6
Omutábani wo Omuuntu niwe Omukáma
we echilo che Endaálikizo
(Matayo 12:1-8; Mariko 2:23-28)
1 Echilo chimo che Endaálikizo, Yeézu akaba naalaba omu misili ye engano, na abaheémba boómwe baábaanza kuhéenda ebikuumba bye engano, beheéhamo enzuma zaázo kwe engalo balya.
2 Niho Abafarisayo abáandi baábabúuza, “Ha bwaáchi nimukola éebyo ebilikwaángilwa ne ebilagilo kukolwa aha chilo che Endaálikizo?”
3 Yeézu yaábagalulila, “Ngási, timukasomile Amaandiko Matakatíifu nka nikwo Daudi yaákozile obuchilo óobwo weényini na bazeenzíbe bakaba beene enzala?
4 Weényini akataaha omu nzu ya Múungu, yeehámo emikaate éezo ekaba yaásohwéezwe hali Múungu, yaázilya no kubaha bazeenzíbe. Telakuundiilwe omu bilagilo bya Musa omuuntu kulya emikaate ezo náho abagabe ba Múungu boónka.”
5 Yeézu yaáyoongela ha kugaamba aáti, “Íinye Omutábani wo Omuuntu, níinye Omukáma we echilo che Endaálikizo.”
Yeézu naachíza omuuntu echilo che Endaálikizo
(Matayo 12:9-14; Mariko 3:1-6)
6 Ha chilo echíindi che Endaálikizo, Yeézu akataaha omu isomelo, yaábaanza kweégesa abaantu. Omu isomelo omwo, akaba alimo omuuntu oómo, óogwo omukóno gwoómwe gwo obúlyo gukaba gulagéele.
7 Abafarisayo na abeégesa be ebilagilo, bakaba nibamuléeba Yeézu, babone nkokwo alaamuchíza omuuntu ogwo aha chilo che Endaálikizo. Bakaba nibaloondela emiháanda yo kumulégelela.
8 Náho, Yeézu akamanya ebiteékuzo byáabo bíbi. Ha bwéecho, yaámugaambila omuuntu owo omukóno ogulagéele, “Iíza, oyemeelele aha ahagáti.” Omuuntu ogwo yeemuka, yaázeenda yeémeelela ahagáti yáabo.
9 Ahonyini, Yeézu yaábagaambila Abafarisayo na abeégesa be ebilagilo, “Ha bwéecho, mbabúuze amabúuzo! Kwiingana ne ebilagilo bya Musa, ngási ni chiintu chi echiíkililiziibwe kukolwa ha chilo che Endaálikizo, kukola ebizima nali kukola ebíbi? Echilo echo tubuchíze obulami, nali tubusiingaáliche?”
10 Yeézu yaábatukuliza améeso abaantu áabo bóona. Mále yaámugaambila omuuntu ogwo, “Golola omukóno gwaawe.” Náwe, obuchilo naagugolola, ahonyini gwaáchila.
11 Nábo Abafarisayo hamo na abeégesa be ebilagilo abo, baaba baásaaya bwooli. Baábaanza kweéhanuuza nka nikwo balaámukolela Yeézu amagaambo mábi.
Yeézu yaásiindika abaheémba boómwe ikúmi na bábili
(Matayo 10:1-4; Mariko 3:13-19)
12 Omu bilo ebyo, Yeézu akazeenda kumusaba Múungu omu ibaanga, yaásaba obwíile kucha.
13 No obuchilo nihacha, yaábéeta abaheémba boómwe. Omuli abo yaátooza ikúmi na bábili, yaábaluka izíina, “Entumwa.” Ne entumwa ezo, nibo aba:
14 Simoni, óogwo akamuluka izíina lya Peétero, Andrea ali mudugu wa Simoni, Yakobo, Yohana, Filipo, Baritolomayo,
15 Matayo, Tomaso, Yakobo, mutábani wa Alfayo, Simoni ayaayesilwe Omuzelóote,
16 Yuda mutábani wa Yakobo, na Yuda Iskariote, óogwo ayaabalíile akamukóonga ha kumuguza Yeézu aha babisa boómwe.
Yeézu naayegesa abaantu no kuchíza abalwéele
(Matayo 4:23-25)
17 Yeézu yaátuuka kuluga omu ibaanga, hamo na abaheémba boómwe. No obuchilo káyaahikile aha mbúga, yaáyemeelela. Aho, bakakóba abaheémba boómwe ne embága ya abaantu béenzi áabo balugile enkási zóona eza Yudea, ne eza Yeruzaléemu, no kuluga olubazu lwe engeégeelo ye enyaanza ya Tíilo ne ya Sidóoni. Abaantu abo bakéeza aho, kumuhuliiliza Yeézu no kuchizwa amalwáala gáabo.
18 No óobu bóona áabo abaabeele nibaagalazwa na amazimu, yaaba naabachíza.
19 Abaantu abo bóona, bakaba nibaleengesa kumukolaho Yeézu, habwo kuba obuhicha bukaba nibumulugaho no kubachíza bóona.
Ebyeégeso byo omugisa ne ebyo olwaágalalo
(Matayo 5:1-12)
20 Yeézu yaáleeba abaheémba boómwe, yaábagaambila,
“Mwiina omugisa íimwe áabo muli abahabi!
Habwo kuba íimwe níimwe abaantu bo obukáma bwa Múungu.
21 Mwiina omugisa íimwe áabo mulikuhulila enzala óobu!
Habwo kuba ahaleéza nimuhaágiswa.
Mwiina omugisa íimwe áabo mulikuchula óobu!
Habwo kuba ahaleéza nimuseka.
22 Mwiina omugisa íimwe, omu buchilo abaantu balaábatámwa,
omu buchilo balyaábachiindika, ha kubazúma, no kubaléga íimwe amagaambo mábi
habwo kuba nimuunkulaatila íinye Mutábani wo Omuuntu.
23 Ha chilo echo, muguluke guluke aha manulilwa,
habwo kuba Múungu ababiikiile empeéla mpáango omu igulu.
Nábo beeseénkulu báabo baantu, bakaba nibabahenela ababáasi bátyo nyini.
24 Náho, nimwiilóoko, íimwe áabo muli abahíte!
Habwo kuba mwaáhéelwe okunulilwa kwéenyu.
25 Nimwiilóoko, íimwe áabo mulikuhaaga óobu!
Habwo kuba nimuhulila enzala ahaleéza.
Nimwiilóoko, íimwe áabo mulikuseka óobu!
Habwo kuba nimuchula aha ntíimba no kwaalama ahaleéza.
26 Nimwiilóoko, obuchilo abaantu bóona nibabeesiingiza!
Habwo kuba beesabo enkúlu, bátyo nyini
nikwo bakaba nibabakolela ababáasi be ebisuba.”
Ebyeégeso byo kweenda ababisa
(Matayo 5:38-48; 7:12)
27 “Niimbagaambila íimwe áabo mulikuunhuliiliza, mubeénde ababisa báanyu. Na abaantu áabo abalikubatamwa, íimwe mubakolele ebizima.
28 Na abaantu áabo abalikubachéena, mubasabile nka nikwo Múungu abafúuhe. Na áabo abalikubaágalaza, mubasabile hali Múungu.
29 “Omuuntu kaálaakutéela itama ha kukugaya, muhiindulile ne eliindi. Omuuntu kaálaakwáaka ebebo yaawe, mulekele atwaále no óobu enkaanzu.
30 Weéna wéena óogwo alaakusaba echiintu, múhe. Omuuntu kaálaatwáala ebiintu byaawe, otamusaba abikusubize.
31 Mubakolele abáandi nka nikwo íimwe mulikweenda boónyini babakolele íimwe hanu.
32 “Kimwaakweenda abo boónka abalikubéenda íimwe, nimuba mwaákola bizima chi, byo kuhicha kusiimwa? No óobu abe biheno, nibabeénda abaantu áabo abalikubéenda!
33 Na kamulaabazuna abo kwoónka, áabo abalikubazuna íimwe, nimuba mwaákola bizima chi, byo kuhicha kusiimwa? Nábo abe ebiheno, bakola bátyo nyini!
34 Na kamulaabatíiza áabo mulikweétegeza nkokwo nibabasubiza, nimuba mwaákola bizima chi, byo kuhicha kusiimwa? Nábo abe ebiheno, nibabatiza bazeenzi báabo. Habwo kuba nibategeza nkokwo, abo nibabasubiza byóona!
35 “Náho íimwe, mubeénde ababisa báanyu, mubakolele ebizima. Muboohoze, obutategeza nkokwo nimusubizwa. Nikwo bityo mulaábona obuhite buháango, no okuba abáana ba Múungu Óogwo Ali Olugulu ya Byóona. Habwo kuba, Múungu naabahwéela no óobu áabo abatakumusíima, na abalikukola ebiheno.
36 “Mube ne echiganyizi aha báandi, nke Isíimwe óokwo ayina echiganyizi omu baantu.”
Ameégeso habwo obutachwaáziikila abáandi
(Matayo 7:1-5)
37 “Mutaákuchwaaziika abáandi, neemwe timukuchwaáziikilwa. Mutaákutuuzila abáandi neemwe tibakubeétuuzila. Mubaganyile abaantu áabo abaabahéniile, niho neemwe mulaáganyilwa.
38 Mubáhe abáandi ebiintu, niho neemwe mulaahéebwa. Ne ebiintu éebyo mulaahéebwa, nibiba nke ndeengo nzima bwooli. Endeengo yo kwiízula no kusiíndagilwa, no kuzugumiswa ebone kwiízula bwooli, kuhicha no kuseeseka. Habwo kuba, endeengo éezo mulaaleengelaho abáandi, niyo neemwe mulyáaba nimuleengélwaho.”
39 Yeézu yaábagaambila omugani ogu, “Ngási omuhume akwiíle kumwoóleka omuháanda omuhume muzeenzíwe? Amazima, bóona bábili nibagwa omu liina!
40 “Omuheémba takwiíle kuba omumanyi bwooli kuchila omweégesawe. Náho, kaálikuba yaáyegesiibwe no kumanya byóona, niho alaásusana no omweégesáwe.
41 “Ha bwaáchi nooléeba akatokoozi áako kali omu líiso lya muzeenzi waawe, náho okabula kubona embago éezo eli omu líiso lyaawe?
42 Noohichaho oóta kumugaambila muzeenzi waawe, ‘Íiwe mudugu waanze, leka nkwiíhilemo akatokoozi omu líiso lyaawe,’ obuchilo íiwe nyini tokubona embago éezo eli omu líiso lyaawe? Ngóbya we! Obaánze oyihémo embago éezo eli omu líiso lyaawe, niho olaahicha kuleeba kuzima akatokoozi akali omu líiso lya muzeenzi waawe okakeehamo.”
Abaantu bamanyiikana habwe entúungwa záabo
(Matayo 7:16-20; 12:33-35)
43 “Habwo kuba, tiguliho omuti omuzima, ogulikulaba amagoomba mábi, na káandi tiguliho omuti omubi, ogulikulabya emisumo mizima.
44 Abaantu tibakutabula emisumo yo omutini ha miti ya amáhwa, na káandi tibakutabula emisumo ye emizabibu ha miti ye emisoongóma. Náho buli muti, nigumanyíika aha misumo yaágwo.
45 “Nikwo bili bityo na aha muuntu we ntúungwa nzima, ebigaambo byoómwe bizima bisohola ne ebiteékuzo bizima éebyo bili omu muganya gwoómwe. Káandi bityo nyini, omuuntu omuzilwa, amagaambo goómwe mábi gasohola ne ebiteékuzo bíbi éebyo bili omu muganya gwoómwe. Habwo kuba, amagaambo áago omuuntu alikugaamba, nigalugiílila omu biteékuzobye ebiizwiile omuli weényini.”
Omugani gwa aboómbeki bábili
(Matayo 7:24-27)
46 “Na ha bwaáchi nimuunyéta, ‘Omukáma! Omukáma!’ Náho amagaambo áago ndikubagaambila, timukugakola?
47 Weéna wéena óogwo alikwíiza ahali íinye, akahuliiliza ebigaambo byaanze no kubiíkiliza, akakola nko óokwo bilikulagila, niimbasoomboólela nkokwo naasusana oóha.
48 “Naasusana no omwoómbeki we éenzu ayaasumile ahaansi bwooli, kuhicha kuhika aha luchili, akoombeka oluhazo aha lugulu yaáho.
“No omu buchilo bwe enzula, omunóna gukagweelela, améenzi geézula, gaátéela éenzu ezo. No óobu bityo, tigalazichuúndagwiile, habwo kuba ekaba eyoombekilwe kuzima.
49 “Náho, weéna wéena óogwo alikuhuliiliza ebigaambo byaanze na takubyeékomya, ogwo, naasusana no omuuntu óogwo yaáyoómbekile éenzu yoómwe aha musényi gwoónka, etéena oluhazo. No obuchilo bwo kugweelela kwo omunóna, améenzi gakazitéela éenzu ezo, entúlo eémo yáagwa ahaansi, ekasiisikala yóona pye!”