11
Djesu gan marrtjin warrakan'thu yäkuy duŋ'kiy
Jesus goes by donkey
Mäk 11.1-11
(Mathuyu 21.1-11; Luk 19.28-40; Djon 12.12-19)
Yo, Djesuny ga malthunamirrnydja mala nhanŋu marrtjin ŋunhi wäŋgaŋala bala. Ga ŋunhi walal marrtjin bukuy-märraŋal Djurutjalamdja* wäŋa. Ga ŋuliwitjarryin walal gan ŋunhi marrtjinany märrma'kurra wäŋakurr yäkukurr Batpatjkurra* ga Bithinikurra,* ga bunanany walal ŋunhala bukuŋura wäŋaŋur yäkuŋur Wolipnha.* Bala ŋayipiny Djesuynydja märrma'nhany ḻundu'mirriŋuny maṉḏany nhanŋuwuy ŋayi djuy'yurra ŋäthila, ga bitjarr ŋayi waŋanany maṉḏaŋgal gam', “Gatjuy nhumany ŋäthil marrtji ŋini, balan ḻaypalila wäŋalil ŋunha gali'lila. Ga ŋunhi nhuma dhu dhuwal marrtjiny, ga maḻŋ'maramany nhuma dhu warrakan'nha yäkuny duŋ'kiny, garrpinawuy ŋayi dhu ga ŋunhi dhärrany. Yurr yaka ŋayi ŋunhi ŋula ŋäthiliŋuwuynydja buŋganmirriyanhawuy; bäyŋu yan ŋunhi yolŋu ŋunhiwili ŋal'yurr. Nhumany dhu marrtjiny, bala rakiny' yapmaraman bala rälin gäma. Ga ŋuli nhumalany dhu ŋula yolthuny yolŋuy dhä-birrka'yundja, ‘Way maṉḏa, nhaku nhuma ga dhuwal yapmaramany?’ Ga nhumany dhu bitjan waŋa, ‘Garray dhuwal dhiyak djälthin, ga yalalan ŋayi dhu roŋanmaramany nhumalaŋ,’ biyak lakaraŋuny walalaŋgal.”
Ga ŋunhi maṉḏa marrtjinany, bala maṉḏa maḻŋ'maraŋala warrakan'nhany garrpinawuynha raki'mirra, ŋayi gan dhärran dhukarrŋur, galki ŋunhili dhurrwaraŋur buṉbuŋur. Bala yan maṉḏa ŋunhi rakiny' yupmaraŋala. Ga walalnydja wiripuwurrnydja yolŋu walal ŋunhi walal marrtjin galki dhärra'-dharran, waŋan walal bitjarra, “Way maṉḏa nhaku nhuma ga dhuwal rakiny' yupmaram dhipuŋuryiny duŋ'kiwalnydja.” Bala maṉḏany buku-bakmaraŋal walalaŋguny balany bitjarra, “Garray dhuwal dhäruk djuy'yunmin dhiyak.” Bala yan walalnydja ŋunhi yolŋuynydja walal dhayuŋara.
Bala maṉḏa ŋunhi gäŋala warrakan'nhany Djesuwala. Ga ŋunhalnydja walalnydja marrtjin ŋunhi girrin' mala walalaŋguwuy ḻarrmaraŋal, bala ŋal'maraŋala ŋapalila duŋ'kiwala gayanh'than, bala ŋayipiny Djesuny ŋal'yurra ŋurikalyiny warrakan'kalnydja ḏiltjilila, bala marrtjin nhinanan. Ga dharrwaynha yolŋuynydja walal marrtjin ŋunhi girriny' mala walalaŋguwuy gayanh'thaŋala ŋunhawalnydja ŋunhi dhukarrlilnydja. Ga wiripuwurruynydja yolŋuy walal marrtjin marran dharpan ḏiwirrkthurr, ŋulatjarryin wäŋakurra, ga bitjarryi bili walal marrtjin ŋunhi rarr'yurr gayanh'thany balany dhukarrlilnydja.
Ga ŋunhiwurrnydja yolŋu walal ŋunhi walal marrtjin wäŋgaŋal gumurrkurrnydja nhanukalaŋuwurr, ga munguyurr walal ŋanya marrtjin, yatjunminan walal marrtjin ŋunhi yulŋuny, märr-yiŋgathinan, goŋmirriyinan nhanukal bitjarra, “Yo, yo-o-o Marrkapmirr! Go walŋakuŋun ŋanapurruny. Bili nheny ga dhuwali marrtji Garraywala yäkuynydja, ŋuriŋin God-Waŋarrwala ŋayaŋu-yal'maranhamirriynha romdhuny. 10 Galkin ŋanapurr dhu dhuwal nhinany ŋunhiliyin manymakŋura romŋurnydja, bitjarr nhakun ŋunhi ŋanapurruŋ gan mala-ŋurrkanhayŋu Geŋ-Daybit* nhinan. Go limurr märr-yiŋgathirra, goŋmirriyirra God-Waŋarrwala,” bitjarr.
11 Yurr ŋayipiny gan ŋunhi Djesuny marrtjin yan baḏak, ga yan bili, ga ŋunhala Djurutjalamnha* bala yan ŋayi gulŋiyinan buku-ŋal'yunamirrilila buṉbulil. Ga ŋunhalnydja ŋunhi djinawany' ŋayi marrtjin nhäŋala ḻiw'maraŋala warrpam'thurra. Yurr ŋunhi waluynydja ŋuruŋun ḻäy-bilyunaraynha nyumukuṉiny'thun waluy. Bala yan ŋayi Djesuny ga malthunamirrnydja mala nhanŋu 12-tja roŋiyinan Bithinilila.*
Djesu dhäruk-gurrupanmin muthir'wu dharpaw räwakthinyaraw
Jesus cursed the fig tree
Mäk 11.12-14
(Mathuyu 21.18-19)
12 Ga djaḏaw'yurr wiripun walu, bala walal ḻaw'yurra beŋuryiny Bithiniŋurnydja,* ga ŋayiny Djesuny balanyamirriy djaṉŋarrthinan. 13 Bala ŋayi nhäŋala dharpan muthir'nha ŋayi gan dhärran galki dhukarrŋur; yuṯan gan ḏukitjtja marrany ŋuthar, ga ŋunhi ŋayi nhäŋalnydja Djesuynydja, bala ŋayi marrtjin galkithinan balayin dharpalila wanha balaŋ ŋayi ŋula maḻŋ'maranha ŋatha dhakal ŋunhiwiliyi. Yurr bäyŋun ŋayi ŋunhi maḻŋ'maranhany dhakalnydja, marwatnha yan marrtjin gorruŋal, bili bäyŋu yan muka nhanŋu ŋurikiny dharpaw waluny galkithinya borumdhinyarawnydja. 14 Bala ŋayi Djesuny waŋanan ŋurikiyiny dharpawnydja bitjarra, “Bäyŋun dhu boŋguŋ ŋula yolthuny yolŋuy buluny ḻuki nhokuŋuny borum.” Bitjarra ŋayi ŋunhi Djesu dhäruk-gurrupanminany ŋurikiyi dharpawnydja. Ga walalnydja ŋunhi malthunamirriynydja mala nhanukal ŋäkul ŋanya ŋunhi nhaltjarr ŋayi waŋan.
Djesuy gan djalkthurr dhawaṯmaraŋal nhä mala God-Waŋarrwal Buṉbuŋur
Jesus cleansed the temple
Mäk 11.15-19
(Mathuyu 21.12-17; Luk 19.45-48; Djon 2.13-22)
15 Manymak, wäŋgaŋalnydja walal marrtjin bala-a-a-a burnha bunan Djurutjalamnha,* Ga dhunupan yan ŋayiny Djesuny marrtjinan balayin ŋunhi buku-ŋal'yunamirrilila Buṉbulil God-Waŋarrwala. Ga ŋunhiliyi yolŋu walal gan wiripuŋuwuy wäŋapuy buku-djuḻkmaranhamin rrupiya, ga djalim walal gan mundhurr-gurrupanaraw warrakan' mala. Bala dhunupan ŋayi marrtjin ŋunhi Djesuynydja djalkthurra rrupiya-djambimirriwnydja daybuḻnydja mala, ga nhinanhawuynydja mala yolŋuwnydja walalaŋ warrakan' djalimmirriwnydja mala. 16 Ga gulmaraŋala ŋayi gan ŋunhi yolŋunhany walalany ŋunhi walal gan gäŋal ŋula nhä mala ŋuliwitjarryi ŋunhi buku-ŋal'yunamirriwurr buṉbukurr. 17 Bala ŋayi gan ŋunhi marŋgikuŋala yolŋu'-yulŋunhany bitjarra, “Dhuwandja God-Waŋarrwalnydja ga djorray' lakaram bitjan warray gam', ‘Ŋarrakuny dhu ga buku-ŋal'yunamirr buṉbu dhärra buku-ŋal'yunaraw yan waŋganygu, märr dhu ga bukmak bäpurru mala marrtji ga bukumirriyam walal dhu ga dhiyal.’ Ga nhumany dhuwandja buṉbuny wakalkuŋal warray, bitjarra nhakun dhuwandja buṉbu ḻuŋ'maranhaminyarawnha manaŋa-ḏilkurruwnha djuḻuḻ'yunaraw, bitjandhin nhumany ga dhuwal.”
18 Ga walalnydja ŋunhi ŋurruŋu djirrikaymirriynydja yolŋuy walal ga rom-marŋgikunhamirriynydja mala gan ŋäkula ŋanya Djesuny balanyawuyyiny waŋanhawuy, bala walal gan waŋanhaminan dhurrwara-ŋurrkanhaminan wanhawitjan dhukarrkurr walal dhu buma ŋanya Djesuny. Yurr walal gan ŋunhi nhanŋuwuynydja Djesuwnydja barrarin. Ga walalnydja gan ŋunhi yolŋuynydja walal Djesunhany ṉirr'yurra ŋäkul ŋunhi nhaltjarr ŋayi walalany gan marŋgikuŋal.
19 Ga ŋunhi marrtjin wäŋany munhawuyin, bala walal ŋunhi Djesuny ga malthunamirrnydja mala nhanŋu marrtjinan beŋuryiny Djurutjalamŋurnydja* wäŋaŋur.
Bukumirriyaŋuny gi biyak ŋayaŋuynydja märr-yuwalkthinyaray
The lesson from the fig tree
Mäk 11.20-26
(Mathuyu 21.20-22)
20 Ga wiripuŋuynha waluy, yurr munhawumirra, walal marrtjin bala wäŋgaŋala, dhukarrkurra. Bala walal nhäŋala ŋunhiyiny dharpa muthirny'tja räwaknha gan dhärran warrpam'nha ḻuku manapara. 21 Bala ŋayi Betaynydja* guyaŋanan, bala ŋayi waŋanan bitjarra, “Way Garray nhäŋu ŋathil ya-dhuwali, dhuwaliyin ŋunhi dharpany ŋunhi nhe dhä-waŋa, dhuwaliyin ŋayi yulŋuny räwaknha warrpam'nha,” bitjarr.
22 Ga ŋayiny Djesuny nhanŋu waŋan bitjarr, “Märr-yuwalkthi God-Waŋarrwal. 23 Märr-yuwalk ŋarra ga dhuwal lakaramany nhumalaŋ, ŋuli nhe dhu waŋa bukunhany ŋula wäŋanhany bitjandja gam', ‘Ma! rur'yurra nheny dhuwaliyiny bukuny wäŋa ga giṯthurra balan gapulila ḻupthurra,’ bala ŋayiny dhu ŋunhi dhunupan ŋunhiyiny bukuny giṯthunna yan. Ga ŋuli nhe dhu ŋunhi ŋula yol yolŋu waŋa ŋayaŋuy märr-yuwalkthinyaraynydja, ga yakan nhe dhu ŋunhi ŋula märr-dhumbal'yundja, nheny dhu nhäman ŋunhi nhuŋuny ŋayi dhu balanyayiny rom maḻŋ'thunna yan. 24 Ga dhiyakiyin ŋunhi märrwu ŋarra ga nhumalaŋgal dhuwal lakaramany bitjandja gam', ŋuli nhe dhu ga bukumirriyamany God-Waŋarrwalnydja ŋäŋ'thundja ŋanya ŋula nhakuny, yanan biyakun märr-yuwalkthin, ga biyakun guyaŋiny ‘Ŋarrany dhuwal bilin nhanukuŋ ŋunhiyiny märraŋala,’ bala God-Waŋarryuny nhuna dhu gurrupanna yan ŋunhiny mala ŋunhi nhaku nhe ŋanya ŋäŋ'thurr.”
25 “Ga ŋuli nhe dhu ŋunhi bukumirriyanharawnydja djälthirr, nheny ŋathil ŋurruŋuny bäy-lakaraŋ ŋurikiyi yolŋuw ŋunhi ŋayi nhuna ŋayaŋu-miḏikumar, ga yorrnha nhe dhu ŋunhi bukumirriyamany, märr ŋayi dhu nhokal djiwarr'puyyuny Bäpa'mirriŋuy bäy-lakaramdhi nhuŋuny. 26 Ga ŋuli nhe dhu ŋunhi yakany bäy-lakaram wiripuŋuwnydja yolŋuw, ŋayiny dhu ŋunhi God-Waŋarryuny bäyŋuyi yan bäy-lakaram nhuŋuny yätjkurruwuy djämapuy.”
Ŋurruḏawalaŋuy yolŋuy walal gan buku-ḏuwaṯthurr dhä-birrka'yurr Djesuny
The question about Jesus authority
Mäk 11.27-33
(Mathuyu 21.23-27; Luk 20.1-8)
27 Yo marrtjinany walal gan bala-a-a, ga yan bili ga Djurutjalamnha,* bala ŋayi Djesuny dhunupan gärrinan ŋunhiwiliyin buku-ŋal'yunamirrilila buṉbulil. Ga walalnydja ŋunhi ŋurruŋu djirrikaymirrnydja yolŋu walal ga ŋurru-warryunayŋuny yolŋu mala ga rom-marŋgikunhamirriynydja mala, guwatjmara ŋanya Djesunhany. 28 Bala walal gan dhä-birrka'yurra ŋanya bitjarra, “Go mak lakaraŋ napurruŋgal, … yolthu nhuna dhuwal waŋanany balanyarawyiny djämaw? Ga yolthu nhuna dhuwal waṉa-nhirrparnydja?”
29 Bala ŋayiny Djesuny buku-bakmaraŋal balany walalaŋguny bitjarra, “Ŋurruŋuny ŋathil ŋarra dhu nhumalany dhä-birrka'yun. Nhuma ŋathil dhu lakaramany ŋarraku, ga yorrnha ŋarrany dhu nhumalaŋ lakaram ŋunhi yolthu ŋarrany waŋan dhiyak djamaw. 30 Yolthu ŋunhi nhirrpar Djonnhany* yolŋuny? Ga yolthu ŋanya ŋunhi waŋan ḻiya-ḻupmaranharaw yolŋuwnydja walalaŋ? God-Waŋarryu? Ŋany yolŋuy walal muka?”
31 Bala walalnydja ŋunhi ŋurruḏawalaŋuny mala waŋanhaminan bitjanminan, “Way, nhaltjanna dhika limurrnydja dhu lakaram balany nhanŋuny buku-bakmaram? Ŋuli limurr dhu ŋunhi bitjandja lakaram gam', ‘God-Waŋarryu ŋayipi yan Djonnhany waŋan,’ bitjandja, bala ŋayiny dhu ŋunhi waŋa limurruny bitjanna, ‘Nhakun nhumany ŋunhi yakany märr-yuwalkthinya nhanŋuny Djongalaŋuwnydja dhärukku?’ bitjanna ŋayiny dhu. 32 Ga ŋuli limurr dhu ŋunhi lakaram nhanukal bitjandja, ‘Yolŋu'-yulŋuy ŋanya ŋunhi waŋan ŋurikiyiny djämaw,’ bitjandja, ga walalnydja dhu ŋunhi wiripuwurrnydja yolŋu walal maḏakarritjthirra limurruŋgun. Bili walalnydja ga ŋunha bitjan märr-yuwalkthirr ŋunhi ŋayiny Djondja dhuwal God-Waŋarrwu warray djawarrkmirr.” 33 Bala walal waŋanan Djesuwnydja bitjarra, “Yaka dhuwal napurrnydja marŋgi bay, yolthu ŋanya ŋunhi Djonnha nhirrpar ŋurikiyiny djämaw.” Ga ŋayiny Djesuny buku-bakmaraŋal walalaŋguny bitjarra, “Yo. Ga ŋarrany dhu yakayi nhumalaŋguny lakaram, ŋunhi yolthu ŋarrany dhiyak djämaw nhirrpar.” Ga bitjarra ŋayi ŋunhi Djesuny waŋan walalaŋguny.
* 11:1 Jerusalem * 11:1 Bethpage * 11:1 Bethany * 11:1 Olive * 11:10 King David * 11:11 Jerusalem * 11:11 Bethany * 11:12 Bethany * 11:15 Jerusalem * 11:19 Jerusalem * 11:21 Peter * 11:27 Jerusalem * 11:30 John