41
Djotjipthi ḻakaraŋalana bukaway'wuy mayali' Giŋba
41:1–36 (Joseph told the King the meaning of his dream)
Yo, märrma' dhuŋgarra djuḻkthurruna, bala ŋayina Giŋdhuna bukaway'yina. Bukaway'yinanydja ŋayi ŋanyapinya ŋayi, ŋayi yukurrana djingaryurruna galki gali'ŋura mayaŋ'ŋura gapuŋura, ga nhäŋalanydja ŋayi waŋgany‐rulu ga märrma' bäythinyara buliki, walala dhawa‐yawaṯthurruna ŋuliŋuruyi gapuŋuru ŋutu'mirri gandarr. Dhawa‐yawaṯthurrunanydja yukurrana ŋunhiyi buliki malanha, bala yana ḻukanana marrtjina mulmuna. Ga ŋuliŋurunydja ŋayi nhäŋala wiripu‐guḻku'nhana, balanyara yana liŋgu miṯtji, waŋgany‐rulu ga märrma' bäythinyara buliki dhawa‐yawaṯthurruna ŋuliŋuru gapuŋuru mayaŋ'ŋuru, yurru barka'mirri warray, makinymirri warray, walala walmananydja yukurrana ŋuliŋuru gapuŋuru, ga wäŋgaŋala marrtjina, ga bunana ŋurikiyi ŋutu'mirriwu buliki'wu walalaŋgu. Bala walala ŋuriŋiyi barka'mirriyunydja ḻukanana, wurkthu'‐wurkthurrunana marrtjina ŋunhi ŋutu'mirrinhana dhawar'maraŋalana. Bala ŋayi ŋunhi Giŋdja marrtjina gaŋgathinana ŋuliŋuru yakurrŋurunydja.
Ga balayi ŋayi yakurrthina, bala wiripuna bukaway'yina. Bukaway'yinanydja ŋayi ŋatha birrali, nhäŋalanydja ŋayi waŋganybuy yaŋara'wuy, yurru waŋgany‐rulu ga märrma' bäythinyara maŋutjinydja birralinydja ŋunhiliyi dhaŋga'‐dhaŋgaŋala marrtjina, yurru ŋutu'mirrina dhikana maŋutji. Ŋuliŋurunydja ŋayi nhäŋala ga wiripunhana birralinha yaŋara, ga ŋathanydja ŋunhili marrtjina maŋutjinydja dhaŋga'‐dhaŋgaŋala waŋgany‐rulu ga märrma' bäythinyara, yurru wirrkina wal'ŋu barka'mirrina binydjitjmirrina. Bala walalanydja marrtjina ŋuriŋiyi binydjitjmirriyunydja birraliyu walalay wurkthu'‐wurkthurruna ŋunhi ŋutu'mirrinhana maŋutji birralinha.
Bala ŋayi marrtjina ŋuliŋurunydja Giŋdja gaŋgathinana, yurru wirrki ŋayi buku‐warwumirriyinanydja ŋuriŋiyi bukaway'yunydja, liŋgu ŋayi yakana marŋgi nhä ŋunhi mayali' ŋunhilimi bukaway'ŋura. Bala ŋayi dhäruknha djuy'yunmina ḻiya‐djambatjmirriwuna yolŋu'‐yulŋuwu. Walalanydja ŋuriŋiyi walalay withiyarana ŋanya lili, yurru yakana walala ŋula ḻakaraŋala dhunupa nhä ŋunhi mayali'.
Bala yana ŋuliŋurunydja ŋayi ŋunhiyi borum‐djämamirri waŋa nhanukala Giŋgala bitjanna, “Nhäwiyina dhuwala ŋarra yulŋunydja bay', be nhaltjarra. 10 Ŋunhala ŋunhi ŋarra yawungu gulŋiyirri yukurra ḻoḻuŋura, 11 ga waŋganymirri munhaku ŋarra ga ŋuruŋu ŋatha‐bathanaramirriyu ŋilinyu bukaway'yirri, 12 ga waŋganydhu ŋuruŋu ya' yuṯayu ḏarramuyu bäpurru'yu *Yipuruyu, ŋayina ḻakaramanydja ŋinyalaŋgu ŋunhi maḻŋ'maramanydja bukawayny'tja. 13 Ga yuwalknha yana ŋunhi yulŋunydja, bitjandja ŋunhi ŋayi nhaltjan yukurra ḻakarama.”
14 Bala ŋayi Giŋdja dhäruk‐djuy'yunmirri bala ŋunhimala ḻoḻulilina, ga waŋa bitjanna, “Gäŋana lili Djotjipnhanydja dhipala ŋarrakalana dhawaṯmaraŋa.” Ga yuwalkthi ŋayi Djotjiptja wiriny'tjunmirri, ga girri'yunydja ŋayi manymakthuna dhaṯthunmirrinydja, bala marrtji Giŋbana buna.
15 Ga ŋayi buŋgawanydja waŋa nhanukala Djotjipkala bitjanna, “Yawungu ŋarra ŋäma nhokalaŋuwuy, ŋunhi nhepina yurru ḻakarama mayali' bukaway'wuynydja maḻŋ'marama.”
16 Ga ŋayi Djotjiptja waŋa nhanukala bitjan, “Ŋarrapinydja dhuwala yakaŋga yana marŋgi, ga yakana ŋarra ŋuli maḻŋ'maraŋu ŋunhiyi bukawayny'tja, yurru ŋayipina Godthuna yukurra maḻŋ'maramanydja, ŋayipina yurru ḻakarama mayaliny'tja.” 17-24 Yurruna ŋayi ŋuriŋiyi Giŋdhu ḻakaraŋala nhanukuŋuway bukawayny'tja malanha ŋurikiynydja ŋunhi ŋayi nhäŋala bukaway'kurru, ŋunhi waŋgany‐rulu ga märrma' bäythinyarayu barka'mirriyu buliki'yu ḻukana ŋutu'mirrinha buliki'nha walalanha. Ga bitjarra yana liŋgu ŋayi bukaway'yina ŋunhi 7‐dhu birraliyu binydjitjmirriyu wurkthu'‐wurkthurruna ŋunhiyi 7‐nha maŋutji‐ḏilkurrumirrinha birralinha walalanha.
25 Bala Djotjipthu ḻakaraŋalana maḻŋ'thunmaraŋalana ŋurikiy bukaway'wuynydja; bitjarrana ŋayi ḻakaraŋalanydja ŋuriki buŋgawawu, “Dhuwaliyi märrma' bukaway', yurru waŋgany yana mayaliny'tja. Godthu yukurra ḻakarama nhuŋu ŋäthili, ŋunhi nhaltjan yurru ŋunhala bala yalala, ŋula nhaltjan ŋayi yurru djäma. 26-27 Ŋunhi 7 buliki buyuwuyu'mirri ga 7 birrali maŋutji‐ḏilkurru ŋutu'mirri ŋatha, ŋunhiyinydjayi mayali' ḻakarama yukurra, ŋunhi yurru 7 dhuŋgarra ŋamakurru' yukurra yana djingaryun wäŋa, ga ŋatha yurru ŋuthan dhaŋaŋdhirri guḻku'thirri. Ga ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru, bala yurru yakana ŋatha ŋuthan; wäŋa yurru warrpam'nha ganbarkthirrina, baṉḏanynha yukurra yurru djingaryun 7 dhuŋgarranydja. 28-31 Godthu ḻakaraŋalanydja nhuŋu ŋunhi nhaltjan ŋayi yurru djäma, liŋgu dhiyala Yetjiptja 7 yurru dhuŋgarra ŋupan ŋatha‐maypamirri, ga dhäŋuru ŋuliŋurunydja 7 yurru dhuŋgarra ŋupan, ga wäŋanydja yurru dhuwala djingaryun yukurra wirrkina wal'ŋu baṉḏanynha. 32 Godthu nhuŋu ḻakaraŋala buku‐märrma'mirri, ŋunhi yurru yuwalk bitjandhiyinydja.”
33-36 Bala Djotjiptja waŋana bitjarra ŋanya buŋgawanha, “Ma' djarr'yurrana ŋamakurru'nha yana ḏarramunhanydja ḻiya‐djambatjnha, ŋayi yurru yukurra djäka dhiyakuyi wäŋawunydja ŋamathama yana, märr ŋayi yurru yukurra ŋatha ŋorra ruwamŋuyirrina, ga märr yurru ŋunhi wiripunydja yätjtja, ŋunhi dhuŋgarra ŋupan, ŋayinydja yurru ŋathanydja yukurra ŋorra dhaŋaŋnha. Ŋuriŋiyinydja bala baṉḏanydhunydja dhuŋgarrayu yurru yukurra yolŋunydja nhina ḏulpuna yära, balanyarana ya', liŋgu ŋatha yukurra yurru ŋorra guḻku' yana, ga yakana yurru ŋula yolŋu'‐yulŋu marrya'yu rakunydhirrinydja.” Bitjarra ŋayi Djotjipthu ḻakaraŋalanydja.
Bitjarra ŋayi ŋunhi Djotjip ŋurruŋuyinana yulŋunydja wäŋawu Yetjippuyŋuna
41:37–57 (Joseph became Governor of Egypt)
37 Ŋayi Giŋdja ga nhanŋu djämamirrinydja walala waŋana yoraŋalana bitjarrana, “Ḻatju'na dhuwalanydja guyaŋinyara, mirithirrina manymak,” bitjarra. 38 Bala ŋayi Giŋdhu waŋana §Djotjipnha bitjarra, “Yakana balanyarayi ḻiya‐djambatj yolŋu bitjan nhe dhuwala yukurra nhina dhiyalaŋumi, bili nhokalanydja dhuwala nhanŋuway Godku garrkuḻuk birrimbirr yukurra nhina. 39 Nhokalana ŋayi Godthu milkuŋala warrpam nhä malanha, 40 bala ŋarra yurru nhunana goŋ‐nherraṉdja bukmakku dhiyaku malanyŋuwu. Bukmak yurru yolŋunydja walala mäkiri'‐witjun nhuŋuwaynha, ŋunhi nhaltjan nhe yurru waŋa walalanha. 41 Ŋarranydja yurru nhunana nherraṉ ŋurruŋukumanydja bukmakku dhiyaku wäŋawu *Yetjippuyŋunydja.”
42 Ŋuliŋurunydja, bala ŋayi Giŋdhu yupmaraŋala nhanukiyingalanydja goŋŋuru goŋbuy girri', bala nherrara Djotjipkalana goŋlili, ga girri' dhika ḻatju' nherrara nhanukala, ga mayaŋ'puy girriŋgirriŋ bitjarra yana liŋgu nherrara nhanukalana ŋanyana dhaṯthurruna Djotjipnhana. 43-45 Bala ŋayi Giŋdhunydja ŋurruŋu‐ḻakaraŋala Djotjipnhana garrwarkuŋalanydja, märr yurru yukurra yolŋunydja walala märr‐ŋal'yun nhanukalana. Ga biyapul nayi bitjarrayi bili wekaŋala miyalknhanydja nhanbala Djotjippa, wäŋa Yetjippuyŋunha dhäykanha, 46 ga biyapul ŋayi yäkunydja nherrara wiripuna ŋanya Djotjipnha, Yetjippuynha yäku.
Yo, Djotjiptja ŋulinyaramirriyu 30‐na nhanŋu dhuŋgarranydja, bala ŋayi Djotjip yukurrana marrtjinanydja buku‐ḻiw'maraŋala ŋula wäŋakurrunydja ŋathana marrtjina märraŋala, 47 bala galkarana yukurrana yindililina buṉbulili ruwamŋu‐nherrarana. 48 Yo, 7 dhuŋgarra ŋupara ŋatha marrtjina ŋuthara ḻatju'kuŋalana, bala guḻku'na. Ŋayi Djotjipthunydja märraŋala yukurrana ŋunhi ŋathanydja, bala yana ruwamŋu‐nherrarana ŋurikina bala 7‐gu dhuŋgarrawu djaṉŋarrmirriwuna. 49 Ga ŋathanydja ŋunhi miṯtjinydja dhaŋaŋnha biyapulnha, bothurrumiriwnha, yakana ŋuli bothurru ŋunhiyi ŋatha mala ŋunhi nhanukuŋu ruwamŋu‐nherraṉaranydja.
50-52 Ga ŋulinyaramirriyu dhuŋgarrayu 7‐dhu Djotjipku walkurnydja maṉḏanha maḻŋ'thurruna märrma'na. Ŋayi yäku‐nherrara ŋunhi maḻamarrnhanydja Manatja, ga malpuranhanydja ŋayi yäku‐nherrara Burayim.
53-54 Yo, 7‐dhu dhuŋgarrayu ŋatha ŋuthara ŋamathina dhika dhaŋaŋnha. Ga ŋuliŋurunydja dhurrwaraŋuru ŋunhiyi dhuŋgarra malanynha djuḻkthunmaraŋalana warrpam'nha, bala ŋunhinydja bala wapthurruna baṉḏanylilina, bitjarra yana liŋgu ŋunhi yulŋunydja, ŋunhi nhaltjarra ŋayipi Djotjipthu yukurrana ŋäthili ḻakaraŋala. 55 Ga ŋunhala bäyma Yetjip wäŋanydja baṉḏanydhina, ga wiripunydja wäŋa bitjarra yana liŋgu dhika ḻiw'maraŋala warrpam' baṉḏanydhinana, bala bukmaknha marrtjina yolŋunydja walala nyä'yunminana ŋathawuna ḻarruŋala. Bala ŋayi Giŋdhunydja djuy'yurruna walalanha bala Djotjipkalana, 56 ga ŋayi Djotjipthu ḻapmaraŋala ŋunhiyi ŋathamirrinydja buṉbu, bala rarr'yurrunana marrtjina yolŋu'‐yulŋuwana, ga bukmak ŋunhi Yetjippuyŋunydja yolŋu'‐yulŋu ḏulpumirrina.
57 Ga wiripu‐guḻku' yolŋu'‐yulŋu bitjarra yana liŋgu marrtjina lili, ŋulaŋuru bala wiripuŋuru wäŋaŋuru, ga ŋayi Djotjipthunydja bitjarra yana liŋgu wekaŋala walalambala, rarr'yurruna ŋatha, liŋgu ŋunhinydja wiripunydja wäŋa malanha bitjarraŋga bili yana baṉḏanydhina ŋanhdharkthina.
* 41:12 Hebrew 41:14 Joseph 41:28-31 41:28–31 Egypt § 41:38 Joseph * 41:41 Egypt 41:50-52 41:50–52 Manasseh 41:50-52 41:50–52 Ephraim