6
Jesus marrik iwumiyarmanyi pata tuwuran Nazareth
(Matthew 13:53-58; Luke 4:16-30)
Jesus la pata awarrangung rtil wiyu nuyu angparutpan amurnanganiny tuka Jesus nuyu ta kunak wungurlaj Nazareth.
2-3 Puka pata Jew arrarrkpi wu ta wungurlyak ngurrij Jesus yarran parak tuka Jew arrarrkpi wu tuka awaning ngarlakarlak ta akurlyak kurrampalk la inimany rtalk ininyang monmon pu pata arrarrkpi ta God nuyu ta ngaralk. Wimurra pata arrarrkpi awalyungan nuyu awurlkpalangkeny. Kayirrk la aminy pu la wemin, “Arta, nuka ja karriwurrun ja arrarrkpi. Yanatapa ja nuwuran kanipa. Jita inyalkpany nuyu Mary ninypuran kani la muj pata awulinganut James, Joses, Judas la Simon la muj pata warramuntujut nuyu. Malany yanat iyamangung atjarnekenang. Kurlingka yanat kaniwurrun kirrk? La ngampiwi animany ta tuka ta wutkut ta arrarrkpi kawunnyatpi?” Puka pata tuwuran Nazareth arrarrkpi marrikpan mali marrik angkumiyarmanyi awalyunyi nuyu.
Kayirrk la Jesus iminang pu, “Tuka God kinnyun ja arrarrkpi kinini monmon ta ngaralk nuyu, pata arrarrkpi amparrkamparrk kamartukpun nuyu. La puka pata arrarrkpi kangkuwurrun ja nukapa ingurlyak arrarrkpi tuka iminang warranyngiw, malany marrik kayirrk amartukpu nuyu. Kapin muj pata witparlanparlarrut akutju marrik awalyung nuyu.”
Puka pata arrarrkpi pata tuwuran wakapa marrik muj angkumiyarmanyi ta ngaralk awuningulakanti wakapa. La yanatju awunnyatpung werawungut pata arrarrkpi la awuningulakantiny nungmalal. 6a La yanatapa ja Jesus iwurlkpalangkeny murnin wenat amilkpungeny iwung kirrwara la marrik awalyunyi nuyu ta ngaralk.
Jesus awunilangakan pata wurrkamaj yurnu la wurrkamaj yurnu la ngarrkarrk pata awarrangung rtil wiyu nuyu
(Matthew 10:5-15; Luke 9:1-6)
6b Kayirrk la Jesus yuran kunak la kunak awunnyukikang God nuyu ta wurluj.
7-11 Malany wakapa Jesus awaning ngarlakarlak pata wurrkamaj yurnu la wurrkamaj yurnu la ngarrkarrk pata wingurlyakut pata yanat awarrangung rtil wiyu nuyu. Yanat iminy pu, “Nuwurri kutpana kunak la kunak kurrungpanunma ta God nuyu ta wurluj wu pata arrarrkpi. La wenat akutju kurruntayatayan tuka kutpunpayarrun parak. La yunyi kurrima warak ja palaji la walij, la ja rrupiya la muj manpurrwa. Nuka kurriwanama warak ja kajarntangali la mata yumparljumparl nuwurru. Warrwak tuka kutpamalkpa tuka kunak, la pata arrarrkpi awanamin marrmarr nuwurru pa kutpawani rtil, malany nuwurri wakapa kutpawani tuka arakap ta kurrampalk. La pata arrarrkpi marrik kurruntumiyarmang ta wakapa, la marrik wenat awalyung nuwurru ta ngaralk, wakapa kurrungpanarutpa warak. Kapin ta kurrungpanarutpa, la kurrapanawun tawktawk kurrungpaka ta yurlngpuj nuwurru tuka yurnu murnin nungpakapa ta wulatpiyi nuwurru. Nuwurripa kutpanamin pu, ‘Nuwurri marrik kurralyunyi nuyu ta ngaralk ja God la yamin wali iwanamin nuwurru la iwayintukun nuwurru.’ ”
Kayirrk la Jesus iminy pu pata awarrangung rtil wiyu nuyu, “Ngapipa kayirrk kurrunpanawn ta wutkut tuka kurriwaka wu ja yaliwiyut pata arrarrkpi.” Kayirrk la wakapa ja Jesus awunilangakan tuka awayama nuyu God. Yanatapa awunilangakan pata 12 pata awarrangung rtil weminpi la wemin ngarrkarrk la muj ngarrkarrk pata arrarrkpi tuka awuyamany nuyu.
12 Wenat awuyamany tuka Jesus iminy pu. Wakapa awuran tuka kunak la kunak la angpunmangung pu amparrkamparrk tuka God nuyu wurluj. Wenat aminy pu pata arrarrkpi, “Kutpilkpungena, kurrungarutpanyi ta kurrunngetpi la kurrunjarruni ta God nuyu”. 13 Pukapa pata awarrangung rtil wiyu nuyu Jesus pata arrarrkpi iwakakan wu ja yaliwi ja iwatpang. La muj awunpulatpantiny ta yirri pata arrarrkpi pata amajunmajung la awungulikiny kirrk.
Herod ja yukenang pu inimarlalkuny ja John ja Aningurtpulukpuning pu
(Matthew 14:1-12; Luke 9:7-9)
14-29 Nungpakapa ta ngungpanunma nuwurru ta angmalkpany nuyu John ja Aningurtpulukpuning pu. Malany wakapa ja yukenang pu Herod inyimany wumpulaj warramumpik ninyngurlaj Herodius jita Philip nuyu ja awulingan Herod. La John yarran parak iminy nuyu manjat ja Herod, “Arta! Yunyi kunyma wumpulaj juka jita nuyi kutingan nuyu jita warramumpik.”
Kayirrk la inyjirrinyminy angarnamangung ingawuni jita Herodius ja John la marrik kiki inymina, murnin ja Herod awunilangakan pata arrarrkpi iwumanyi ja John kayirrk la iwawutikin iwanutpa tuka kawuntuwutaka ta kunak. Kayirrk la jita Herodius marrik kiki inymina nuyu. Malany Herod imurtpiny murnin aniwurruning yanat John ja manjat ja numalal ja arrarrkpi la aniyarruning ta God nuyu ta alan akut la akut. Kayirrk la Herod inimiyarmany awaninga ngarlakarlak la ta John iminang nuyu wakapa yalyungan la marrikpan mali ja Herod.
Warrwak la Herod anilangakan wurluj wu pata arrarrkpi pata awukenang pu la ja Herod nuyu pata arrarrkpi pata wimunpimun pata awukenang pu Galilee nuyu awulangaling mulil ta algaj ilurrang. La jita Herodius inyminy mali iwangawun ja John.
Wakapa la jita Herodius inyalkpany ngaw jita warrawurnji ingarlukpangung nungmalal aminy marrmarr mira. Kayirrk la Herod iminy ngaw, “Ta kumiyarma tuka ta kunak awk nakapa kunpanawn. Ta kungmiyarma nakapa kunpawilkpun kunpanawn kunak la ngiwawilkpun ngiwanutpa tuka kunak ngartu la yara ja ngapi ngiwanatpi. La kunuka kumiyarma? Nungpakapa manjat ta ngapi ngamin nuwu. Ngapi marrik kuntagarru.”
Jita ninyngalalk inyuran yalayala inyngalakajpung jita nigi, “Kiki nganamin nuyu la ngiwalakajpun?”
La jita nigi inyminy, “Anpamurnangani warak kuwalakajpun ja Kiwken iwanilangaka ja arrarrkpi iwanimarlalku ja John ja Aningurtpulukpuning wu arrarrkpi la ta wanji nuyu kunpannyun.”
Malany jita warrawurnji inyngurriny tuka Herod, inymalkpany nuyu la inyminy nuyu, “Ngungmiyarma kuwamarlalku kungpaka nuyu wanji John ja Aningurtpulukpuning pu arrarrkpi la kungpanutpa ta wanji tuka wilampilam, kayirrk la nganpanawn ngapi.”
Kayirrk la yalyungan ja yukenang pu Herod la marrikpan mali. Parang la aniwurruning mira marrik animiyarmanyi annyukpuni ta wulatpiyi murnin awalyungan nuyu ta annyutpan ngaralk pata arrarrkpi awk. Kayirrk la iminy pu pata awuyamangung nuyu Herod ja yukenang pu, “Kutpana kurriwamarlalku ja John la kurrungpanamaga ta wanji nuyu kani tuka wilampilam.”
Awarran parak pata awuyamangung nuyu tuka wukej tuka iwaning iwutikinang ja John wakapa iwumarlalkuny. Warrwak angkumany ta wanji nuyu angputpan tuka wilampilam kayirrk la angkumany parak inypung jita warrawurnji kayirrk la inyngawng jita warrawurnji jita nigi.
Malany ta awalyungan ta aminang nuyu John ja Aningurlpulukpuning pu pata Herod nuyu arrarrkpi awarran parak pata John jawirna nuyu iwumany ja ingijalk iwuyurjiny tuka yurk.
Warrwak la pata arrarrkpi awalyungan ja Jesus iyamangung wu la iwinyang monmon yanatapa. Yara pata arrarrkpi aminang nuka ja Jesus aminang mali nuka Elijah - la nuka ja nuwarlkparrakan annyunmangung ja God nuyu ngaralk ta wularrut mira - wera aminang yanat ja God inimurnanganinyka yarnangkat akutju. La wera pata arrarrkpi kamin nuka ja Jesus ja arrarrkpi ja kinilakula tuka God nuyu, kapin wera pata arrarrkpi aminang inilakulangung ngaralk God nuyu ta wularrut mira. La wera arrarrkpi aminang nuka Jesus ja John ja Aningutpulukpuning wu, la aminang nukapa God inimajpungkuny John akutju la innyung ta wutkut ta nuntatparlangkat mira.
Nuka ja Herod ja Kiwken yalyungan tuka angpunmakpangung la iminy, “Ngapi ngawunatpi arrarrkpi pata John iwumarlalkuny tuka wanyji, la puka pata arrarrkpi kangkuwurrun - yanatapa John ja Kaningurtpulukpun wu. La ngapi ngungpurrun God inimajpungkuny yarnangkat akutju.”
Jesus awunilakantawng pata 5000 pata arrarrkpi
(Matthew 14:13-21; Luke 9:10-17; John 6:1-14)
30 Kayirrk la pata Jesus nuyu pata 12 pata wingurlyakut pata awarrangung rtil wiyu nuyu amurnanganingka kapa tuka wugarra yirrk kunak la angpunmangung nuyu ta kiki aminang wu pata arrarrkpi ta algaj awuyamangung.
31 Wakapa tuka awaning ngarlakarlak wimurra pata arrarrkpi awunpuyarrung parak tuka Jesus ilangaling la Jesus la pata awarrangung rtil wiyu nuyu malany angpatpang wugarra, marrik muj kiki amina apulanyi ta walij. Parang la Jesus ilajantiny pu pata awarrangung rtil wiyu nuyu iminy pu, “Ngawu! Arrkpanarra warak tuka tora ta kunak nuyu arrungpaka wirrngak?”
32 Kayirrk la Jesus la pata awarrangung rtil wiyu nuyu awulurrang tuka kapala angkuwuning pirl wurrkaraga kapa tuka mapurlarr yirrk ta kunak ajirrik awaninga palat la makiny. 33 Malany pata arrarrkpi awk awunpayantung yirrirri ja kapala awarrangung parak angkuwuning pirl warak, angkuwurrung kayirrk la awurakan iwiyirnukpung wurrkaraga kayirrk la pata tuwuran wugarra ta kunak, amalkpany.
34 Malany ja Jesus yurtiny parak ilurrang tuka kapala kayirrk la Jesus awunnyayawng wakapa pata arrarrkpi iwumirlajuning, wakapa awulangaling wimurra mira. Yarran parak awunnyayawng iwuwurlkpungkun pata arrarrkpi kapin pata larnngalkpu pata marrik nganti awunnyayatayanjing. Wakapa annyunmangung pu ta nungmalal wurluj.
35 Awulangalinganapa arukaruk la pata awarrangung rtil wiyu nuyu aminy nuyu Jesus, “Arta, wularrutapa arukaruk la kani marrik nganti iwaning la kinyuryi warakapa. 36 Anpuntangakanyi pata arrarrkpi nuyu apayalma walij apanala.”
37 Kayirrk la Jesus iminy pu, “Nuwurri kutpunpanawn ta walij!”
Kayirrk la pata awarrangung rtil wiyu nuyu aminy nuyu, “Ngarri marrik ngarrawatping ta walij apurra. Kurlingka nuyi ngarrunmiyarma ngatpana ngarriwaka imurra ja rrupiya ta walij nuyu la ngarri ngatpunpanarlikpi pata arrarrkpi?”
38 Kayirrk la Jesus iminy pu, “Kiki ja kurratayanti ta walij kiki kapin ta katju?”
Awarran parakapa apayawng pa aminy, “Tuka awalinjinyut wurrkamaj yurnu ta kantijawa la ngarrkarrk ja kiyap.”
39-40 Kayirrk la Jesus iminy pu pata awarrangung rtil wiyu nuyu, “Kutjanyji kutpina wu pata arrarrkpi, ‘Kutpawani purrkut la purrkut.’ ” Kayirrk la awarran parak pata napulurrumpi pata arrarrkpi awuntumangung la wemin yera awaning 100 la yara 50.
41 Kayirrk la Jesus atimany ta kantijawa ta awalinyjinyut la kiyap inimany kayirrk la atimajpungkun ta kantijawa la kiyap parang la inilakajpung ja God. Atiwirlkpukpuning ta kantijawa la kiyap iniwirlkpukpuning kayirrk la awunnyung pata awarrangung rtil wiyu nuyu la awunpuning pata arrarrkpi pata wakapa awaning.
42 Malany wimurra pata arrarrkpi awarran parak apuwany ta walij awarran parakapa amarlmanpung kirrk. 43 La warrwak pata Jesus awarrangung rtil wiyu nuyu apumangung akpaj ta awarawungut ta awutpiny ta walij. Wenatapa apulatikiny 12 tuka yangali ta walij ta marrik apulanyi.
44 Ngungpurrun wimurra mira pata arrarrkpi ngungpurrun napulurrumpi 5000 awulangaling la muj warramumpik la warrayngiw.
Jesus yarrangung juju tuka wupaj tuka wurl ta karrkpin
(Matthew 14:22-33; John 6:16-21)
45 Wakapa Jesus iminy pu pata awarrangung rtil wiyu nuyu, “Kutatina tuka kapala kurrungpanawun pirl wurrkaraga Bethsaida.” Kayirrk la Jesus iminy pu pata napulurrrumpi, “Kurrarakanyi!” 46 Kayirrk la awunilangakan awurakan parak kunak kayirrk la yanat yuran tuka murrgu iling iwarruj.
47 Malany angpung wupurrk pata awarrangung rtil wiyu nuyu awulatinang tuka kapala awulangaling tuka wungijalk la Jesus ilangaling palat wawurri.
48 Warrwak la Jesus awunnyayawng pata awarrangung rtil wiyu nuyu amijantung miri la marlu apukpangungka la awunnyakangung. Ta iyirtpirrakenangka Jesus awuniyarrung parak yarrangung juju warak tuka wupaj la iniyarruning parak ja kapala la kapin awuniwarlkijpangung parak.
49-50 Iwayawng yarrangung jujuga tuka wupaj amurtpiny pata awarrangung rtil wiyu nuyu aminy mali manya. La iwayawng apa awurlalmangkany kirrk la awuyirrulkeny.
Kayirrk la Jesus iminy, “Nungmalal! Ngapi kani! Yunyi kutpurtpin!”
51 Kayirrk la Jesus ilurrangkeny tuka kapala awulatinang rtil la marlu atakujpiny la awurlkpalangkeny kirrk 52 murnin wenat marrik angkuwurruni mira tuka awunnyung walij la kiyap. Marrik muj amartukpuni nuyu.
Jesus awuningulakantiny pata amajung pata arrarrkpi
(Matthew 14:34-36)
53 Kayirrk la wenatapa awarran parak ta karrpin ta kunak ta wungurlaj Gennesaret malany wakapa mampuwanpuriny ja kapala. 54 La wimurra pata arrarrkpi nakapa iwayawng ja Jesus ilurrangenyka tuka kapala la iwayawng iwunman yanatapa. 55 Parang la awarran parak awuntumangungka nuyu Jesus pata amajunmajung tuka japirri.
56 Malany pata arrarrkpi iwuyarrukuning tuka ngampiwi yarrangung juju tuka nungpanpal kunak, awuntumangungka tuka japirri pata arrarrkpi pata amajunmajung la awunputpangung tuka kunak nuyu Jesus awunpaningulakan. La iwulajakpuning ja Jesus angkumiyarmangung iwatpa nuyu manpurrwa nuyu awangulikin, la pata amajunmajung iwatpang nuyu manpurrwa nakapa awungulikinang.
6:4 John 4:44 6:13 James 5:14 6:14-29 Matthew 16:14; Mark 8:28; Luke 9:19 6:14-29 Luke 3:19-20 6:34 Numbers 27:17; 1 Kings 22:17; 2 Chronicles 18:16; Ezekiel 34:5; Zechariah 10:2; Matthew 9:36