13
Tok ri Dios xerucha' ri Bernabé y ri Saulo
Ri chiquicojol ri kach'alal ri niquimol-qui' pa rubi' ri Dios ri pan Antioquía,* ec'o c'a kach'alal ri yek'alajirisan ri nibix chique roma ri Dios, y ec'o chuka' tijonela' ri yetijon quichin ri kach'alal chupan ri ruch'abel ri Dios, achi'el ri Bernabé, ri Simón ri nibix chuka' Niger chire, ri Lucio ri aj-Cirene, ri Manaén ri junan xq'uiytisex riq'uin ri Herodes ri xk'aton tzij chiri' pa Galilea, y ri Saulo. Y jun k'ij, tok man c'a e va'inek ta richin niquiya' ruk'ij ri Ajaf Dios, ri Lok'olej Espíritu xubij c'a chique: Ri Bernabé y ri Saulo can c'o jun quisamaj. Roma c'a ri' que'ich'ara' can richin ri samaj§ ri', xcha'.
Y ri k'ij c'a ri can quibanon chi man e va'inek ta richin niquiben orar, jac'ari' tok xquiya' quik'a' pa quivi' ri Bernabé y ri Saulo, richin yebe chubanic ri samaj* ri rubin can ri Lok'olej Espíritu.
Ri Bernabé y ri Saulo niquitzijoj ri ruch'abel ri Dios pa Chipre
Y can jac'ari' tok ri Bernabé y ri Saulo xetak-el roma ri Lok'olej Espíritu. Romari' rije' xebe ri pa Seleucia. Y ri chiri' xe'oc-el pa jun barco richin xek'ax-apo ri pa Chipre. Y tok ec'o chic ri pa tinamit Salamina ri chiri' pa Chipre, xquichop c'a rutzijoxic ri ruch'abel ri Dios ri pa tak jay ri can richin vi chi ri israelitas niquimol-qui' richin nicac'axaj ri ruch'abel ri Dios. Ri Bernabé y ri Saulo quic'uan-el jun to'onel quichin y ri' ja ri Juan ri nibix chuka' Marcos chire. Ri Chipre jun c'a ruvach'ulef ri pa ya' c'o-vi. Romari', tok ri Bernabé, ri Saulo y ri Juan e k'axinek chic el chupan ri ruvach'ulef ri', xe'apon c'a ri juc'an chic ruchi'. Xe'apon ri pa tinamit rubini'an Pafos. Y chupan ri tinamit ri' c'o c'a jun achin israelita rubini'an Barjesús, jun achin aj-itz,§ y jun chuka' tz'ucuy-tzij, roma rija' nubij chi can nuk'alajirisaj c'a ri nibix chire roma ri Dios. Y ri jun achin rubini'an Sergio Paulo jac'ari' ri k'atoy-tzij* ri chiri', jun achin ri can c'o-vi etamabel riq'uin. Y jac'a riq'uin rija' ri nisamej-vi ri Barjesús ri achin aj-itz. Ri Sergio Paulo ri k'atoy-tzij xutek c'a coyoxic ri Bernabé y ri Saulo, roma nrajo' nrac'axaj ri ruch'abel ri Dios. Pero ri aj-itz ri nisamej riq'uin, ri nibix chuka' Elimas chire, man c'a xrajo' ta. Xrajo' ta xuben chire ri Sergio Paulo chi man ta nunimaj ri Jesucristo. Pero ri Saulo, ri rubini'an chuka' Pablo, can nojinek c'a ri ránima riq'uin ri Lok'olej Espíritu. Rija' xutzu-xutzu' ri achin aj-itz, 10 y xubij chire: Rat xa nojinek avánima riq'uin ronojel ruvech k'oloj y riq'uin ronojel ruvech etzelal. Xa at jun ralc'ual ri itzel-vinek,§ roma navetzelaj ronojel ri utz. Rat xa can xotoxic naben chire ri chojmilej bey richin ri Ajaf Dios. ¿Can man cami xcatane' ta chubanic ri'? 11 Vacami c'a, ri Ajaf Dios xtuya-pe ruc'ayeval pan avi'.* Xcamoyir, y xtic'o c'a jun tiempo ri man xtatz'et ta ruvech ri k'ij.
Y can xe c'a xubij queri' ri Pablo, can jac'a chuka' ri' man xtzu'un ta chic ri achin aj-itz. Romari' rija' nucanoj c'a jun ri niyuken richin, roma xmake' can pa k'eku'n. 12 Tok ri Sergio Paulo ri k'atoy-tzij rutz'eton chic ka ri xc'ulvachitej, man nril ta c'a achique nuch'ob chirij ri ruch'abel ri Ajaf. Y rija' xunimaj c'a chupan ri k'ij ri'.
Ri Pablo y ri Bernabé niquitzijoj ruch'abel ri Dios pa jun tinamit rubini'an chuka' Antioquía
13 Y ri Pablo y ri rachibil xquiya' c'a can ri tinamit Pafos. Xquic'ovisaj-apo ri ya' richin xebe pa tinamit Perge ri c'o pa Panfilia. Jac'a ri Juan ri rubini'an chuka' Marcos, xerumalij can§ ri rachibil y xtzolin pa Jerusalem. 14 Y tok ri Pablo y ri Bernabé e k'axinek chic el ri pa Perge, xebe c'a pa jun chic tinamit ri rubini'an chuka' Antioquía. Y re tinamit re' pa Pisidia c'o-vi. Y chupan c'a ri k'ij richin uxlanen, rije' xebe c'a pa jun jay ri can nitzijox-vi ri ruch'abel ri Dios,* y xebetz'uye'. 15 Jac'a tok xsiq'uix-ka ri ley richin ri Moisés y ri e quitz'iban can ri achi'a' ri xek'alajirisan ri ruch'abel ri Dios ojer can, ri principal-i' chupan ri jay§ ri' c'o c'a jun ri xquitek-apo riq'uin ri Pablo y ri Bernabé, richin xberubij chique: Vach'alal, vi c'o c'a jun chive rix ri nrajo' nubij ca'i-oxi' ch'abel chique re quimolon-qui' vave', utz nubij, xcha' ri xapon quiq'uin.
16 Y ri Pablo can jac'ari' xpa'e', y xuben c'a retal riq'uin ruk'a'* chi man jun tich'on, y xuchop c'a rubixic chique: Tivac'axaj rix nuvinak israelitas y tivac'axaj c'a rix ri man ix israelitas ta ri can nixibij-ivi' yixmacun chuvech ri Dios; tivac'axaj c'a re xtinbij chive: 17 Ri ka-Dios roj israelitas can xerucha' c'a ri kati't-kamama', y xuben c'a chique chi xe'oc jun nimalej tinamit tok can c'a ec'o na chiri' pan Egipto, ruvach'ulef ri xa man quichin ta rije'. Ri Dios can riq'uin c'a ri ruchuk'a' xerelesaj-pe ri chiri'. 18 Y ri jubama cavinek juna'§ ri xquic'ovisaj chupan ri tz'iran ruvach'ulef, ri Dios xucoch' ri quibanobal. 19 Y xuben chuka' chi ri pa ruvach'ulef rubini'an Canaán xeq'uis ri vinek quichin vuku' tinamit,* xaxe richin chi ri ulef ri' xuya' can pa quik'a' ri kati't-kamama'. 20 C'ari' ri Dios xuya' jun ruvech k'atbel-tzij pa quivi', ri nibix juez chire. Y jac'a ri Samuel ri ruq'uisibel juez ri xc'oje'.§ Y ri Samuel can jun c'a chuka' chique ri xek'alajirisan ri ruch'abel ri Dios ojer can. Caji' c'a ciento juna' riq'uin nic'aj xek'aton tzij ri jueces pa quivi' ri kati't-kamama'. 21 Pero rije' jun rey ri xcajo' richin nik'aton tzij pa quivi'.* Y ri Dios can xuya-vi c'a ri qui-rey. Y cavinek juna' c'a xk'aton tzij pa quivi' ri kati't-kamama' ri jun rey xubini'aj Saúl. Ri Saúl ri' ruc'ajol c'a ri achin rubini'an Cis. Y ri Saúl jun riy-rumam can ri Benjamín. 22 Y tok ri Dios xrajo' chi ri Saúl xel che rey, xuya' ri David richin chi xoc rey. Ri Dios can xubij c'a chirij ri rey David: Can c'o-vi jun ri xtuben ri nurayibel y can nika' chinuvech. Yin can nintz'et c'a chi ri xtibanon queri' ja ri David ri ruc'ajol ri Isaí. Queri' xubij ri Dios. 23 Y jun c'a chique ri riy-rumam ri rey David, ja ri Jesús.§ Y ja ri Jesús ri yo'on-pe roma ri Dios richin yojrucol roj israelitas, can achi'el ri rusujun-vi chike. 24 Y tok c'a man jani toka' ri Jesús, ri Juan ri Bautista* xubij c'a chique ri kavinak israelitas chi titzolej-pe quic'u'x riq'uin ri Dios, y queban bautizar. 25 Jac'a tok ri Juan napon yan chuvech ri camic, rija' xubij: ¿Achique c'a yin, nich'ob rix? Roma man ja ta yin ri Cristo. Roma ri Cristo c'a man jani tuchop samaj chi'icojol, y can janíla ruk'ij. Y yin man ruc'amon ta c'a ni richin ninsol ri ruximbal ruxajab rija', xcha' c'a.
26 Rix nuvinak israelitas, ri can oj riy-rumam can ri katata' Abraham, y rix ri man ix israelitas ta, ri can nixibij-ivi' yixmacun chuvech ri Dios, ninbij c'a chive, chi ri ruch'abel ri Dios, ri can nich'on c'a chirij ri colotajic, can ivichin c'a rix yo'on-pe. 27 Xa ja ri vinek ri ec'o pa Jerusalem y ri principal-i' chuka' ri ec'o chiquicojol, xa jari' ri man xenaben ta achique ri' ri Jesús, ni man chuka' k'axinek ta chiquivech ri ruch'abel ri Dios tz'ibatel can coma ri achi'a' ri xek'alajirisan ri ruch'abel ojer can.§ Y pa ronojel c'a k'ij richin uxlanen nisiq'uix ri pa tak jay ri can richin nitzijox ruch'abel ri Dios. Romari', tok rije' xquibij chi tika' ri camic pa ruvi' ri Jesús, can ja rije' ri xeto'on chi kitzij xbe'el ri nubij ri ruch'abel ri Dios.* 28 Pero ri vinek y ri principal-i', stape' man jun rumac ri Jesús xquil richin nicamisex, rije' xquic'utuj chire ri k'atoy-tzij rubini'an Pilato chi ticamisex. 29 Y chupan ri ruch'abel ri Dios, can tz'ibatel c'a can ronojel ri xtiban chire ri Jesús, y can queri' xbanatej. Chuka' ec'o ri xebekasan-pe chuva ri cruz, y c'ari' xbequimuku' can.§ 30 Y ri Dios xuben chire ri Jesús chi xbec'astej-pe.* 31 Y q'uiy c'a k'ij ri xuc'utula-ri' ri Jesús chiquivech ri e benek riq'uin tok xel-el ri pa Galilea richin xbe pa Jerusalem. Y jac'a ri xetz'eton richin, jari' ri yek'alajirisan ri Jesús chique ri vinek.
32 Y roj, can jac'a ri utzil ri rusujun ri Dios chique ri kati't-kamama' ri ojer can, jac'ari' ri nikatzijoj chive.§ 33 Roma xa can c'a ja re chikavech roj ri quiy-quimam can ri xbanatej ri rusujun can ri Dios. Rija' xuben c'a chi xbec'astej-pe ri Jesús, can achi'el vi ri nubij chupan ri ruca'n salmo: Ja rat ri Nuc'ajol. Romari' vacami ninya' ac'aslen,* nicha'. 34 Y ri ruch'abel ri Dios nubij c'a chuka': Ri utzil ri nusujun chire ri rey David, can kitzij vi, y can ninya' chuka' chive rix, nicha'. Queri' xubij ri Dios richin nuc'ut chikavech chi ri Jesús can xc'asox-vi roma ri Dios chiquicojol ri caminaki', y man chic xtiquen ta (xticom ta). 35 Y ri David nubij-vi c'a chuka' chupan ri vuj rubini'an Salmos: Man c'a xtaya' ta k'ij chi ri ruch'acul ri Lok'olej Ac'ajol nik'ey ta, nicha'. 36 Pero ri David, tok xa can ruq'uison chic c'a can ri samaj ri ruyo'on-pe ri Dios chire, xquen (xcom), y xbemuk can ri acuchi e mukul-vi ri e rati't-rumama'. Xa can xk'ey-vi c'a ri'.§ 37 Jac'a ri ruch'acul ri Jesús man xk'ey ta, roma ri Dios can xuben-vi c'a chire chi xbec'astej-pe chiquicojol ri caminaki'. 38 Roma c'a ri' nuvinak israelitas, tivetamaj c'a chi xaxe roma ri Jesús tok nitzijox chive chi c'o cuyubel-mac.* Y ja ri ruch'abel rija' ri kac'amon-pe chive. 39 Roma ri ley richin ri Moisés man nitiquir ta nuben chive chi man jun imac nic'ulun chuvech ri Dios. Man achi'el ta ri nuben ri Jesús. Y conojel c'a ri xqueniman richin, man jun c'a quimac xquec'ulun chuvech ri Dios. 40 Can tichajij c'a ivi', chi man ta pan ivi' rix tika-vi ri quitz'iban can ri achi'a' ri xek'alajirisan ri ruch'abel ri Dios ojer can. Chupan ri e quitz'iban can rije', ri Dios nubij:
41 Rix ri yixetzelan ri nuch'abel, titzu' c'a ri nimalej ruc'ayeval ri nika-pe pan ivi', y quixq'uis c'a,
roma ri nimalej ruc'ayeval ri xtinya' pan ivi', can richin c'a chi nitej janíla pokon.
Jac'a rix, can man xtinimaj ta, stape' c'o jun ri niyo'on rutzijol chive.
Queri' rubin can ri Dios, xcha' ri Pablo.
42 Y jac'a tok ri Pablo y ri Bernabé xe'el-pe ri chiri' pa jay ri can richin vi chi ri israelitas niquimol-qui' richin nicac'axaj ri ruch'abel ri Dios, jari' tok ri vinek ri man e israelitas ta§ xquibij c'a chique: Yixkoyobej c'a ri vukubix apo, richin queri' nikac'axaj jun bey chic ri ch'abel ri ic'amon-pe.
43 Y tok ri vinek ri quimolon-qui' chiri' xquitaluj c'a el qui', e q'uiy c'a ri xebe chiquij ri Pablo y ri Bernabé. Ec'o c'a israelitas, y ec'o c'a ri xa man e israelitas ta ri can niquiben chuka' ri nubij ri ley richin ri Moisés, roma can e yo'ol-vi ruk'ij ri Dios. Y xbix c'a chique coma ri Pablo y ri Bernabé, chi can ticuker quic'u'x riq'uin ri Dios ri niyo'on ri utzil* chique ri vinek, xecha' chique.
44 Y chupan c'a ri k'ij richin uxlanen ri jun chic semana, xa jubama conojel ri vinek ri ec'o chiri' pa tinamit ri xquimol-qui' richin nicac'axaj ri ruch'abel ri Dios. 45 Roma c'a ri', ri vinek israelitas ri man niquinimaj ta ri Jesús, tok xquitz'et chi e janíla vinek ri xe'apon, janíla itzel xquina', y niquibila' chi ri nubij ri Pablo xa man ja ta ri kitzij, y niquiyok' c'a. 46 Y ri Pablo y ri Bernabé man c'a xquixibij ta qui' chiquivech richin xquibij chique: Can nic'atzin c'a chi nabey na chivech rix ri kavinak nokabij-vi ri ruch'abel ri Dios, pero rix xa man nika' ta chivech. Y riq'uin ri' can nik'alajin c'a chi man ruc'amon ta chive rix ri c'aslen ri man q'uisel ta. Romari' quiq'uin ri vinek ri man e israelitas ta§ ri yojbe-vi. 47 Y can jac'a ri Ajaf Dios biyon chike. Can rubin c'a:
At nuyo'on c'a richin sakil quichin ri vinek ronojel ruvach'ulef,*
y avoma rat xtiquil colotajic ri vinek ec'o chi nej chi nakaj.
48 Y tok ri vinek ri man e israelitas ta xcac'axaj c'a ri ch'abel xbix-ka, can janíla c'a xequicot pa cánima, y xquiya' c'a ruk'ij-ruc'ojlen ri ruch'abel ri Ajaf Dios. Y can e janipe' c'a ri c'o chi niquil na ri c'aslen ri man q'uisel ta, xquinimaj. 49 Y ri ruch'abel ri Ajaf Dios xbetzijox c'a chi nej y chi nakaj, ri chiri' pa ruvach'ulef ri'. 50 Jac'a ri vinek israelitas ri man niquinimaj ta ri Jesús, xebe quiq'uin ri ixoki' ri man e israelitas ta, pero xa can niquiya-vi ruk'ij ri Dios. Ri ixoki' ri' can c'o-vi quik'ij. Y xebe chuka' quiq'uin ri achi'a' c'o quik'ij ri chiquicojol ri vinek, richin xbequiya' quina'oj, richin yecokotaj-el ri Pablo y ri Bernabé ri chiri' pa ruvach'ulef. Y can queri' vi xquiben-el chique. 51 Romari' rije' xquitotala' c'a can (xquiquirala' c'a can) ri pokolaj ri c'o pa caken chiquivech ri vinek, richin queri' tiquetamaj chi man utz ta ri ye'ajin chubanic.§ Y rije' xebe c'a pa jun chic tinamit rubini'an Iconio. 52 Y conojel c'a ri can e kach'alal chic ri ec'o chiri' pan Antioquía ri c'o pa Pisidia, can nojinek-vi c'a cánima riq'uin quicoten* y ri Lok'olej Espíritu.
* 13:1 Hch. 14:26. 13:1 Hch. 11:22. 13:2 Nm. 8:14. § 13:2 Mt. 9:38. * 13:3 Hch. 14:26; 15:40. 13:4 Hch. 4:36. 13:5 Hch. 12:25. § 13:6 Ex. 22:18; Lv. 20:6; Dt. 18:10. * 13:7 Hch. 18:12. 13:8 Ex. 7:11; 2 Ti. 3:8. 13:9 Hch. 4:8. § 13:10 Gn. 3:15; Mt. 13:38; Jn. 8:44; 1 Jn. 3:8. * 13:11 Ex. 9:3; 1 S. 5:6, 9, 11; Job 19:21; Sal. 32:4; 38:2; 39:10, 11. 13:11 2 R. 6:18. 13:13 Col. 4:10. § 13:13 Hch. 15:38. * 13:14 Hch. 9:20; 17:2. 13:15 Hch. 15:21. 13:15 Lc. 4:17. § 13:15 Mr. 5:22. * 13:16 Hch. 12:17. 13:17 Ex. 1:1, 7, 12. 13:17 Ex. 13:14, 16; Dt. 7:6-8. § 13:18 Ex. 16:35. * 13:19 Dt. 7:1. 13:19 Jos. 14:1, 2. 13:20 Jue. 2:16; 3:9. § 13:20 1 S. 7:15. * 13:21 1 S. 8:5. 13:21 1 S. 9:1, 2; 10:1. 13:22 Os. 13:11. § 13:23 Ro. 1:3. * 13:24 Mt. 3:1. 13:25 Jn. 1:20, 27. 13:27 Jn. 8:28; 15:21; 16:3; Hch. 3:17. § 13:27 1 Co. 2:8. * 13:27 Lc. 24:27. 13:28 Mt. 27:22, 23; Lc. 23:22, 23. 13:29 Jn. 19:28, 30, 36, 37. § 13:29 Lc. 23:53. * 13:30 Mt. 28:6; Hch. 2:24, 32; He. 13:20. 13:31 Hch. 1:3; 1 Co. 15:5. 13:31 Mt. 28:16. § 13:32 Gn. 12:3. * 13:33 Sal. 2:7; Ga. 3:16; He. 5:5, 6. 13:34 Is. 55:3. 13:35 Sal. 16:10. § 13:36 Sal. 78:72. * 13:38 Jer. 31:34; Dn. 9:24. 13:39 Is. 53:11; Ga. 2:16. 13:41 Hab. 1:5. § 13:42 Hch. 13:16. * 13:43 Tit. 2:11; He. 12:15; 1 P. 5:12. 13:45 Hch. 18:6; 1 P. 4:4; Jud. 10. 13:46 Hch. 3:26. § 13:46 Dt. 32:21; Is. 55:5; Ro. 1:16; 10:19. * 13:47 Is. 42:6; 49:6. 13:48 Hch. 2:47. 13:50 1 Ts. 2:15, 16; 2 Ti. 3:11. § 13:51 Lc. 9:5. * 13:52 1 P. 1:8.