jesús na̱kiꞌin na u̱xu̱ o̱vi̱ chikiva si̱ta̱ va̱ꞌa xíꞌin tia̱ká ña ki̱ndo̱o ndoso, chi ni̱‑kundeé nani̱vi kuxu ndiꞌi na ña. 44 Ta ndiꞌi na xi̱xi yóꞌo xi̱kuu na ñii o̱ꞌo̱n mil ta̱a.
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús ña xíka ra no̱o̱ mi̱ni
(Mt. 14:22-27; Jn. 6:16-21)
45 Ta saá ta̱Jesús xa̱ꞌnda chiño ra no̱o̱ naxíka xíꞌin ra ña ndaa na tón barco ta ko̱ꞌo̱n siꞌna na no̱o̱ ra nda̱ inka̱ xiiña no̱o̱ mi̱ni no̱o̱ yóo ñoo Betsaida, saá chi ni̱ndo̱o ra nda̱yi ra ndiꞌi ni̱vi. 46 Ta ndi̱ꞌi ni̱nda̱yi ra ni̱vi, ta nda̱a ra kua̱ꞌa̱n ra yuku̱ no̱o̱ ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin Ndios. 47 Ta saá ni̱ke̱tá ño̱ꞌo ta ku̱naa, ta kánóo tón barco ma̱ꞌñó mi̱ni, ta yóo matóꞌón ra yuku̱ yóꞌo. 48 Ta xi̱ni ta̱Jesús naxíka xíꞌin ra ñii ndeé kísa chiño na xíꞌin tón barco ña ko̱ꞌo̱n nó, chi ndeé ní káni ta̱chi̱ ta sándikó ña nó. Ta xa yatin kóni ti̱vi kúu ña, ta ta̱Jesús xíka xáꞌá ra no̱o̱ takuií va̱xi ra no̱o̱ kánóo tón barco. Ta ki̱xáꞌá ra yáꞌa ra yatin no̱o̱ yóo tón barco. 49 Ta xi̱ni naxíka xíꞌin ra ndí xíka ra no̱o̱ mi̱ni, ta xa̱ni si̱ni̱ na ndí kuiti ñíꞌná kúu ña. Ta ni̱nda̱ꞌyi ní na, 50 chi ndiꞌi na xi̱ni na, ta ni̱yi̱ꞌví ní na. Ta saá kama ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Jesús xíꞌin na:
―O̱n kundiꞌi ini ndó, chi yi̱ꞌi̱ va kúu i̱. O̱n kuyi̱ꞌví ndó ―káchí ta̱Jesús xíꞌin na.
51 Ta nda̱a ra tón barco no̱o̱ ndóo na, ta ni̱ya̱a̱ ta̱chi̱. Ta na̱kaꞌnda ní ini na ndóo na, 52 chi nasóꞌó ní kúu na, ta o̱n vása kúnda̱a̱ ini na yu kúu ta̱Jesús, ta ni o̱n vása kúnda̱a̱ ini na mí va̱xi ndee̱ ra ña kéꞌé ra ña kúchiño ra taxi ra xíxi kua̱ꞌa̱ ní ni̱vi.
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús
ki̱vi̱ sa̱ndaꞌa ra ni̱vi ñoo Genesaret
(Mt. 14:34-36)
53 Ni̱yaꞌa na mi̱ni ta ni̱xaa̱ na inka̱ xiiña no̱o̱ yóo ñoo Genesaret no̱o̱ ka̱tón ndaa na tón barco. 54 Tá no̱o na tón barco, ta nani̱vi na yíta yóꞌo xa̱ndi̱ko̱n na̱koni na ta̱Jesús. 55 Ta nani̱vi yóꞌo xi̱no na kua̱ꞌa̱n na ndiꞌi saá ñoo yatin nda̱to̱ꞌon na xíꞌin ndiꞌi ni̱vi, ta ni̱vi na xi̱ni̱ so̱ꞌo ñayóꞌo, na̱kuiso na ni̱vi ndeé ndóꞌo ta kua̱ꞌa̱n na xíꞌin na no̱o̱ ta̱Jesús. 56 Ta nda̱ mí xiiña xáa̱ ta̱Jesús, án ñoo válí, án ñoo náꞌno, án rancho, ta nani̱vi chi̱ndoo na na ndeé ndóꞌo no̱o̱ yáꞌa ra. Ta xa̱ku ndáꞌví na no̱o̱ ra ña taxi ra to̱nda̱a ndaꞌa̱ na ra, vará loꞌo yuꞌu̱ tiko̱to̱ ra, ta ndiꞌi ni̱vi na ni̱to̱nda̱a ndaꞌa̱ ñaꞌá ndu̱va̱ꞌa na.
* 6:8 Yito̱n yóꞌo ñii kúu nó xíꞌin ta̱to̱n, án garrote. 6:37 Ñii denario kúu si̱ꞌún ña kúu yaꞌvi ñii ta̱a ta̱ ki̱sa chiño ñii ki̱vi̱. 6:48 Ña cuarta vigilia nákaa̱ ña ti̱xin ka̱a u̱ni̱ xíꞌin ka̱a i̱ño̱ xita̱a̱n.