☰ Luqa 20
20
Asmandiki hoquq
Mat. 21:23-27; Mar. 11:27-33
1 We shu künlerdin bir küni u ibadetxanining hoylilirida xelqqe telim bérip xush xewerni élan qiliwatqanda, bash kahinlar we Tewrat ustazliri bilen aqsaqallar uning aldigha kélip uningdin:■ 2 — Bizge éytqin: Sen qiliwatqan bu ishlarni qaysi hoquqqa asasen qiliwatisen? Sanga bu hoquqni kim bergen? — dep soridi.
3 U ulargha jawab bérip: — Menmu silerdin bir ishni soray; siler manga éytip béringlarchu, 4 — Yehya yürgüzgen chömüldürüsh ershtinmu, yaki insanlardinmu? — dep soridi.
5 Ular özara mulahize qiliship:
— Eger «Ershtin kelgen» dések, u bizge: «Undaqta, siler néme üchün Yehyagha ishenmidinglar?» deydu.□ 6 Eger: «Insanlardin kelgen» dések, bu barliq xalayiq bizni chalma-kések qilip öltüridu. Chünki ular Yehyaning peyghember ikenlikige ishendürülgen, — déyishti.
7 We ular: — Uning hoquqining qeyerdin kelgenlikini bilmeymiz, — dep jawab bérishti.
8 Eysa ulargha: — Undaqta, menmu bu ishlarni qaysi hoquqqa asasen qiliwatqanliqimni éytmaymen, — dédi.
 
Rezil ijarikeshler heqqidiki temsil
Mat. 21:33-46; Mar. 12:1-12
9 U xalayiqqa munu temsilni sözleshke bashlidi: — «Bir kishi bir üzümzarliq berpa qilip, uni baghwenlerge ijarige bérip, özi yaqa yurtqa bérip u yerde uzun waqit turuptu. ■ 10 Üzümlerni yighidighan mezgil kelgende baghwenlerning üzümzarliqtiki méwidin uninggha bérishke qulliridin birini ularining yénigha ewetiptu. Lékin baghwenler uni urup-dumbalap quruq qol yanduruwétiptu.
11 U yene bashqa bir qulni ewetiptu. Lékin ular unimu dumbalap, xarlap, yene quruq qol qayturuwétiptu. 12 U yene üchinchisini ewetiptu; ular unimu urup yarilandurup, talagha heydep chiqiriwétiptu. 13  Axirda üzümzarliqning xojayini: «Qandaq qilsam bolar? Söyümlük oghlumni ewetey; ular uni körse, héch bolmighanda uning hörmitini qilar?» deptu. 14 Biraq baghwenler uning oghlini körüp bir-biri bilen meslihetliship: «Bu bolsa mirasxor; kélinglar, uni jayliwéteyli, andin miras bizningki bolidu» déyishiptu. ■ 15 Shuning bilen ular uni üzümzarliqning sirtigha achiqip öltürüwétiptu. Emdi bundaq ehwalda üzümzarliqning xojayini ularni qandaq qilidu? □ 16 U kélip u baghwenlerni yoqitip üzümzarliqni bashqilargha tapshuridu».
Xalayiq buni anglap: — Bundaq ishlar hergiz bolmisun! — déyishti.□
17 Lékin u ulargha közlirini tikip mundaq dédi:
— Undaq bolsa, muqeddes yazmilarda «Tamchilar tashliwetken tash bolsa,
Burjek téshi bolup tiklendi» dep yézilghan söz zadi némini körsitidu?□  ■
18 Bu «tash»qa yiqilghan kishi pare-pare bolup kétidu; lékin bu tash herkimning üstige chüshse, uni kukum-talqan qiliwétidu.□  ■
 
«Baj tapshuramduq?» dégen qiltaq
Mat. 22:15-22; Mar. 12:13-17
19 Bash kahinlar we Tewrat ustazliri uning bu temsili özlirige qaritip éytqanliqini bilip shu haman uninggha qol sélish yolini izdidi; lékin ular xalayiqtin qorqushti. 20 Shunga ular uning keynidin marap, uni Rim waliyisining hökümranliqida soraqqa tartishqa tapshurush üchün birnechche ademlerni sétiwélip, soqunup kirishke ewetti. Ular semimiy qiyapetke kiriwélip, uning sözidin yochuq izdep yüretti. □  ■ 21 Ular uninggha mundaq soal qoydi: — Ey ustaz, silini durus söz qilidighan we durus telim béridighan, héchqandaq ademning yüz-xatirisini qet’iy qilmaydighan, belki Xudaning yolini sadiqliq bilen ögitip kéliwatqan adem dep bilimiz. 22  Rim impératori Qeyserge baj-séliq tapshurush Tewrat qanunigha uyghunmu-yoq?».□
23 Emma u ularning hiylisini körüp yétip ulargha: — Némishqa méni sinimaqchisiler? □ 24 Manga bir kümüsh dinar körsitinglar. Buning üstidiki süret we nam-isim kimning? — dédi. Ular uninggha: Qeyserningki, — dédi.□
25 We u ulargha: — Undaq bolsa, Qeyserning heqqini Qeyserge, Xudaning heqqini Xudagha tapshurunglar, — dédi. □  ■ 26 Ular xalayiqning aldida uning sözliridin uni tutuwalghudek héchqandaq yochuq tapalmidi. Ular uning bu jawabigha heyranuhes bolup, zuwani tutuldi.
 
Tirilishke munasiwetlik mesile
Mat. 22:23-33; Mar. 12:18-27
27 We «ölgenler tirilmeydu» dep inkar qilidighan Saduqiylarning beziliri uning aldigha kélip soal qoyup mundaq dédi:□  ■
28 — Ustaz, Musa peyghember Tewratta bizge: «Ayali bar, emma perzent körmigen kishi ölüp ketse, ölgüchining aka yaki inisi tul qalghan yenggisini emrige élip, qérindishi üchün nesil qaldurushi kérek» — dep yazghan.□  ■
29 Emdi yette aka-uka bar idi. Chongi öylen’gendin kéyin perzent körmey alemdin ötti. 30 Ikkinchi qérindishi ayalini emrige élip, perzent körmey alemdin ötti. □ 31 Andin üchinchisi uni aldi; shundaq qilip, yettisi uni emrige élip perzent körmey öldi. 32 Hemmisidin kéyin ayalmu öldi.
33 Emdi tirilish künide bu ayal ularning qaysisiningki bolar? Chünki yettisi uni xotunluqqa alghan-de?!
34 Eysa ulargha mundaq jawab berdi:
— Bu alemning perzentliri öylinidu, yatliq bolidu. □ 35 Lékin u alemdin nésiwe bolushqa, shundaqla ölüklerdin tirilishke layiq sanalghanlar öylenmeydu, yatliq bolmaydu. □ 36 Chünki ular yene ölmeydu, perishtilerge oxshash bolidu; «ölümdin tirilishtin tughulghan perzentler» bolghachqa, ular Xudaning oghulliridur.■
37 Emdi ölgenlerning tirildürülüshini hetta Musa peyghember özimu ayan qilghan; chünki Tewrattiki «tikenlik» dégen weqening xatiriside u Perwerdigarni: «Ibrahimning Xudasi, Ishaqning Xudasi we Yaqupning Xudasi» dep bayan qilghan. □  ■ 38 U ölüklerning Xudasi emes, belki tiriklerning Xudasidur; chünki uninggha nisbeten hemmeylen tiriktur! □
39 Shuning bilen Tewrat ustazliridin birqanchisi baha bérip: — Ustaz, yaxshi éytting, — dédi. 40 Chünki ulardin héchkim yene uningdin soal sorashqa jür’et qilalmidi.
 
Qutquzghuchi-Mesih — Dawutning oghli hem Rebbi
Mat. 22:41-46; Mar. 12:35-37
41 Emdi u ulargha soal qoydi: — Kishiler Mesihni qandaqsige Dawutning oghli deydu? ■ 42-43 Chünki Dawut özi Zeburda: Perwerdigar méning Rebbimge éyttiki: —
«Men séning düshmenliringni textipering qilghuche,
Méning ong yénimda olturghin!» — dégen’ghu?□  ■
44 Emma Dawut uni «Rebbim» dep chaqirghan yerde, undaqta u qandaqmu uning oghli bolidu?
 
Eysaning Tewrat ustazlirini eyiblishi
Mat. 23:1-36; Mar. 12:38-40; Luqa 11:37-54
45 We barliq xalayiq qulaq sélip anglawatqanda, u muxlislirigha mundaq dédi: —
46 — Tewrat ustazliridin hoshyar bolunglar. Ular uzun tonlarni kiyiwalghan halda ghadiyip yürüshke, bazarlarda kishilerning ulargha bolghan salamlirigha, sinagoglarda aldinqi orunlarda, ziyapetlerdimu törde olturushqa amraq kélidu. □  ■ 47 Ular tul ayallarning barliq öy-bésatlirini yewalidu we köz-köz qilip yalghandin uzundin-uzun dualar qilidu. Ularning tartidighan jazasi téximu éghir bolidu!■
 
 
■ 20:1 Mat. 21:23; Mar. 11:27; Ros. 4:7; 7:27. □ 20:5 «Eger «Ershtin kelgen» dések, u bizge: «Undaqta, siler néme üchün Yehyagha ishenmidinglar?» — mushu diniy erbablarning hemmisi Yehya peyghemberning yetküzgen xewirige jawaben: «Bizge towa qilish kérek emes» dégen we Yehya «méning keynimde kélidighan» dep körsetken Mesihning kélishige ishenmey, uning chömüldürüshini ret qilghanidi, elwette. ■ 20:9 Zeb. 80:8-9; Yesh. 5:1; Yer. 2:21; 12:10; Mat. 21:33; Mar. 12:1. ■ 20:14 Yar. 37:18; Zeb. 2:1, 8; Mat. 26:3; 27:1; Yuh. 11:53; Ibr. 1:2. □ 20:15 «Shuning bilen ular uni üzümzarliqning sirtigha achiqip öltürüwétiptu» — bu Mesihning Yérusalémning sirtigha élip chiqilip kréstke mixlinidighanliqigha bir bésharet. □ 20:16 « Üzümzarliqning xojayini kélip u baghwenlerni yoqitip üzümzarliqni bashqilargha tapshuridu» — bu sözmu bésharet, elwette. □ 20:17 «Tamchilar tashliwetken tash bolsa, burjek téshi bolup tiklendi» — «Zeb.» 118:22. «Burjek téshi» bolsa herqandaq imaretning ulidiki eng muhim uyultash bolup, ul sélin’ghanda birinchi bolup qoyulidighan tashtur. Yehudiy kattiwashlar hayatining burjek téshi bolghan Mesihni tashliwetmekchi idi, we derweqe tashliwetti. ■ 20:17 Zeb. 118:22; Yesh. 8:14; 28:16; Mat. 21:42; Mar. 12:10; Ros. 4:11; Rim. 9:33; 1Pét. 2:4, 7. □ 20:18 «Bu «tash»qa yiqilghan kishi pare-pare bolup kétidu; lékin bu tash herkimning üstige chüshse, uni kukum-talqan qiliwétidu» — «tash» bolsa Mesih özi, elwette. 17-ayetni körüng. Eysaning bu sözi toghruluq «Matta»gha bériligen «qoshumche söz»imizdiki ««Zeb.» 118:22 toghruluq» mezmunni körüng. ■ 20:18 Yesh. 8:15; Dan. 2:34; Zek. 12:3. □ 20:20 «ular semimiy qiyapetke kiriwélip,...» — «semimiy» grék tilida «heqqaniy» dégen söz bilen ipadilinidu. ■ 20:20 Mat. 22:16; Mar. 12:13. □ 20:22 «Rim impératori Qeyser...» — Rimning herbir impératorigha «Qeyser» dégen nam-unwan béreletti; mesilen Qeyser Awghustus, Qeyser Yulius, Qeyser Tibérius qatarliqlar. «Rim impératori Qeyserge baj-séliq tapshurush Tewrat qanunigha uyghunmu-yoq?» — eyni waqitta, Yehudiylar rimliqlarning zulmi astida yashawatqanidi. Eger Eysa: «Rim impératorigha baj tapshurush toghra» dése, bu geptin azadliqni istigen kishiler uni «Mana taza bir yalaqchi, xain iken» dep tillishatti. «Baj tapshurmasliq kérek» dégen bolsa, u Rim impériyesige qarshi chiqqan bolatti; andin ular uni Rim waliyisigha erz qilghan bolatti. Ular mushundaq soallarni sorash arqiliq Eysani gépidin tutuwélip, rimliqlarning qoligha tapshurup, uninggha ziyankeshlik qilmaqchi bolushqan. □ 20:23 «Némishqa méni sinimaqchisiler?» — mushu sözler bezi kona köchürmilerde tépilmaydu. □ 20:24 «Manga bir kümüsh dinar körsitinglar» — «bir kümüsh dinar» grék tilida «bir dinarius», Rim impériyesining pul birliki. Mushundaq pulning yüzide «ademning süriti» körsitilgen bolghachqa, Yehudiy mollilar mundaq pulni «muqeddes ibadetxana»gha élip kirishini men’i qilghanidi. Bir dinar texminen bir ademning künlük ish heqqi bolatti. □ 20:25 «Qeyserning heqqini Qeyserge, Xudaning heqqini Xudagha tapshurunglar» — Qeyserge Qeyserning heqqi (uning süriti bolghan nerse)ni tapshurunglar — démek, baj tölesh kérek. Emma qandaq nerse üstide «Xudaning süriti» bar? Insan özi «Xudaning süriti» bolup, biz pütünimizni Xudagha tapshurishimiz kérektur («Yar.» 1:26-27ni körüng). ■ 20:25 Mat. 17:25; 22:21; Rim. 13:7. □ 20:27 «Saduqiylar» — bu diniy mezhep toghruluq «Mat.» 16:1diki izahatni we «Tebirler»ni körüng. ■ 20:27 Mat. 22:23; Mar. 12:18; Ros. 23:8. □ 20:28 «Ayali bar, emma perzent körmigen kishi ölüp ketse, ölgüchining aka yaki inisi tul qalghan yenggisini emrige élip, qérindishi üchün nesil qaldurushi kérek» — «Qan.» 25:5. ■ 20:28 Qan. 25:5-6. □ 20:30 «Ikkinchi qérindishi ayalini emrige élip, perzent körmey alemdin ötti» — bezi kona köchürmilerde «ayalini emrige élip, perzent körmey alemdin ötti» dégen söz tépilmay, peqet «Ikkinchi...» déyilidu. □ 20:34 «bu alemning perzentliri...» — grék tilida «bu zamanning oghulliri...». □ 20:35 «... ölüklerdin tirilishke layiq sanalghanlar...» — «ölgenlerdin tirilish» dégenlik qiziq ibare bolup, hemme adem oxshash waqitta tirilmeydighanliqini körsitidu. Birinchi tirilish heqqaniylarningki, ikkinchi tirilish étiqadsizlarningki bolidu. Bu heqiqet «Wehiy» 20-babta körünidu. ■ 20:36 1Yuh. 3:2. □ 20:37 «Ibrahimning Xudasi, Ishaqning Xudasi we Yaqupning Xudasi» — «Mis.» 3:6ni körüng. ■ 20:37 Mis. 3:6; Ros. 7:32; Ibr. 11:16. □ 20:38 «chünki uninggha nisbeten hemmeylen tiriktur!» — bezi alimlar «bularning hemmisi» (Ibrahim, Ishaq, Yaquplarning hemmisi, démekchi) uninggha nisbeten tiriktur!» dep terjime qilidu. Bizningche «hemmeylen» her ademning rohining Xuda aldida tirik ikenlikini körsitidu. «chünki uninggha nisbeten hemmeylen tiriktur!» — Eysaning «tirilish» toghruluq bu sözliri «Mat.» 22:32dimu tépilidu. «Matta»diki «qoshumche söz»imizde ular toghruluq azraq sherh bérimiz. ■ 20:41 Mat. 22:42; Mar. 12:35. □ 20:42-43 «Men séning düshmenliringni textipering qilghuche, méning ong yénimda olturghin!» — «Zeb.» 110:1. ■ 20:42-43 Zeb. 110:1; Ros. 2:34; 1Kor. 15:25; Ibr. 1:13; 10:13. □ 20:46 «...bazarlarda kishilerning ulargha bolghan salamlirigha, ... amraq kélidu» — tarix tetqiqatlirigha asasen Yehudiylarning öz ustazlirigha qilghan «salam»lirini intayin uzun we murekkep dep bilimiz. ■ 20:46 Mat. 23:5, 6; Mar. 12:38, 39; Luqa 11:43. ■ 20:47 Mat. 23:14; Mar. 12:40; 2Tim. 3:6; Tit. 1:11.
☰