6
Dhuwandja ga lakaram nhaltjan ŋayi dhu ga ŋunhi djämamirriy yolŋuy dhäruk märram buŋgawa'mirriŋuny nhanŋuwuy ŋayi
Teaching about servants
1 Dimithi 6.1-2
Ga ŋunhiny ḏapmaranhawuynydja djämamirr yolŋu, ŋayiny dhu ga ŋunhiyiny märr-ŋal'yundja ŋurikin bili yan buŋgawa'mirriŋuwnha nhanukiyingalaŋaw ŋayi, ga dhäruktja ŋayi dhu ga märram ŋanyapinyan yan, märr dhu ga yaka muka ŋula yolthuny yolŋuy yätjkurr-lakaramany God-Waŋarrnhany yäku, ga nyamir'yundja dhuwaliyiny dhäwu, ŋunhi limurr ŋuli ga marŋgikum walalany. Ŋuli ŋayi ŋunhi ŋurikiyi djämamirriwnydja buŋgawa'mirriŋuny yuwalktja ŋunhin God-Waŋarrwun yolŋu, ŋunhiyiny nhakun maṉḏa wäwa'manydjin. Yurr ŋayiny dhu ga ŋuriŋiyiny djämamirriynydja yolŋuy yakan ŋanyanhany buŋgawa'mirriŋunhany nhanŋuwuy ŋayi märr-yuḻkthundja; yänan bala ŋayi dhu ga djämany manymakkuman dhikan nhanŋu yulŋuny, bili ŋayi ga yuwalktja ŋunhiyi guŋga'yundja ŋunhiwurrunhan yolŋuny walalany märr-yuwalkthinyamirrinhan mala, ŋunhiwurruny bili yan ŋunhi nhanŋuwuynha marrkapnhan wäwa'mirriŋuny mala.
Dhuwaliyi mala ŋunhi nhe dhu ga Dimithi lakaramany yolŋuwalnydja walalaŋgal, marŋgikumany walalany. Lakaraŋuny gi mirithin yan, märr dhu walalnydja dhuwaliyiny dhäruktja ga märraman bala yan.
Dhuwandja ga lakaram ŋunhiny yolŋuny nyäḻ'-lakaranhamirrinhan, ga ḻukunydja'nhan yolŋuny
Teaching about false teachers and true riches
1 Dimithi 6.3-10
Yuwalktja dhuwal dhäruk nhanŋu limurruŋgalaŋaw Garraywu Djesu-Christku, ga dhuwali ŋunhi dhäruktja nhanŋu manymaktja raypirri'yunarawnydja ga marŋgi-wurrupanarawnydja Godkalaŋawnydja romgu, yurr ŋayiny ŋunhiyiny ŋunhi ŋayi nyäḻ-lakaranhamirrnydja yolŋu marŋgi-gurrupanamirr ŋayiny dhu ga ŋunhi wiripun rom malany marŋgi-gurrupan, ga ḻikandhu-ŋurrkamany ŋayi dhu ga ŋunhi nhanŋun Garraywun Djesu-Christkun marŋgi-wurrupanawuynydja, ŋunhi yuwalknha manymak. Ŋayiny ŋuli ga ŋunhiyiny yolŋu nyäḻ-ḏumurrnydja yänan ŋanyapinya ŋayi yindikunhamirra nhakun, yanbi ŋayi marŋgin warrpam'nha bukmakkun, yurr bäyŋu warray ŋayi yuwalktja marŋgi, bili guyaŋa ŋayi ŋuli ga djarrpi'kum yan. Bitjan bili ŋayi ŋuli ga ŋunhi waŋany dhä-ḏälthirra yan, yänan nhakun ŋayi ŋuli ga ŋunhiyiny yay'yayyunna, bili waŋany ŋayi ŋuli ga ŋunhi dhäruknha yan waŋganynha. Yakan balanyayiny ŋamakurr, bili beŋuryiny dhu ŋunhi dhawaṯthun dharrwan mirithirra yätjkurrnydja malany, balanyan mala gam'. Yolŋuny walal dhu ga maŋutji-ḏiy'yunmirra, bala dhu ḻatjuwarr'yunna wiripuwurrnydja barrkuwatjthirra, bala walal dhu ga nhakun ŋunhi gupa-waŋanhamirrnydja bala-räli'yunmirra yan, ga wiripuny walal dhu ga nhakun galka-birrka'yunmirra. Bitjanna bili walal dhu ga ŋunhi ŋarrtjunmirra yan, bili muḻkurrnydja walalaŋ ŋunhi guyaŋanharawnydja waŋaran ga djarrpin', bili walal ŋunhi ḏiltjin gurrupanmin ŋurikiny ŋunhi yuwalkkuny romgu. Ŋunhiyiny nhakun walal ŋuli ga yänan märr-warku'yunmirra, yanbi walal ŋunhi Garraywun yolŋu mala, bili walal ŋuli ga guyaŋanhamirrnydja ŋunhi bitjanmirra, yanbi walal dhu ḻukunydja'yirra, ga märram walal dhu ŋula nhän mala ŋamakurrnha balanyarayyiny romdhu.
Yuwalkkumany dhu ŋunhi yolŋu ḻukunydja'yirrnydja, ŋunhin yolŋu ŋunhi ŋayi dhu ga yuwalkkum yan nhina God-Waŋarrwal romŋur, ga märr-ḏaw'yun ŋayi dhu ŋuriŋiyi bili yan romdhu. Yaka gi djälthi mirithiny dhuwalaŋuwuywuny munatha'wuywuny ŋula nhaku malaŋuw, bili limurrnydja dhuwal dhawal-guyaŋanany dhiyalnydja wäŋaŋur munatha'ŋurnydja goŋ-waŋara muka yan ŋula nhämiriw, ga ŋunhi ŋali dhu dhiŋgamany, bala ganarrthaman dhuwandja munathany' wäŋa, bäyŋun ŋali dhu ŋunhi gäŋuny ŋula nhäny mala. Yo, ŋunhi ŋali ga nhakun ŋatha ŋayatham ganany', ga girri' malany gurrukanharawnydja, ŋuriŋin bili ŋali dhu ŋunhi ŋayaŋu-ḏaw'yundja. Bili ŋunhiny yolŋu wanaŋa-ḏumurrnydja, guyaŋa ŋayi ŋuli ga nhanŋuwuy ŋayi ḻukunydja'kunhaminyaraw, ŋanyanhany dhu ŋunhiyiny yolŋuny garrpinna dhuwalaŋuwuyyun munatha'wuyyun ŋula nhaliy malaŋuy, bili bitjan bili ŋayi ga ŋunhi ŋoy-ŋapu'yundja bawalamirriwnha yan ŋula nhakuny malaŋuw, ga ŋuriŋiyin romdhuny ŋanya ŋuli ga ŋunhi dharrwunumany ŋula nhakun malaŋuw bawalamirriwnha yätjkurruwnydja. Dhuwaliyiny rom bawa'mirra nhakun, bili ŋunhiyiny dhu yolŋuny walŋa-winya'maraman balanyarayyiny romdhu ŋoy-ŋapu'yunaraynydja, ŋunhiyiny nhakun ŋanya ŋuli ga barrkukuman manymakŋurnha romŋur ga mägayaŋura, bala nhanŋu dhu ŋunhi walŋany baḏuwaḏuyundja ŋuriŋiyin bili yan nhanukiyingalnha ŋayi djälyuny. 10 Yo, ŋunhi ŋuli ga nhakun yolŋu djälthirr mirithirr rrupiyawnydja, ŋunhiyiny ŋoy-ŋapu'yunamirrnydja rom ŋuli ga ŋorra ŋunhal ŋayaŋuŋur nhanukal, balanya ŋunhi rumbalnydja nhakun maŋutji ŋatha, bala beŋuryin dhu ŋunhi dhawaṯthundja bawalamirra ŋula nhäny mala yätjkurrnydja. Wiripuwurrnydja bilin bilyurra gan God-Waŋarrwalnydja bili ŋuriŋiyi walalaŋgiyingal ŋoy-ŋapu'yunaray romdhu, ŋunhi walal gan djälthin mirithin rrupiyaw; bäyŋun ŋayi gi märr-yuwalkthi Garraynhany buluny, bala ŋayaŋuny nhanŋu ga bitjanna bili dharpumany warwuynha ga ŋula nhaliynha galŋa-miḏikinyamirriynha romdhu.
Dhuwandja ga lakaram Dimithinhan, nhaltjan ŋayi dhu ga ŋunhi nhina ŋamatham
Paul tells Timothy how he should live
1 Dimithi 6.11-21
11 Yurr nheny dhuwal Dimithi nhanŋuwuynha yan yolŋuny God-Waŋarrwun, bilin nhakun nhe ganarrthaŋala ŋunhany ŋunhi rom; yaka nhe dhu ga nhakun buluny ŋoy-ŋapu'yun ŋula nhakuny malaŋuw rrupiyawnydja ga bulu munatha'wuywu ŋula nhaku malaŋuw. Nheny dhu ga ŋunhi gatjpu'yundja dhiyakun malaŋuw yan gam'. Nhe dhu ga djämany ŋamathaman yan, ga nhina nhe dhu ga God-Waŋarrwal yan romŋurnydja. Märr-nhirrpanmirrnydja nhe dhu ga Garraywal yan, ga yuwalkkum yan nhe dhu ga märr-ŋamathirrnydja wiripuwurruŋguny yolŋuw walalaŋ. Bitjanna bili yan nhe dhu ga marrtjiny marimirriwurrnha ŋula wanhawitjandja, ga yaka nhe dhu ŋunhi gandarrŋurnydja ḏaḏawyun. Guŋga'yun nhe dhu marrtji bala wiripuwurrunhany yolŋuny walalany gurrum'thun yan. Ga balanyarawyin malaŋuw nheny dhu ga ŋunhi mirithirrnydja djälthirr. 12 Yuwalkkuŋuny gi mirithiny märr-yuwalkthi God-Waŋarrnhan yan, ga ŋayathulnydja gi mirithiny baṯ-biyakuny nhanŋuwuynha yan romdja God-Waŋarrwun, biyak nhakun ŋuli ga ŋunhi yolŋu waṉḏirr mirithirr yan, märr ŋayi ŋuli ŋunhi märraman ŋunhalnydja bala ŋula nhäny ŋunhiŋuwuyyiny waṉḏinyawuy. Yurr nheny dhu ga ŋunhi mirithirra yan waṉḏirrnydja ŋuriŋi warray ŋunhi God-Waŋarrwal dhukarryuny, ŋunhi ŋayi nhuŋu wäthurr yäku-lakaraŋal nhuna milma yolŋuwal walalaŋgal. 13 Dimithi, dhuwandja ŋarra ga dhäruk-gurrupanmirrnydja nhokal mirithirra, yuwalknha yan ḏälyun dhärukthuny; lakaramany ŋarra ga dhuwal yäkuynydja God-Waŋarrwal yan ga bulu nhakun dhunukuŋur nhanukal, ŋurikalyi ŋunhi ŋayi yuwalk yan walŋa-gurrupanamirrnydja bukmakku yan ŋula nhakuny malaŋuw, ga wiripuny nhanukal yäkuy Djesu-Christkal ga dhunukuŋur nhanukal, ŋarra ga waŋa. Ŋurikalyin ŋunhi ŋayi yuwalk yan waŋan milma, warralkunhamin nhanukal Bäylitkal,* ŋunhi ŋayi gan yuwalk yan märr-yuwalkthin nhanŋu God-Waŋarrwu. 14 Dhuwal ŋunhi ḏälnydja dhäruk ŋarra nhuŋu ga gurrupan gam'. God-Waŋarrwuny dhuwal rom ḏarrtjalk warray, gänaŋ'thun ga, ga nheny dhu ga ŋunhi nhina ŋamathaman yan ŋula nhämiriwnha ŋunhiliyi bili yan romŋurnydja waŋganyŋur, märr nhokal dhu yaka ŋula yolthuny maḻŋ'maram ŋula nhä yätjkurrnydja malany, yan bili-i-i ga ŋayipi dhu Garray Djesu-Christ buna. 15 Yo, yuwalk muka ŋayi dhu ŋunhi marrtjiny räliny, bili ŋayipi dhu ŋunhi God-Waŋarryu djuy'yundja ŋanya räliny ŋuriŋi bili waluynydja ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu ŋayipi nhirrpar, ŋuriŋiyi God-Waŋarryu ŋunhi ŋayi ga ŋunhayi nhina ŋayipi waŋgany yan Ŋurruŋu ga Djeŋarra'mirrnydja. Yo, ŋayipin yan ŋunhi waŋganynha Ŋurruḏawalaŋuny bukmakkuny yan buŋgawaw malaŋuw, ga ŋayipiyi yan ŋunhi Garraynydja ŋurikiwurruŋguny ŋunhi wiripuwurruŋguny garraywu malaŋuw. 16 Ŋayipi ŋunhi waŋgany walŋa-wiyinŋumirrnydja Waŋarr, ga nhinany ŋayi ga djarraṯawun'ŋura, djeŋarra'yirrnydja ga dhika; bäyŋun dhu ŋayi ŋunhi yolŋuny galkithirr ŋunhiwiliyiny baḏayala'lil gänany ŋayipiny. Yaka ŋula yolthu waŋganydhu yolŋuy ŋäthil nhänha God-Waŋarrnhany, ga bäyŋuyi ŋuli gi dhiyaŋuny bala ŋula yolthuny ŋanya nhäŋu. Go limurrnydja märr-ŋal'yunna nhanŋuwuynha yan, bili ŋayipi muka ŋunhi wäŋa-waṯaŋuny limurruŋ. Bukmak nhä mala dhika warrpam' yan nhanukiyingal goŋŋur, ga nhinany ŋayi ga ŋunha mirithirra ganydjarr-ḏumurra, bitjanna bili dhu. Go limurrnydja wokthunna nhanŋu. Yo, yuwalk muka.
17 Dimithi, lakaraŋun ŋurikiwurruŋgalnydja ŋunhi ḻukunydja'mirriwalnydja yolŋuwal walalaŋgal, ŋurikiwurruŋguny ŋunhi walal ga ŋayatham dharrwa mirithirr ŋula nhä malany dhuwalaŋuwuy munatha'wuy, ga waŋi raypirri'yurrnydja walalany biyakun gam', “Yaka gi garrwarkunhamirrnydja nhunapinyany nhe, yanbi nhe garrwarnha mirithirra wiripuwurruŋgalnydja yolŋuwal walalaŋgal. Ga yaka gi guyaŋi biyakuny yanbi nhe dhu ga ŋamathamany nhina ŋuriŋiyiny ŋula nhaliynydja malaŋuy ŋunhi dhu gi dhulwirmirriyin, bala dhu winya'yunna, buḻ'waŋdhunna dhu. Yaka märr-ŋal'yurr gi ŋurikiny ŋunhi ŋula nhakuny malaŋuw. Bili ŋayipin waŋganydhun God-Waŋarryun ŋuli ga gurrupan ŋula nhäny mala yuwalktja ŋamakurr, yurr ŋayi dhu ŋunhi gurrupandja marrtji rarryu'-rarryunna wetjthuny dhapinyaynha bukmakkal yan limurruŋgal, märr ŋaliny dhu ga nhina ŋayaŋu-djulŋithirra dhikan mirithirra.” 18 Ga lakaraŋdhi bulu nhakun ŋurikiwurruŋguny ḻukunydja'mirriwnydja yolŋuw walalaŋ, walal dhu djäman ŋamakurrnydja, ga gurrupandja walal dhu marrtji märryuny dhapinyaynha, djulu'-djululuyunna marrtji dhu wiripuwurruŋguny, nhakun bawalamirriwnha yänan, märr walalnydja dhu ga nhina yuwalknha ḻukunydjan' God-Waŋarrwalnydja maŋutjiŋur. 19 Yo, ŋunhi ŋali dhu gurrupan yänany wiripuwurrunhany yolŋuny walalany nhakun märryu-dhapinyaynydja, ŋunhiyiny nhakun ŋali ga bukulil ŋal'maram litjalaŋguwuynha ŋali balan djiwarr'lila, märr ŋaliny dhu ga yalalany nhina ŋamathaman ŋunhaliyiny. Lakaraŋuny walalaŋ biyakiyin, märr ŋunhalnydja walal dhu märram yuwalknhan walŋany, bala walal dhu ga nhinany ŋamathaman yänan wiyinŋumirra.
20 Marrkapmirr Dimithi, ŋayathulnydja gi baṯ-biyakun yan dhuwaliyi dhäruktja Garraywuny ŋunhi ŋayi God-Waŋarryu gurrupar nhokal djägalil, bala gänaŋ'maranhamirra nhunapinyany nhe beŋurnydja ŋunhi ŋula nhäŋurnydja mala dhäwuŋur nhäŋiniŋ'ŋurnydja, ŋunhi walal ŋuli ga be lakaranhamirr ḻiya-djambatjthinyawurr guyaŋanhawurr walalaŋgiyingal walal. Yaka gi ḻay-ḻayyurr ŋuriŋiny mayali'miriwyuny dhäwuy malaŋuy. 21 Wiripuwurrnydja gan yolŋu'-yulŋu bilin märr-yuwalkthinan ŋurikiyiny be nhakuny nyäḻ'wuny dhärukku, yanbi ŋunhiyin djambatjtja guyaŋanhawuy, bala ŋunhi ŋuriŋiyin walalanhany bilmaraŋal dhipuŋurnydja ŋunhi yuwalkŋurnydja dhukarrŋur; bilin walal nhakun ŋunhi winya'yurra Garraywalnydja, bili bäyŋun buluny walal ŋuli gi märr-yuwalkthi Garraynhany.
Ŋayipin dhu ga ŋunhi nhuna gämany God-Waŋarryun nhanukiyingalnha ŋayi märr-ŋamathinyaraynydja.
Ga bilin dhuwal dhiyalnha dhäwuny' dhawar'yurr.
* 6:13 Pilate