Musamu kásonika Luka
Luka
Khotidi ya mukanda
Bakidisitu ba theti bátambwasa mu kuzimbula ni Luka yi yandi musoniki wa Musamu wa Bukheti wa Luka yi mukanda wa Bisalu bya bathumwa. Básonikawa ku thwala Bisalu bya Bathumwa (Mhb 1,1).
Yandi, munganga kákala yi nduku wa kisalu wa Pholu.
Luka kákala mosi wa bana bakonda kala Bayuta, mwisi Atyosi, amana yandi kátambwasa malongi ma bathumwa ba Yesu ku thwala kusala kisalu kyandi yi thumwa Pholu. Homa hana kakala yi mvula yina kásonika mukanda wawu bizayakaniku mboti-mboti. Mukuma Luka wákangala nzila za lawu za kaleyi ha kimosi yi Pholu, batu balonguka balawu bisi zonza ni ngatu ku Loma kakala, bwosu bisi banzila phi ni ngatu kwakuna kásonikina mukanda wa Bisalu bya bathumwa. Batu balonguka, balawu bisi banza ni Musamu wa Bukheti wawu básonikawa mu luyanduku lwa mvula za makumi sambanu (60) holo ku thwala mvula meni zina.
Luka kásonika mukanda wawu kikuma kya biwutu byandi bana bakonda kala Bayuta yi kikuma kya Bayuta. Yi bawu phi báyukawa lawu kwena baphani bwosu: Mu kuzonzila mambu matadi Lubutuku lwa Yesu, Luka kabati bonga mbandu kwena bapfumu ba Loma (2:1) yi luyanduku lwa kisalu kya Yowani Mubotiki (3:1); Wukyatiki butuka dya Yesu tuka kwa Atamu (3:23-38) yi kima kibati songila ni Yesu kena kiwutu kya tsi yosu; Luka kásonika mukanda wawu mu mihowu mina bisi sadila baphani, hanga: "mulongi". Mbatanana kásonikawa kikuma kya baphani kaasi malongi mena muna kati matadi batu bana bisi tela ni ba Thyofila, disongidila: batu bana batomi zola Nzambi holo bana kazodi Nzambi.
Kisina kya mbuta kya Luka kizimbudi ni Nzambi mu khenda zandi (1,50, 54, 72, 78), wátuma Yesu ndangu kisa sosa yi kuhulula batu bana bátota (19:10).
Mu kati dya mukanda wawu, mwena yi mambu mahika mana tufwani twamona phi hanga mu mukanda wa Mathayi yi wuna wa Malaku; bwosu tufwani twatanga mambu matadidi Yowani Mubotiki; kumekama kwa Yesu ku tseki ya kisombi; luzingu lwa Yesu ku Ngadidi; Mihangu mya Yesu ku mbanza Yelusalemi; Mukinzi wa Phaki, lufwa lwa Yesu ha kitakani, kufutumuka kwandi yi kudimonikisa kwandi kwena balonguki yi kwena batu bahika yi kutombuka kwandi ku zilu. Hena yi mambu mahika kásonika Luka, makondi kala mu mikanda mya hika hanga: Yesu ku nzu ya Malata yi Madiya baphangi ba Lasalu (10, 38-42); Mukhenda wa Mwisi Samadiya wa bukheti (10, 29-37); Mukhenda wa Mwana wa vila (15, 11-32).
Musamu wa Luka wawu wuzonzi phi ni Yesu kenina kikuma kya batu boosu. Kikuma kya yandi, Yesu kisa kikuma kya batu babana bakonda kala Bayuta yi kikuma kya Bayuta, basumuki yi batu basungama, batsukạmi yi bamvwama.
Mu kulanda yi masingitini mukanda wawu, Luka kabati musongila Mwana mutu hanga muhuludi wa batu boosu.
1
Khotidi
1 Muzitu Thyofila,
Batu ba lawu bámeka kusonika meni dya mambu mana máluta ha kati kya betu.
2 Básonikama bwosu bátuzimbwala betu, batu bana bámona mambu mana yi mesu ma thona tuka ku luyandiku, amana phi babana basadi ba ndinga ya Nzambi.
3 Ihana ni kwena meni phi, phyudiki bwa bukheti,
meni dina dyosu, buna dyálutila, tuka ku luyandiku yi kuna tsuka, ihana mbonibwa bwa bukheti mu kukusonikina ngeyi muzitu Thyofila,
4 tsadibwa ndangu wazaya hika tsikiningi ya malongi mana wátambula.
Wanzyo wusamuni lubutuku lwa Yowani Mubotiki
5 Tangwa dina, Eloti kákala pfumu wa mulambu wa Yuteya. Kwákala yi nganga Nzambi mosi, khumbu yandi Zakadiya, wuna wákala mu mukanzu wa Abiya. Mukhetu wandi kakala mosi muna butuka dya Loni, yi mbuta wa theti, wa banganga Nzambi, bakala tela: Dizebeti.
6 Bákala bawu bodi batu basungama ku thwala ya Nzambi, bakala lemvuka phi buna bufwani ku mitsiku yi malongi moosu ma Pfumu.
7
Kaasi bákalaku yi mwana, mukuma Dizebeti kisita kákala, amana bawu bodi phi binunu bákala.
8 Kilumbu kimosi, Zakadiya kakala sala bisalu byandi bya kinganga ku thwala ya Nzambi mukuma dyákala tangwa dya mukanzu wa yandi mu kusalakya.
9 Bwosu yákala tsadidi ya banganga Nzambi, hanga babetini zeki mu kumusola ndangu kakota mu kikumbu kya Nzambi, kayoka phi pfwabidi.
10 Mulumba-lumba wa batu wosu wakala lombila ku phenza, mu tangwa dya kuyoka pfwabidi.
11 Hanga wanzyo mosi wa Pfumu wumulubwakidi Zakadiya: wutelamiki kuna lweka lwa kitata lwa mesa mana ma kuyokila pfwabidi.
12 Zakadiya buna kamúmona, hanga mabanza mamuvwalangani, bweya bumukwatini.
13 Kaasi wanzyo wumuzimbwadi: «Yukaku bweya, Zakadiya, mukuma Nzambi wuyuki lombilu lwaku: mukhetu waku, Dizebeti, mwana wa yakala kakúbutila; wamúheka khumbu, Yowani.
14 Kakála tho ya kyesi kya lawu yi tsambu kikuma kya ngeyi, amana batu balawu phi basángwala kikuma kya lubutuku lwandi.
15 Mukuma yandi kakála mutu wa mbuta ku thwala ya Pfumu. Kanwikiku vinu keti malafu ma kufundika lo. Kakála wabasa yi Kitembu kyatoma tuka mu vumu dya ngudi wandi.
16 Kavútula batu ba lawu ba Kiseledi kwena Pfumu Nzambi wa bawu.
17
Kakwísa hanga mbambala wa Nzambi yi kitembu yi ngolu hanga mbikudi Diya, kikuma kya kukhundikisa batata yi bana ba bawu amana kasádisa batu bana báhakuka, mu kutambula ngangu za batu basungama; ndangu kayidika kikanda kya batu kina kyáyilama kikuma kya Pfumu.»
18 Kaasi Zakadiya wuzonzi kwena wanzyo: «Abweti yizáyila ni mambu mana menina ma kyedika? Mukuma meni yekina mbuta, mukhetu wama phi wekina mbuta.»
19 Wanzyo wumuvutwadi: «Meni yenina Ngabudyela; wuna wisi telama ku thwala ya Nzambi mu kumusadila; yandi kathumini ndangu yikuzimbwala amana yikunatina Musamu wa Bukheti wawu.
20 Kaasi ngeyi, wukwikidiku mu ndinga za meni zina zakwísa lungila mu tangwa dyandi; ihana ni kamama wakítuka, kilumbu yikuna malúngila mambu mama.»
21 Muna tangwa meni dina, batu bakala hingila Zakadiya, hanga bekayituka bwosu kázingidila mu kati dya kikumbu.
22 Kaasi ha kálubuka, kálendaku kubazonzisa amana batu babakisa ni mbona mesu kámoni mu kikumbu. Kakala basongila mu bidimbu, kuna yandi mutu, wusadi kamama.
23 Ha kámanisa, Zakadiya, tangwa dyandi dina kafwana kasala bisalu mu nzu ya Nzambi, hanga wuvutuki ku nzu yandi.
24 Kunima dya matangwa, mukhetu wandi Dizebeti wáyimita vumu amana wuswami ngonda tanu muna nzu. Wudizonzidi yandi meni ni
25 «Tala mambu kasadi Pfumu kikuma kya meni: buthwena, wutambwasini kukhutumuna mu dyambu dina dyakala pheka tsoni ku mesu ma batu.»
Wanzyo mosi wusamuni lubutuku lwa Yesu
26 Muna ngonda ya sambanu, Nzambi wáhitika wanzyo Ngabudyela muna mbanza mosi ya Ngadidi, khumbu ya yawu Nazaleti,
27 kwena ndumba wa mukhetu mosi bázitikila mu kimbayi kwena yakala mosi bakala tela Yozefu. Mutu yandu kákala mosi muna butuka dya kyamvu Tavidi. Khumbu ya ndumba wa mukhetu wuna Madiya.
28 Wanzyo wákota muna nzu yandi, wumuzimbwadi phi: «Mboti Madiya! Pfumu wukusadidi mamboti ma lawu, yandi kenina yi ngeyi.»
29 Madiya buna káyuka mambu mana, wekina yangalakanu; wekadihyula thendula ya mboti meni yina.
30 Hanga wanzyo wumuzimbwadini: «Tekitaku, Madiya, mukuma Nzambi wukusadidi mambu ma bukheti.
31 Ka thama ku, vumu wayímita, wabúta mwana mosi wa yakala amana wamúheka khumbu, Yesu.
32 Kakála mutu wa mbuta amana bamútela ni mwana wa Nzambi wa Phungu wuluti. Pfumu Nzambi kamúheka, yandi, kiti kya kipfumu kya khaka wandi Tavidi
33 amana yandi, kayadiki mu matangwa moosu muna kikanda kya Yakobi, kipfumu kyandi kyakálaku yi tsuka.»
34
Madiya wuhyudini kwena wanzyo: «Abweti mahángamina, mambu mana kikuma meni, nzayiku kedi yakala?»
35 Wanzyo wumuvutwadini: «Kitembu Kyatoma kakúkulumukina amana ngolu za Nzambi wa Phungu wuluti zakúfidinga hanga kivula. Ihana ni Mwana wuna wabútuka, bamútediki: watoma, Mwana wa Nzambi.
36 Kiwutu kyaku Dizebeti, yandi phi ku vumu kenina, mwana wa yakala kabúta, mbatanana kinunu; yandi wuna bakala tela ni kisita, buthwena, vumu dilungisini ngonda sambanu.
37 Mukuma heku kima kyakonda lendakana kwena Nzambi.»
38 Hanga Madiya wuzimbudini: «Meni, yenina musadi wa Pfumu; yambula moosu malungila kikuma kya meni, bwosu wuzimbudibwa.» Amana wanzyo wumusisi.
Madiya wendi tala Dizebeti
39 Muna bilumbu byálanda, Madiya wubwi mu nzila wendi tswasu ku malondi ma Yuteya.
40 Wákota muna nzu ya Zakadiya amana wámuheka Dizebeti mboti.
41 Muna tangwa meni dina káyuka, yandu, mboti ya Madiya, mwana wuzatukini muna vumu dyandi. Dizebeti kákala wabasa yi Kitembu Kyatoma
42 amana wuzimbudi mu ndinga ya ngolu: «Nzambi wukusakumuni kuluta bakhetu boosu, mwana wuna wabúta phi kenina wa kusakumuna.
43 Nani yenina meni ndangu, ngudi wa Pfumu wama, kisa thala?
44 Mukuma, tala, muna tangwa meni dina ngyukiki mboti yaku, mwana wuningani mu kyesi muna kati dya meni.
45 Mu kyedika, mu kyesi wenina, mukuma wukwikidini mambu mana kazonzikini Pfumu kikuma kya ngeyi ni malúngila.»
Mukunga wa Madiya
46 Hanga Madiya wuzonzi:
«Yibati mutsikisa Pfumu yi mbundu yama yosu, kikuma kenina wa mbuta,
47 Moya wama, wenina wabasa yi kyesi
kikuma kya Nzambi muhuludi wama;
48 Mukuma wuthadi meni musadi wandi wadikulumuna.
Yi bwabuna ni, tuka lelu, batu boosu bayándika kuthela ni mukwa kyesi,
49 mukuma Nzambi mukwa ngolu zoosu wutsadidi mambu ma mbuta.
Khumbu yandi yenina yatoma,
50 matangwa moosu kisi songila khenda zandi
kwena batu bana bisi muzitisa.
51 Wusongidi ngolu za koku dyandi:
wukudi batu bana benina yi mbundu za lulendu,
52 Wubakatudi bapfumu mu biti bya bawu bya kipfumu
amana wubahingisi kwena batu badikulumuna bakala mu ndonga ya theti.
53 Wuhani mamboti ma lawu kwena batu bana bakala mawu nzala,
amana wubakukwasi bamvwama moku ma khatu.
54 Wisa yakidila kikanda kya Kiseledi, musadi wandi:
kázimbakanaku mu kusongila khenda zandi
55 kwena Bulahami yi kikanda kyandi, mu matangwa moosu
bwosu kásila kwena bakhaka betu.»
56 Madiya wánanga yi Dizebeti, ngonda tatu, ku nima wávutuka kuhata dyandi.
Lubutuku lwa Yowani Mubotiki
57 Ha dyálunga tangwa dya kubuta, Dizebeti wábuta mwana wa yakala.
58 Bakwa mukombu wandi yi biwutu byandi bu bayuka ni Pfumu, wumusongidi khenda zandi mu mambu ma mbuta, ma bukheti kamusadidini, básangwala lawu ha kimosi yi yandi.
59 Kilumbu kya nana ha kyálunga, ku nima lubutuku, bisa ndangu bamukotisa mwana mukhanda; bazodi bamuheka khumbu ya tata wandi Zakadiya.
60 Kaasi ngudi wandi, kuna kákala, wuzimbudi: «Loni, khumbu yandi yakála Yowani.»
61 Bawu bamuvutwadini: «Muna kikanda kyaku mweku mutu wenina yi khumbu yina!»
62 Hanga bahyudi, mu bidimbu, kwena tata keti khi khumbu kazodi bamuheka mwana.
63 Zakadiya wálomba dibaya wusonikini: «Khumbu yandi Yowani.» Batu boosu báyituka.
64 Muna tangwa meni dina, Zakadiya wávutukila kuzonza: wekamukumisa Nzambi mu ndinga ya ngolu.
65 Bakwa mukombu boosu báyuka bweya amana mu kinzunga kina kyosu kya malondi ma Yuteya, báyandika kudimenika mambu mana másalama.
66 Batu boosu bana bakalama yuka, báyandika kuyindula muna mbundu ya bawu yi kudihyulaka: «Buthwena bwabu, nani kakwisa kituka mwana meni yandu?» Mu kyedika ngolu za Pfumu, wakala zawu mwana wuna.
Mukunga wa Zakadiya
67 Zakadiya, tata wa mwana meni yandu, kakala wabasa yi Kitembu Kyatoma; wáyandika kubikula bwabu:
68 «Lukumu kwena Pfumu, Nzambi wa kikanda kya Kiseledi,
mukuma yandi kisa, ndangu kayakidila kikanda kyandi amana kahululakya phi.
69 Kahangi wisi lubula Muhuludi wa ngolu kikuma kya betu,
mu kati kya kikanda kya kyamvu Tavidi, musadi wandi.
70 Mamana katekila zonza kwena bambikudi bandi ba Nzambi:
71 luhulusu lumosi lwisi tukatula kwena bambeni betu
yi mu luyalu lwa batu bana bisi tumenga.
72 Wásongila kyadi kyandi kwena bakhaka betu
amana kázimbakanaku kuyukana kwandi kwatoma.
73 Ihana ni Nzambi wázenga ndefi kwena Bulahami, tata wetu,
74 ni wátuhulula mu luyalu lwa bambeni,
ndangu twamusadila konda bweya,
75 ndangu twalenga kala batu ba Nzambi yi batu ba masonga ku thwala yandi
mu bilumbu byosu bya luzingu lwetu.
76 Amana kwena ngeyi mwana wama, bakutediki ni mbikudi wa Nzambi wa Phungu wuluti,
mukuma wahíta ku thwala Pfumu mu kwenda muyidikila nzila
77 yi kusamuna kwena kikanda kyandi ni wisi bahulula
mu kubalolula masumu ma bawu.
78 Nzambi wa betu, wabasa yi lungongu yi kyadi:
katúkenzula mu mwini wandi wuna wisi tuka ku zilu bwosu kisi lubuka tangwa,
79 Kikuma kya kukenzula baba benina mu phipa yi mu kivula kya lufwa,
mu kutwadisa bitambi byetu mu nzila ya ngemba.»
80 Mwana kakala kola, kakala phi ngolu mu kitembu. Kakala zingila mu nganga tii yi kuna kilumbu kina kisa disongila kwena batu ba kikanda kya Kiseledi.