8
Rixoqibꞌ e toꞌbꞌel re ri Jesús
Ikꞌowinaq chi kꞌu waꞌ, ri Jesús kabꞌin pa taq ronoje tinamit y aldeas kutzijoj ri Utzilaj Tzij re rutaqanik ri Dios. E rachbꞌiꞌil kꞌu ri kabꞌlajuj utijoꞌn, kukꞌ jujun ixoqibꞌ ri ebꞌeresam pakiqꞌabꞌ itzel uxlabꞌixel y ebꞌukunam che ukꞌiyal yabꞌil. Chikixoꞌl e kꞌo ri María ri ebꞌelinaq wuqubꞌ itzel uxlabꞌixel che, ri Juana rixoqil rachi Chuza ri aj wach re rubꞌitaq re ri Rey Herodes, ri Susana kukꞌ jujun chik ixoqibꞌ kakinimaj ri Jesús rukꞌ taq rubꞌitaq ke.
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri awanel
(Mt. 13:1-9; Mr. 4:1-9)
Kꞌo jun qꞌij lik e kꞌi ri winaq xebꞌel lo pa taq tinamit y xkimol kibꞌ rukꞌ ri Jesús. Ekꞌuchiriꞌ, ri Jesús xujeq kakꞌutun chikiwach rukꞌ taq kꞌambꞌal naꞌoj, jewaꞌ xubꞌiꞌij:
«Julaj jun awanel xel bꞌi che rawaxik ri rijaꞌ. Ekꞌuchiriꞌ katajin che ujopopexik rijaꞌ,* kꞌo xtzaq kan chuchiꞌ ri bꞌe. Y waꞌ xyiqꞌ uwiꞌ kuma ri kebꞌikꞌowik y xtij bꞌi kuma taq ri tzꞌikin.
»Kꞌo ijaꞌ xtzaq kan pa taq abꞌaj; yey echiriꞌ xel loq, xchaqijik ma na kamuꞌmut ta ruxeꞌ.
»Kꞌo ijaꞌ xtzaq kan pa taq kꞌiix. Ekꞌu riꞌ waꞌ xkꞌiy junam rukꞌ ri kꞌiix, pero xjiqꞌ kan chuxeꞌ ri kꞌiix.
»Noꞌj kꞌo xtzaq kan pa chomilaj ulew. Ekꞌu riꞌ waꞌ, echiriꞌ xkꞌiyik, lik xuꞌan reqaꞌn; chujujunal raqan xel jun ciento che» xchaꞌ.
Tekꞌuchiriꞌ, lik ko xchꞌaw ri Jesús, jewaꞌ xubꞌiꞌij: «China kꞌu ri kꞌo utanibꞌal che utayik, ¡chuta kꞌu riꞌ!» xchaꞌ.
Saꞌ ruchak taq ri kꞌambꞌal naꞌoj
(Mt. 13:10-17; Mr. 4:10-12)
Tekꞌuchiriꞌ, rutijoꞌn xkitzꞌonoj che:
—¿Saꞌ keꞌelawi wa kꞌambꞌal naꞌoj? —xechaꞌ.
10 Ri Jesús xubꞌiꞌij chike:
«Chiwe riꞌix yaꞌtalik kaqꞌalajisax runaꞌoj ri Dios chwi rutaqanik. Noꞌj chike ri winaq, kankꞌut xew rukꞌ kꞌambꞌal naꞌoj. Ma tobꞌ rike ketzuꞌnik, e junam rukꞌ na ketzuꞌn taj; tobꞌ ketanik, e junam rukꞌ na ketan taj y e riꞌ na jinta kꞌo kakimaj usukꞌ.*
Ri Jesús kuqꞌalajisaj ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri awanel
(Mt. 13:18-23; Mr. 4:13-20)
11 »Woꞌora kanqꞌalajisaj chiwe saꞌ keꞌelawi wa kꞌambꞌal naꞌoj. Rijaꞌ e Ruchꞌaꞌtem ri Dios.
12 »Ri xtzaq kan chuchiꞌ ri bꞌe, e pachaꞌ ri tikawex kakita Ruchꞌaꞌtem ri Dios, pero kakꞌun lo ritzel winaq y karesaj waꞌ pa kanimaꞌ chaꞌ na kakikoj taj y na kekolobꞌetaj ta kꞌu riꞌ.
13 »Ri xtzaq kan pa taq abꞌaj, e pachaꞌ ri tikawex kakita Ruchꞌaꞌtem ri Dios y kakikꞌul rukꞌ kiꞌkotemal; noꞌj na e tikil ta chi utz. Kakikoj kꞌu Ruchꞌaꞌtem xa kebꞌ oxibꞌ qꞌij; yey echiriꞌ kakꞌun lo kꞌambꞌal kipa, kakesaj bꞌi kibꞌ chirij ri Dios.
14 »Ri xtzaq kan pa taq kꞌiix, e pachaꞌ ri tikawex kakita Ruchꞌaꞌtem ri Dios, yey na kakiꞌan taj saꞌ ri kubꞌiꞌij. Kokꞌil kꞌu riꞌ kasach uwach Ruchꞌaꞌtem ri Dios kꞌo pa kanimaꞌ ruma rubꞌis kikꞌuꞌx, ri kibꞌeyomalil y ruqusil ruwachulew; y na chom ta kꞌu riꞌ ri kilitaj che ri kibꞌinik.
15 »Noꞌj ri xtzaq kan pa chomilaj ulew, e pachaꞌ ri tikawex kakikꞌul pa saqil wi Ruchꞌaꞌtem ri Dios y rukꞌ ronoje kikꞌuꞌx kakikꞌol pa kanimaꞌ. Lik chom kꞌu riꞌ ri kilitaj che ri kibꞌinik.
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi jun aqꞌ tzijtalik
(Mr. 4:21-25)
16 »Na jinta junoq kutzij juna aqꞌ y kuchꞌuq uwiꞌ rukꞌ juna mulul re pajbꞌal o kujuꞌ chuxeꞌ ruwarabꞌal. Ma ri kuꞌan che, e kuya lo chupa rukꞌolibꞌal chikaj chaꞌ jelaꞌ kutzij kiwiꞌ ri kebꞌok bꞌi. 17 Ma kopon ri qꞌij echiriꞌ janipa ri na qꞌalajisam taj, kaqꞌalajisax na; yey janipa ri ewatalik, ketaꞌmaxik.
18 E uwariꞌche chita chi utz janipa ri kambꞌiꞌij chiwe; ma china ri kukꞌul chi utz janipa ri kakꞌut chwach, riꞌ kakꞌut ne más chwach y jekꞌulaꞌ kumaj más. Yey china ri na kukꞌul ta ri kakꞌut chwach, riꞌ kamaj ne che janipa ri kuchꞌobꞌo umajom chi usukꞌ» xcha ri Jesús.
Ruchu y taq ruchaqꞌ ri Jesús
(Mt. 12:46-50; Mr. 3:31-35)
19 Julaj echiriꞌ lik e kꞌo ukꞌiyal winaq rukꞌ ri Jesús, ruchu y taq ruchaqꞌ xoꞌlkilaꞌ, yey na utz ta kꞌu xeqibꞌ rukꞌ kuma rukꞌiyal winaq. 20 Ekꞌuchiriꞌ, xbꞌiꞌx che ri Jesús:
—Ri chu la y taq ri chaqꞌ la e kꞌo pa bꞌe y kakaj kakil wach la.
21 Rire xukꞌul uwach:
—E ri ketaw re Rutzij Upixabꞌ ri Dios y kakiꞌan ronoje ri kubꞌiꞌij, waꞌ e nuchu y e taq nuchaqꞌ riꞌ —xchaꞌ.
Ri Jesús kuqꞌatej ri kaqjiqꞌ chwi ri mar
(Mt. 8:23-27; Mr. 4:35-41)
22 Kꞌo jun qꞌij ri Jesús xok chupa jun barco junam kukꞌ rutijoꞌn y xubꞌiꞌij chike:
—Joꞌ, chojqꞌax chꞌaqa yaꞌ —xcha chike. Y xebꞌek kꞌu riꞌ.
23 Echiriꞌ kebꞌin chwi ri mar, ri Jesús xwarik. Ewi xpe jun nimalaj kaqjiqꞌ chwi ri mar y xujeq kanoj ri barco che yaꞌ y e riꞌ ya laj kamuqutajik. 24 Na jampatana kꞌut xeꞌkikꞌosoj ri Jesús, jewaꞌ xkibꞌiꞌij che:
—¡Qajawal, Qajawal! ¡Kojkamik! —xecha che.
Echiriꞌ xyaktaj ri Jesús, xuqꞌatej ri kaqjiqꞌ. Ekꞌu ri yaꞌ kel chikaj, xyeniꞌik y ri tew xtaniꞌik. 25 Tekꞌuchiriꞌ, xubꞌiꞌij chike rutijoꞌn:
—¿Saꞌ xuꞌan ri kubꞌulibꞌal ikꞌuꞌx wukꞌ? —xcha chike.
Pero rutijoꞌn lik kixiꞌim kibꞌ y kaminaq kanimaꞌ che. Xkibꞌiꞌij kꞌu chikiwach: «¿Saꞌ ruwach waꞌ waꞌchi? ¡Ma tobꞌ ne ri kaqjiqꞌ y ri yaꞌ kakikoj utzij!» xechaꞌ.
Jun achi aj Gadara kꞌo puqꞌabꞌ jun itzel uxlabꞌixel
(Mt. 8:28-34; Mr. 5:1-20)
26 Ekꞌuchiriꞌ, xebꞌopon pa ri luwar re Gadara kꞌo chꞌaqa yaꞌ che Galilea. 27 Echiriꞌ xqaj ri Jesús chuꞌlew, xoꞌlkꞌul ruma jun achi aj pa la tinamit. Kꞌo tan qꞌij waꞌchi kꞌo puqꞌabꞌ jun itzel uxlabꞌixel. Na kukoj ta uqꞌuꞌ y na jeqel ta chirocho, ma jeqel pa taq muqubꞌal ke animaꞌ. 28 Waꞌchi, echiriꞌ xril uwach ri Jesús, lik xsikꞌinik y xuxuk ribꞌ chwach. Y lik ko xchꞌawik, jewaꞌ xubꞌiꞌij:
—¿Suꞌchak koꞌlmina ibꞌ la wukꞌ, Jesús, lal Ukꞌajol ri Dios kꞌo chilaꞌ chikaj? Kantzꞌonoj ko cheꞌla na kinya ta la pa kꞌax —xchaꞌ. 29 (Xubꞌiꞌij waꞌ ma ri Jesús kutaq ri itzelilaj uxlabꞌixel chaꞌ kel bꞌi che rachi. Yey lik kꞌo tan qꞌij rachi kꞌo puqꞌabꞌ waꞌ. Y tobꞌ kayut pa karena y pa griyetas, ronoje kuraqij y kakꞌam bꞌi ruma ri itzel uxlabꞌixel pa taq luwar katzꞌintzꞌotik.)
30 Ekꞌu ri Jesús xutzꞌonoj che rachi:
—¿Saꞌ rabꞌiꞌ? —xchaꞌ.
Rire xubꞌiꞌij:
—Legión —xchaꞌ. Xubꞌiꞌij waꞌ ma lik e kꞌi ri itzel uxlabꞌixel ebꞌokinaq rukꞌ. 31 Ekꞌu taq ri itzel uxlabꞌixel lik xkikoj kibꞌ chwach ri Jesús chaꞌ na kebꞌutaq tubꞌi pa ri siwan na jinta utaqexik uchoyil upa.*
32 E kꞌo kꞌu ukꞌiyal aq kewaꞌ chwa ri juyubꞌ y taq ri itzel uxlabꞌixel xkitzꞌonoj chaꞌ kebꞌok bꞌi kukꞌ ri aq. Ekꞌu ri Jesús xuya luwar chike. 33 Ekꞌuchiriꞌ, xebꞌel bꞌi che rachi y xebꞌok bꞌi kukꞌ ri aq. Y konoje waꞌ xeꞌkikꞌaqa bꞌi kibꞌ chwi jun siwan, xebꞌeꞌtzaq chupa ri mar y xejiqꞌik.
34 Ekꞌu ri kechajin ke ri aq, echiriꞌ xkil taq waꞌ, xebꞌanimajik y janipa ri xkilo xebꞌek che utzijoxik chupa ri tinamit y pa taq juyubꞌ.
35 Xepe kꞌu ri winaq che rilik saꞌ ri xꞌaniꞌ chiriꞌ. Echiriꞌ xekꞌun pa kꞌo wi ri Jesús, xkiriq rachi ri ebꞌelinaq chubꞌi ri itzel uxlabꞌixel che, tzꞌul xeꞌraqan uqꞌabꞌ ri Jesús, ukojom chi uqꞌuꞌ y jusukꞌ chi runaꞌoj. Ruma waꞌ, lik xkixiꞌij kibꞌ. 36 Y ri xebꞌilow waꞌ xkitzijoj chike ri kꞌakꞌ xekꞌunik, suꞌanik xkolobꞌetaj rachi ri xebꞌel bꞌi ri itzel uxlabꞌixel che. 37 Ekꞌuchiriꞌ, konoje ri winaq pa taq ri luwar re Gadara xebꞌelaj che ri Jesús kel bꞌi chiriꞌ ma lik kixiꞌim kibꞌ che. Y ri Jesús xok chupa ri barco chaꞌ katzelejik.
38 Ekꞌuchiriꞌ, rachi ri ebꞌelinaq bꞌi ri itzel uxlabꞌixel che, xelaj che ri Jesús chaꞌ kuya luwar che katerej bꞌi chirij; pero ri Jesús xutaq che kakanaj kanoq, jewaꞌ xubꞌiꞌij che:
39 —Chat-tzelej chaꞌwocho y chatzijoj chike ri tikawex ronoje ri utz uꞌanom ri Dios awukꞌ —xchaꞌ.
Y rachi e xuꞌano; xeꞌek che utzijoxik chupa ronoje ri tinamit ri utz xꞌan che ruma ri Jesús.
Rumiꞌal ri Jairo yey rixoq xuchap ruqꞌuꞌ ri Jesús
(Mt. 9:18-26; Mr. 5:21-43)
40 Echiriꞌ xtzelej ri Jesús chꞌaqa yaꞌ, ri winaq xkikꞌul rukꞌ kiꞌkotemal ma konoje lik koyeꞌem. 41 Ekꞌuchiriꞌ, xopon jun achi Jairo rubꞌiꞌ, rire aj wach re ri sinagoga. Waꞌ waꞌchi xuxuk ribꞌ xeꞌraqan uqꞌabꞌ ri Jesús y lik xelaj che keꞌek chirocho, 42 ma xa jun ko rumiꞌal y laj kabꞌlajuj rujunabꞌ, yey kajekꞌowik. Ekꞌuchiriꞌ xeꞌek ri Jesús rukꞌ, ukꞌiyal winaq xeterej bꞌi chirij y lik kakipitzꞌipaꞌ.
43 Chikixoꞌlibꞌal kꞌu ri winaq kꞌo jun ixoq lik yewaꞌ, e kabꞌlajuj lo junabꞌ riꞌ na kataniꞌ ta ri yabꞌil re upa ikꞌ che. Ronoje ri kꞌo rukꞌ ukꞌisom chi ne kukꞌ ri aj kun, yey na jinta junoq xriqow ukunaxik ri yabꞌil kꞌo che. 44 Rire xqibꞌ kꞌu pana chirij ri Jesús y xuchap ruchiꞌ ruqꞌuꞌ. Y chupa kꞌu laꞌ la joqꞌotaj xtaniꞌ ruyabꞌil.
45 Ekꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutzꞌonoj:
—¿China ri xchapaw weꞌin? —xchaꞌ.
Yey na jinta junoq kuya ribꞌ chupa. Ekꞌuchiriꞌ ri Pedro y ri rachbꞌiꞌil xkibꞌiꞌij:
—Qajawal, ri winaq kakipitzꞌipaꞌ la y kakiminimaꞌ la. ¿Suꞌchak kꞌu riꞌ katzꞌonoj la: “¿China ri xchapaw weꞌin?” —xechaꞌ.
46 Noꞌj ri Jesús xubꞌiꞌij:
—Kꞌo jun xinchapawik ma xinnaꞌo kꞌo jun xkunutaj rukꞌ ri nuchuqꞌabꞌ —xchaꞌ.
47 Echiriꞌ rixoq xrilo xnaꞌbꞌetaj ruma ri Jesús, xpetik kabꞌirbꞌotik. Xuxukubꞌaꞌ kꞌu ribꞌ xeꞌraqan uqꞌabꞌ ri Jesús y xutzijoj chikiwach konoje ri winaq suꞌbꞌe xuchap ruqꞌuꞌ ri Jesús y chaꞌtaj xa pa joqꞌotaj xkunutajik.
48 Ekꞌu ri Jesús xubꞌiꞌij che:
—Ixoq, ruma ri kubꞌulibꞌal kꞌuꞌx la wukꞌ, xkunutaj la. Oj kꞌu la riꞌ chi utzil chomal —xchaꞌ.
49 Kꞌa kachꞌaꞌt ne ri Jesús, echiriꞌ xkꞌun lo jun petinaq chirocho ri aj wach re ri sinagoga y xoluꞌbꞌiꞌij che ri Jairo:
—Ri miꞌal la ya xkamik; na jinta chi kutiqoj kabꞌayabꞌaꞌ la ri tijonel —xchaꞌ.
50 Echiriꞌ xuta waꞌ ri Jesús, xubꞌiꞌij che ri Jairo:
—Muxiꞌij ribꞌ kꞌuꞌx la, xew lik kubꞌula kꞌuꞌx la wukꞌ y jelaꞌ kakolobꞌetaj ri miꞌal la che ri kamik —xchaꞌ.
51 Ekꞌuchiriꞌ xopon chirocho ri Jairo, ri Jesús xew xebꞌukoj bꞌi ri Pedro, ri Jacobo, ri Juan y ruchu-uqaw ri ralko ali; y na xuya ta luwar che junoq chik kok bꞌi. 52 Konoje ri winaq kebꞌoqꞌik y lik ketunanik. Noꞌj ri Jesús xubꞌiꞌij chike:
—Mixoqꞌik, ma ri ralko ali na kaminaq taj, xa kawarik —xchaꞌ. 53 Ekꞌu rike xa xkitzeꞌej ri xubꞌiꞌij, ma ketaꞌam kaminaq chik.
54 Noꞌj ri Jesús xuchap ruqꞌabꞌ ri ralko ali y lik ko xubꞌiꞌij:
—Ali chuuy, ¡chatyaktajoq! —xchaꞌ.
55 Ekꞌuchiriꞌ xtzelej lo ri ranimaꞌ y chupa kꞌu laꞌ la joqꞌotaj xyaktajik. Y ri Jesús xebꞌutaq che uyaꞌik uwa. 56 Ekꞌu ruchu-uqaw lik xkam kanimaꞌ che, pero ri Jesús xebꞌutaq che na kakibꞌiꞌij ta che junoq wa xuꞌano.
* 8:5 E rojertan chilaꞌ Israel echiriꞌ kakiꞌan rawanik re ri trigo xa kakijopopej rijaꞌ pulew, tekꞌuchiriꞌ kakichꞌuq uwiꞌ rukꞌ ulew. * 8:10 Is. 6:9 8:30 “Legión”: Wa chꞌaꞌtem keꞌeloq “ukꞌiyal soldados”. Jun legión e kꞌo waqibꞌ mil soldados che. Wara keꞌelawi ukꞌiyal itzel uxlabꞌixel. * 8:31 Ap. 20:1-3