3
Djesuy ḏukmaraŋal goŋ-dhoṯnha ḏirramuny
Jesus healed a man with a crippled hand
Mäk 3.1-6
(Mathuyu 12.9-14; Luk 6.6-11)
Ga ŋunhi ŋayi Djesu buluny marrtjin balayi Djuw malawalnydja buku-ḻuŋ'maranhamirrilil buṉbulil, ga ŋunhiliyiny gan yolŋun nhinan goŋ-dhoṯnha. Ga walal gan ŋunhiliyi yolŋu walal nhinan Baratji* mala, ga nhäŋal walal gan Djesuny, wanha balaŋ ŋayi dhu ḏukmaram ŋunhiyi ŋarambiya'-dhoṯnha ḏirramuny ŋuriŋiyi Nhinanhamirriy waluy, märr ŋanya walal dhu rom-nyamir'yunna.
Yo, bala ŋayi ŋunhi Djesuny wäthurra ŋurikiyiny goŋ'-dhoṯkuny bitjarra, “Go marrtji räli ŋarrakal dhipal,” bitjarr. Bala ŋayi ŋunhi ḏirramuny rur'yurra, bala ŋayi marrtjinany ga dhutnha nhinan Djesuwala.
Bala ŋayi Djesuynydja walalany waŋanan ŋunhi wiripuwurrunhany yolŋuny walalany dhä-birrka'yurra bitjarra, “Nhäthinya limurruŋ ŋunhi romdja ga barraŋga'yun dhiyakuny ŋunhi Nhinanhamirriwnydja waluw? Nhaltjan limurr dhu guŋga'yun muka yolŋunhany walalany? … ŋany nhaltjan? … ŋayaŋu-yätjkurrkuman walalany muka? … Walŋakum limurr dhu walalany? … ŋany nhaltjan? … buman walalany?” bitjarr. Ga walalnydja gan ŋunhi mukthurra yan nhinan.
Bala ŋayi marrtjin ŋunhi Djesuynydja nhäŋala walalany, ŋoy-dhärranan manapar, ga buluyi ŋayi walalaŋ ŋayaŋu-warwumirriyin, bili walal ŋunhi ŋayaŋu-ḏälmirra balanyan. Bala ŋayi Djesuynydja waŋanan ŋunhi goŋ-dhoṯnhany yolŋuny bitjarr, “Ma', goŋdja djarryurra,” bitjarr. Bala dhunupan yan ŋayi ŋunhi yätjkurruŋuny goŋ djarryurra, bala yan manymakthinan.
Bala walalnydja ŋunhi Baratjiny yolŋu mala marrtjinan yanan. Ga dhunupan yan bala walal ḻuŋ'maranhaminan, ŋunhiwurryiny yolŋu walal, ga wiripuny djuŋga'-djuŋgaya mala Yaritku.* Bala walal gan nhanŋu waŋanhaminan Djesuwnydja bunharawnha murrkay'kunharawnha.
Dharrwan mirithirra yolŋuny walal marrtjin ḻuŋ'thurr ŋänharaw Djesuwnydja
Crowds came to Jesus
Mäk 3.7-12
Ga dhäŋur beŋuryiny walalnydja ŋunhi Djesuny ga malthunamirrnydja mala nhanŋu marrtjinan roŋiyinan Galalilila* guḻun'lil, ga dharrwan mirithirra ŋunhi yolŋuny mala gan malthurr nhanŋuny Djesuwnydja. Marrtjinany walal gan ŋunhi yolŋu'-yulŋuny beŋur makarrŋurnydja Galaliŋur ga Djudiyaŋur,* ga wiripuny Djurutjalamŋur* makarrŋur wäŋaŋur, ga Yidumiyaŋur,* ga wiripuŋura mala gali'ŋur wäŋaŋur ŋunhaŋuwuynha bala djuḻkmaraŋala Djodandja.* Ga wiripuny yolŋu'-yulŋu marrtjin Däyaŋura* ga Djäydanŋura,* ga wiripuŋuŋura mala yumurrku'ŋura wäŋaŋur ŋunhi gan ḻiw'maraŋal ŋunhiyi wäŋany, marrtjinany walal gan ŋunhi nhanukal, bili walal ŋäkul ŋunhi nhaltjarr ŋayi gan Djesuy djäma.
Yo, walalnydja marrtjin ŋunhi yolŋu'-yulŋuny ḻuŋ'thurrnydja balayin raŋilila, ga wäŋany walal ŋunhi gungaŋal, bala marrtjin ŋunhi yolŋuny walal giṯthurra, galki walal balaŋ ŋunhi dhä-monygunhan Djesunhany, ga bäyŋuthinan nhanŋuny ŋunhi Djesuwnydja dhaḻakarr nhinanharawnydja. Bala ŋayi waŋanan nhanŋuwuy ŋayi malthunamirrinhany mala bitjarra, “Way, marthaŋay walal ŋarrakal märraŋ, märr ŋarrany dhu ga ŋunhiliyin nhina dhäwuny lakaram marthaŋayŋura,” bitjarr.
10 Ga dharrwany ŋayi gan ŋunhi yolŋunhany mala ḏukmaraŋal, ga bulu walalnydja marrtjin wiripuwurrnydja muka rerrimirr yolŋu walal giṯthurr ḏur'-ḏuryunminan marrtjin, bitjarryi bili walalnydja gan ŋunhi djälthin ŋayathanharaw nhanŋu Djesuw rumbalwu. 11 Ga ŋunhi walal gan yätjkurruynydja birrimbirryu mala nhäŋalnydja ŋanya, ga dhunupan walal marrtjin ŋunhi galkirrinany gumurrlila nhanukal, bala marrtjin waŋanan yatjurra bitjarra, “Nheny dhuwal Gäthu'mirriŋu God-Waŋarrwu.”
12 Ga dhunupan ŋayi gan Djesuny waŋan ḏälyun dhärukthuny ŋurikiyiny birrimbirrwuny mala, “Mukthurra. Yakan nhuma dhu ŋarrany lakaramany yolŋuwalnydja walalaŋgal ŋunhi yol ŋarra dhuwal,” bitjarra.
Djesuy djarr'yurr nhanŋuwuy ŋayi 12-nha ḻundu'mirriŋuny
Jesus chose the twelve apostles
Mäk 3.13-19
(Mathuyu 10.1-4; Luk 6.12-16)
13 Ga dhäŋur beŋuryiny ŋayi Djesu marrtjin bukulila, ga wäthurr ŋayi ḻurrkun'ku yan malthunamirriw walalaŋ, bala walal marrtjinan nhanukal galkin walal gan nhanŋu malthurr. 14 Ga ŋunhiliyiny ŋayi djarr'yurrnydja 12-nhan yan, märr walal dhu ga djäma galkin yanan nhanukala, ga marrtji walal dhu ga wiripulila wäŋalil mala dhäwun gäma. 15 Ga gurrupar ŋayi walalany gan ganydjarr märr walal dhu ga wakinŋumirriny birrimbirrnha mala dhawaṯmaram yolŋuwal walalaŋgal. 16 Ga dhuwalawurruny ŋayi ŋunhi djarr'yurrnydja gam', Djäymannha,* ŋunhi ŋayi ŋanya yäku nhirrpar Beta,* 17 ga Djayim,* ga yukuyuku'mirriŋu nhanŋu Djon,* Djipitiw* maṉḏany gäthu'mirriŋu, ga ŋayiny maṉḏany ŋunhi Djesuynydja yäku nhirrpar Bawunatj,* mayali' “Murryu'murryunamirr maṉḏa.” 18 Ga bitjarryi bili ŋayi djarr'yurr Wanduruny,* ga Bilipnha,* ga Bäthalamiyawnha,* ga Mathuyuny,* Dumitjnha,* ga Djayimnha* Yalpayatjku* gäthu'mirriŋuny, ga Dhadayatj,* ga wiripuny Djäymannha* ŋunhi walal gan lakaraŋal ŋanya rom-ḏälmirr ḏirramu, 19 ga Djudatj-Gariyatnhan,* ŋunhiyin yolŋu ŋunhi ŋayi Djesuny goŋ-gurrupar miriŋuwala. Ga dhuwalawurrunhan ŋayi ŋunhi djarr'yurrnydja nhanŋuwuynydja ŋayi malthunamirriny mala. Dhäŋur beŋuryiny, bala ŋayi marrtjinan wäŋalila.
Wiripuwurruy yolŋuy walal guyaŋan yanbi ŋayi Djesu mokuywalaŋumirr birrimbirrmirr
Some people thought that Jesus had an evil spirit in him
Mäk 3.20-30
(Mathuyu 12.22-32; Luk 11.14-23; 12.10)
20 Ga bulu ŋunhiwiliyiny muka yolŋu walal marrtjin ḻuŋ'thurr dharrwan mirithirra nhanukal Djesuwal, ga bäyŋun yan nhakun walalaŋ ŋunhi waluny ŋathawnydja ḻukanharaw, Djesuwnydja ga ḻundu'mirriŋuwnydja nhanukalaŋaw. 21 Ga walalnydja ŋunhi Djesuwalnydja gurruṯumirriy mala ŋäkul, bala walal marrtjinan märranharawnha nhanŋu, bili walal gan lakaraŋal yanbi ŋayi gan bawa'yurra.
22 Ga walalnydja ŋunhi Rom-marŋgikunhamirriynydja yolŋu'-yulŋuy Djurutjalambuyyuny* lakaraŋal gan Djesunhany be yanbi nhanukal gan wiripun birrimbirr gärrin. Ga bitjarra walal gan ŋunhi lakaranhaminany, “Ŋunhany ŋayi ga ganydjarrnydja ŋayatham nhanukuŋun Beltjibulwuŋun,* ŋunhi ŋayi buŋgawan ŋurikiyin ŋunhi wakinŋuwnha birrimbirrwu malaŋuw, ga ŋuriŋiyin ŋayi ga ŋunhi ganydjarryuny dhawaṯmaram ŋunhi birrimbirrnhany mala.”
23 Bala ŋayi Djesuny wäthurra ḻuŋ'maraŋala ŋunhi yolŋunhany walalany, bala ŋayi yan dhäwun walalaŋ lakaraŋal mayali'kurra bitjarra gam', “Nhaltjanna dhu ŋunhi Djaytindhuny* dhawaṯmaram Djaytinnhany? 24 Ga ŋuli dhu ga ŋunhi yolŋu'-yulŋu waŋganybuynydja wäŋapuy bunhamirr, walalnydja dhu ŋunhi malany dhawar'yunna. 25 Ga ŋuli dhu ga yolŋu walal ŋunhi walal gurruṯumirr mala walalaŋguwuy bunhamirrnydja, walalnydja dhu ŋunhi malany dhawar'yunna. 26 Ga ŋuli dhu ga ŋunhi Djaytindja* mala yan bunhamirr, nhanŋuny dhu ŋunhi rom dhawar'yunna yan buwayakthirra dhu.”
27 “Yakan dhu ŋunhi ŋula yol yolŋu marrtji ḏälwalnydja ḏirramuwal wäŋalil, bala dhu yan marrtji djaw'-djaw'yunna ŋunhi ŋula nhäny mala wäŋaŋurnydja nhanukal. Ŋurruŋuny ŋathil ŋayi dhu ŋunhi marrtji ga garrwi'yun ŋanya ḏälkum yan ŋunhiyiny ḏälnhany ḏirramuny, ga yorrnha ŋayi dhu marrtjiny wäŋalilnydja nhanukal manaŋinyarawnydja.”
28 “Yo, yuwalk yan ŋarra nhumalaŋ dhu dhuwandja lakaram. Ŋuli dhu ŋunhi ŋula yolthu yolŋuy djäma ŋula nhäny yätjkurrnydja mala, ga waŋa ŋayi dhu ga dhä-wiripuŋuyirr God-Waŋarrwuny, ga ŋayiny dhu ŋunhi God-Waŋarryuny nhanŋu bäy-lakaram ŋunhiŋuwuyyi. 29 Yurr bäyŋuny ŋayi dhu bäy-lakaram ŋurikin yolŋuw ŋunhi ŋayi dhu ga dhä-wiripuŋuyirr waŋa nhanŋun Dhuyu-Birrimbirrwun, ga ŋunhiny ŋayi dhu muŋbunuman yan dhä-gir'yunawuynydja märram, bili nhakun ŋayi ŋunhi rom-bakmaranhamirra balanyan yolŋu.”
30 Yo, ŋunhiny ŋayi gan Djesuynydja lakaraŋal bitjarryiny, bili walal gan lakaraŋal yanbi nhanukal gan yätjkurra birrimbirr gärrin.
Yol dhika Djesuwnydja ŋäṉḏi'mirriŋu ga yukuyuku'mirriŋu mala?
Who is Jesus' mother and brothers?
Mäk 3.31-35
(Mathuyu 12.46-50; Luk 8.19-21)
31 Manymak, bala walalnydja bunanan ŋunhiliyi ŋäṉḏi'mirriŋuny nhanŋu ga yukuyuku'mirriŋuny mala, bala walal gan dhärra'-dharranany ŋunhilin warraŋulnha buṉbuŋura, ga dhäruk-djuy'yunmin walal nhanŋu Djesuw ŋayi dhu marrtji walalaŋgal balayi dhawaṯthun. 32 Yurr dharrwan mirithirra gan ŋunhi yolŋuny walal nhinan ḻiw'maraŋala ŋanyanhany Djesunhany, bala walal waŋanan ŋanya Djesunhany bitjarra, “Ŋunhan nhuŋu ŋäṉḏi'mirriŋuny ga yukuyuku'mirriŋuny mala dhärra'-dharra marrtji ya ŋunha warraŋul, djälthirr walal ga nhuŋu nhe dhu bala dhawaṯthun walalaŋgal.”
33 Ga ŋayiny Djesuny waŋan bitjarra, “Yol dhika ŋarraku ŋäṉḏi'mirriŋuny ga yukuyuku'mirriŋu mala?” bitjarr. 34 Bala ŋayi marrtjin nhäŋala mala-djarr'yurra yolŋunhan walalany, ŋunhi walal gan nhina'-nhinan galki nhanukal, buthuru-bitjurr walal gan nhanŋu, bala ŋayi waŋan bitjarra, “Dhuwalawurr dhuwal ŋarrakuny ŋäṉḏi'mirriŋu ga yukuyuku'mirriŋu mala. 35 Ŋuli dhu ga ŋunhi ŋula yolthu yolŋuy djäma Godkalaŋuwurrnydja yan ŋayaŋuwurr, ŋunhiyin ŋayi yolŋu ŋarrakuwuynydja yan ŋäṉḏi'mirriŋu ga yukuyuku'mirriŋu, ŋunhin bili yan ŋunhi dhäruk-märranhamirra yolŋu,” ga bitjarra ŋayi Djesu waŋanany.
* 3:2 Pharisees * 3:6 Herodians * 3:7 Galilee * 3:7 Judea * 3:8 Jerusalem * 3:8 Idumaea * 3:8 Jordan * 3:8 Tyre * 3:8 Sidon * 3:16 Simon * 3:16 Peter * 3:17 James * 3:17 John * 3:17 Zebedee * 3:17 Boanerges * 3:18 Andrew * 3:18 Philip * 3:18 Bartholomew * 3:18 Matthew * 3:18 Thomas * 3:18 James * 3:18 Alphaeus * 3:18 Thaddaeus * 3:18 Simon * 3:19 Judas-Iscariot * 3:22 Jerusalem * 3:22 Beelzebul * 3:23 Satan * 3:26 Satan