22
Buŋgawayu djuy'yurruna dhäruk Baylamgu
22:1–21 (The King of Moab wanted Balaam to curse the Israelites)
Ga dhurrwaraŋuru ŋuliŋurunydja walala *Yitjuralpuyŋunydja giṯthurrunana marrtjina, bala walala wäŋaraŋala nhinananydja ŋunhiliyina wäŋaŋura gumurr‐waṉarra'ŋurana, Mawapnha wäŋaŋura. Ga ŋulinyaramirriyunydjayi buŋgawanydja yukurrana nhinana Balak yäku, buŋgawa ŋayi ŋurikiyi Mawappuyŋuwu yolŋu'‐yulŋuwu, ga ŋäkula ŋayi yukurrana ŋunhiyi Yitjuralpuyŋunhanydja miṯtjinha, nhaltjarra walala ŋunhi bumara baḏuwaḏuyurruna §Yamarpuyŋunha yolŋu'‐yulŋunha. Bala walalanydja ŋunhi Balaktja ga miṯtjinydja nhanŋu wirrkina beyaṉiyina dhika ŋurikiyi Yitjuralpuyŋuwunydja miṯtjiwu, bala walala waŋanana ŋurukala ŋurru'‐ŋurruŋuwalanydja bitjarrana, “Way, guḻku'na ŋunha mirithirrina yulŋunydja, dhaŋaŋnha dhikana miṯtjinydja Yitjuralpuyŋunydja. Galkina walala yurru baḏuwaḏuyunna ŋilimurrunha warrpam'thunna, bitjanna yurru bitjan ŋuli buliki'yu ḻuka marrtji mulmu ḏulŋurr'yun ḻiw'marama, bitjandhina yurru.”
Ga ŋunhilinydja wäŋaŋura galki, yolŋu djawarrkmirri yukurrana nhinana yäku *Baylam, ga ŋayinydja ŋunhi buŋgawayunydja dhäwu'na djuy'yurruna ŋurikiyi Baylamgunydja, waŋana bitjarrana, “Ŋarranydja djäl nhuŋu, nhe yurru marrtji lili guŋga'yun ŋarranha, liŋgu yolŋu walala miṯtji ŋunha marrtjina lili ŋulaŋuru Yetjipŋuru, ga dhuwalana walala yukurra nhinanydja galki ŋilimurruŋgalana wäŋaŋura, yurru guḻku'na mirithirri yulŋunydja miṯtjinydja, galki walala yurru djaw'‐djawyun marrtji wäŋanydja ŋilimurruŋguna ŋula nhä malanha. Go, marrtjiya lili nhe yurru ŋi' buku‐djulŋi, ga waŋiyanydja walalanha biyaka buku‐wuykthurra nyirawunuŋana, märr yurru ŋanapurru marrtji, bala gukumana walalanha dhipuŋurunydja yurru wäŋaŋuru. Ŋarra marŋgi nhuŋunydja, ŋunhi nhenydja ŋuli waŋa ŋula yolku wekamanydja ŋayaŋu‐ŋamathinyaramirri yana dhäruktja, bala yolŋunydja ŋayi ŋuli ŋunhiyi nhina yukurra ŋayaŋu‐djulŋithirrina, goŋmirrina dhikana yana, ga ŋunhi nhe yurru waŋa buku‐wuykthundja nhaltjandja ŋula yolnha, ga ŋayinydja yurru ŋunhi yätjnha yanana marrtji yolŋuwu ŋurikiyi.” Bitjarra ŋayi ŋuriŋiyi buŋgawayunydja djuy'yurruna dhäruktja nhanŋu Baylamgunydja.
Bala ŋurru'‐ŋurruŋuyunydja walalay ŋuriŋi Mawappuyŋuyunydja märraŋala guḻku'na mirithirrina rrupiyanydja ga girriny'tja malanha, bala gäŋala wekanharawu mundhurrnha nhanŋu Baylamguna, bäyimnha bitjarrana ŋurikiy buku‐wuykthunarawuynha. Bala walala marrtjinanydja yukurrana, ga ḻakaraŋala nhanbala Baylambanydja dhäruknha ŋunhiyina ŋanya buŋgawanhana.
Ga ŋayi Baylamdja waŋana bitjarra, “Way walala, dhiyala nhuma yurru nhina ŋi' ŋarrakala, waŋgany munha. Ga ŋarranydja yurru ŋäŋ'thun Godnha Garraynha. Mak ŋayi ḏukṯuk ŋarraku marrtjinyarawu, mak yaka ŋayi ḏukṯuk ŋarraku marrtjinyarawu.” Bala walala ŋunhi dhäwu'mirrinydja walala nhinanana yukurrana ŋunhiliyi waŋganynha munha yakurr.
Ga ŋuliwitjarrayi munha‐ŋupara ŋayi Garrayyunydja ŋanya waŋana Baylamnha bitjarra, “Yol walala ŋunha ḏarramuwurrunydja marrtji ŋorra'‐ŋurra nhokala wäŋaŋuranydja?”
10-11 “Ŋunhanydja ḏarramuwurru nhanukuŋu buŋgawawuŋu djuy'yunara Mawappuyŋuwuŋu, ŋayi ḏukṯuk ŋarraku, ŋarra yurru be marrtji bala, ga buku‐wuykthun ŋunha yolŋu'‐yulŋunha, ŋunhi walala marrtjina beŋuru Yetjipŋuru,” bitjarra ŋayi Baylamdja.
12 Ga ŋayi Garraynydja waŋana nhanukala Baylamgala bitjarra, “Yakana yurru nhe marrtji. Yaka waŋiya buku‐wuykthurra ŋunhiyi yolŋu'‐yulŋunha Yitjuralpuyŋunhanydja, liŋgu walalanydja liŋguwuynha ŋunhiyi ŋarrakuŋunydja goŋmirriyanharana.”
13 Wiripuŋuyunydja munhakumirri goḏarr'mirri ŋayi gaŋgathina, bala ŋayi waŋanana ŋunhiyi bo'puyŋunhanydja walalanha bitjarra, “Gatjuy balayi marrtjiya roŋiyiya ŋi'. Yaka dhuwala ŋarra yurru marrtjinydja nhumalaŋgala bay', liŋgu Garray ŋarraku waŋana yaka'yurruna marrtjinyarawu.”
14 Bala walala roŋi'‐ruŋiyinanydja, ga ḻakaraŋala nhanbala ŋuripa buŋgawawanydja bitjarrana. “Bäyŋu bay'. Yakana ŋayi yurru marrtji lili,” bitjarra.
15-16 Bala ŋayinydja ŋuriŋiyinydja Balakthunydja buŋgawayu wiripu‐guḻku'nhana djuy'yurruna be dharrpalmirrinhana wal'ŋu yolŋu'‐yulŋunha, bala walala marrtjina ga bunana Baylamguna, ga waŋana bitjarra ŋanya, “Way ŋunha buŋgawanydja waŋana bitjarra, ‘Nhe yurru marrtji yana.’ Wirrki yana ŋayi waŋananydja ŋunha nhuŋu, nhe yurru marrtji, 17 ga bäyimdja nhuna ŋayi yurru mirithirri guḻku'yu dhika wal'ŋu; yana waŋiya ŋanya nhäku nhe ḏukṯuk, ga ŋayinydja yurru nhuŋu wekamana yana. Marrtji yurru nhe yana yulŋunydja, bala yana buku‐wuykthunna nhe yurru ŋunhi yolŋu'‐yulŋunhanydja.”
18 Bala ŋayi Baylamdja waŋana buku‐wakmaraŋala bitjarra, “Ŋunhi ŋayi yurru buŋgawayu ŋuruŋu wekama warrpam'thundja ŋarraku nhä ŋayi yukurra ŋayathama, ŋarranydja yurru yakana marrtji. Ŋarranydja yurru ŋunhina liŋgu warkthun ŋunhi nhaltjan ŋayi yurru Garrayyu ŋarranha waŋa. 19 Yurru ŋorriya warray yulŋunydja nhuma yurru, dhiyala warray, ga ŋarranydja yurru waŋa dhä‐wirrka'yun Garraynha biyapul. Mak ŋula ŋayi yurru dhäruk wekama ŋarraku wiripuna.”
20 Ga ŋuriŋiyinydjayi munhayu ŋayi Garray waŋana bitjarrana nhanukala Baylamgala, “Baylam, ŋunhi walala yurru nhuna dhiyaŋu walalay garr'yun biyapulnydja, ga nhenydja yurru marrtji yana, yurru djämanydja nhe yurru ŋunhiyi yana liŋgu ŋunhi ŋarra nhuŋu yurru waŋa ḻakarama.”
21 Ga wiripuŋuyuna goḏarr'mirri, bala ŋayi Baylamdja marrtjinana walalambala malthurrunana.
Baylamgu yarraman' dhärukmirriyinana
22:22–35 (Balaam’s donkey spoke words)
22 Yurru ŋayi Garraynydja Godtja ŋaramurryina warray Baylamgala, liŋgu marrtjina ŋayi yukurrana, märr bini ŋayi buku‐wuykthuna manapana nyirawununha §Yitjuralpuyŋunha, yana märranharawu rrupiyawu.
Marrtjinanydja ŋayi yukurrana yarraman'thu bala Baylam, bala ŋayi Garrayyunydja yänguŋala djiwarr'wuynha warray yolŋunha, ŋayi yukurrana dhärrana dhukarrŋura goŋ‐mandjawakmirri warray, gungaŋala yukurrana ŋunhiyi dhukarr. 23 Ga ŋayinydja ŋuriŋinydja yarraman'thunydja nhäŋala ŋunhi djiwarr'wuynha yolŋunha, ŋayi bini wutthuna Baylamnha, bala ŋayi ŋunhi yarraman'tja bilyurruna, bala waṉḏina gali'lilina gatjpaḻ'yurruna. Ga ŋayinydja ŋanya Baylamdhunydja bartjunmaraŋala ŋunhi yarraman'nha, bilmaraŋala ŋunhiwalayi balayi dhukarrlili.
24 Ga mukthurruna yana maṉḏa marrtjina yukurrana ŋunhiyi yarraman', ga Baylamdja marrtjina gorruŋala bala. Ga biyapul ŋayi ŋunhiyi djiwarr'wuy yolŋu djingaryurruna yukurrana dhukarrŋura yana ṉapuŋga', gungaŋala dhukarr, yurru gali'ŋuranydja maṉḏanyŋuŋura ŋunhilimiyi dhukarrŋuranydja ḻoḻu yukurrana dhärrana ḏälnha. 25 Nhäŋala ŋayi ŋunhi djiwarr'wuynha yolŋunha ŋuriŋi yarraman'thunydja, ŋayi bini ŋunhi waṉḏinya muka yulŋunydja, yana ŋayi dhä‐ŋal'yurruna ḻoḻulilina, bala buḻŋu'kuŋala djalkirina ŋanya Baylamnha. Ga biyapul ŋayi Baylamdhunydja bartjunmaraŋala ŋanya ŋunhiyi yarraman'nha wirrkina.
26-27 Ga mukthurruna yana maṉḏa marrtjina yukurrana, ga biyapul ŋayi nhäŋala ŋuriŋiyi yarraman'thu djiwarr'wuynha yolŋunha ŋunhi, bala wirrkina ŋayi dhika beyaṉiyinanydja, yurru bäyŋuna nhanŋu dhaḻakarrnydja waṉḏinyarawunydja ŋurikiyi yarraman'kunydja, yana ŋayi ŋorranana ŋunhilina bäymana dhukarrŋurana. Ŋayinydja ŋunhi Baylamdja wirrkina wal'ŋu maḏakarritjthina nhanŋu, bala ŋayi dharpana märraŋala, bala bartjunmaraŋalana ŋanya yukurrana ŋunhiyi yarraman'nhanydja, bumarana yukurrana wirrkina.
28 Bala ŋayi Garrayyunydja dhärukmirriyaŋala ŋunhiyi yarraman'nhana, bala ŋayi waŋana dhärukmirriyinana bitjarrana bitjan ŋuli yolŋu waŋa yukurra, waŋana bitjarrana, “Nhäku nhe yukurra bartjunmaramanydja ŋarranha? Nhä dhika ŋarra djarrpi'kuŋalanydja nhuŋu, ŋunhi nhe ŋarranha bartjunmaraŋala ḻurrkun'mirri?”
29 Ga ŋayinydja Baylamdja waŋana bitjarra, “Ŋaḻwa'yun nhe yukurra dhuwala, wakalkuma ŋarranha. Ŋunhi bini ŋarra mandjawakmirrinydja, ŋarra bini nhuna dharpunhana,” bitjarra.
30 Ga ŋayinydja yarraman'tja waŋana bitjarra, “Ŋarranydja dhuwala be muka nhuŋuway yarraman', ga bitjanna liŋgu ŋarra nhuna gämanydja ŋuli yukurra ḻatju'kuma dhika ŋiniya?” 31 Bala ŋayi Garrayyunydja maŋutjina ḻapmaraŋala Baylamnhanydja, bala ŋayi nhäŋalana ŋunhi djiwarr'wuynhanydja yolŋunha, ŋayi yukurrana dhärrana goŋ‐mandjawakmirri, bala yana ŋayinydja ŋurrkanhaminana marrtjina Baylamdja ŋunhimala yana dhukarrlili, bukunydja djuḻuḻ'maranhaminana.
32 Bala ŋayi ŋunhi djiwarr'wuy yolŋu waŋana bitjarra, “Nhäku warray nhe ŋunhi bartjunmaraŋala buku‐ḻurrkun'mirrinydja ŋunhi yarraman'nhanydja? Ŋarranydja ŋunhi marrtjina lili ḏaḏawmaranharawu nhuŋu, märr yurru nhe yaka marrtji ga guykthun waŋa nyirawunuma Yitjuralpuyŋunha. 33 Ŋarra bini nhuna bunha muka yulŋunydja, yurru ŋayi yarraman'thunydja nhäŋala ŋarranha, bala walŋakuŋalana nhuna.”
34 Ga ŋayi Baylamdja bitjarrana waŋana, “Yo, ŋarrapi dhuwurr‐yätjthinanydja. Yaka ŋarra nhuna nhäŋala. Ŋarra yurru dhuwala marrtji roŋiyirrina balayi ŋi'?”
35 Ga ŋayi ŋunhiyi djiwarr'wuynydja yolŋu waŋana bitjarra, “Marrtji warray nhe yurru yulŋunydja, dhiyapa walalambala ḏarramuwurrumbala malthun warray, yurru waŋanydja nhe yurru ŋunhiyi dhäruktja liŋgu ŋunhi nhaltjan yurru ŋarra nhuŋu dhäruk wekama waŋanharawu.” Bala ŋayi marrtjinana Baylamdja, mukthurrunana malthurrunana yana walalambala.
Baylam waŋana yukurrana dhäruk ŋunhi nhanukuŋuwaynha Godkuŋuna wekanhara
22:36—24:13 (Balaam’s prophecy)
36 Bala ŋayi buŋgawayunydja ŋuriŋiyi *Balakthunydja ŋäkulana ŋanya Baylamnha, ŋunhi ŋayinydja yukurrana marrtjinana lili, withiyarana ŋanya, bala yana ŋayi marrtjinana nhanŋu gumurr‐wunanhaminyarawuna. Bala ŋayi waŋana bitjarrana ŋanya Baylamnha, 37 “Nhäku warray nhe ŋunhi yakanydja marrtjina lili ŋulinyaramirriyu ŋunhi ŋarra nhuŋu ŋäthili gawaw'yurruna? Nhenydja ŋunhi guyaŋina yanapi ŋarra nhuna bäyŋu bini wekanha bäyim? Ŋarranydja dhuwala ḻukunydja yolŋu, biyapul ŋarra girri' guḻku'mirri. Buku‐wuykthurra nhe yurru yana nyirawunuŋa yulŋunydja ŋunha Yitjuralpuyŋunhanydja, bala ŋarranydja nhuna yurru bäyimnha guḻku'yuna dhikana rrupiyayu.” 38 Ga ŋayi Baylamdja waŋana bitjarra, “Dhuwalana ŋarranydja, yurru waŋanydja ŋarra yurru ŋunhiyina bili waŋganynha dhäruk ŋunhi ŋayi yurru Garrayyu wekama ŋarrakala waŋanharawu.” 39-40 Bala ŋayi Baylamdja marrtjina, manapanna maṉḏa buŋgawana ŋunhi.
41 Ga wiripuŋuyunydja munhakumirri goḏarr'mirri, maṉḏa marrtjina ḏuwaṯthurruna bukulilina, ga ŋulaŋuruna maṉḏa yukurrana nhäŋalanydja djipmaraŋalana bukuŋuruna Yitjuralpuyŋunhanydja, walala yukurrana nhinana wäŋaraŋala ŋunhiliyi ŋoyŋura wäŋaŋura.
* 22:1 Israel 22:1 Moab 22:2 Balak § 22:2 Amorites * 22:5 Balaam 22:5 Egypt 22:22 Balaam § 22:22 Israel * 22:36 Balak 22:36 Balaam 22:41 Israel