☰ Yǝxaya 29
29
Yerusalemƣa qüxidiƣan «tǝrbiyilik jazalax»
1 Ariǝlgǝ, Dawut ɵz makani ⱪilƣan Ariǝlgǝ way!
Yǝnǝ bir yil yillarƣa ⱪoxulsun,
Ⱨeyt-bayramlar yǝnǝ aylinip kǝlsun;□
2 Biraⱪ Mǝn dǝrd-ǝlǝmni Ariǝlgǝ kǝltürimǝn;
Dad-pǝryadlar kɵtürülüp anglinidu;
U Manga ⱨǝⱪiⱪǝtǝn bir «Ariǝl» bolidu.
3 Qünki Mǝn seni ⱪapsap qedirlar tiktürüp,
Seni ⱪamal ⱪilip muⱨasirǝ istiⱨkamlirini salimǝn,
Potǝyliri bilǝn seni ⱪorxiwalimǝn.□  ■
4 Xuning bilǝn pǝs ⱪilinisǝn,
Sǝn yǝr tegidin sɵzlǝydiƣan,
Gǝpliring pǝstin, yǝni topa-qangdin kelidiƣan,
Awazing ǝrwaⱨlarni qaⱪirƣuqiningkidǝk yǝr tegidin qiⱪidu,
Sɵzliring topa-qangdin xiwirlap qiⱪⱪandǝk bolidu;■
5 Xu qaƣda düxmǝnliringning topi huddi yumxaⱪ topa-qanglardǝk,
Yawuzlarning topi xamal uqurup taxlaydiƣan topandǝk tozup ketidu.
Bu ix birdinla, tuyuⱪsiz bolidu!■
6 Əmdi samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar sening yeningƣa kelidu;
Güldürmama, yǝr tǝwrǝx, küqlük xawⱪun, ⱪuyuntaz, boran wǝ yutuwalƣuqi ot yalⱪunlar bilǝn sǝndin ⱨesab alidu.□
7 Xundaⱪ ⱪilip Ariǝlgǝ ⱪarxi jǝng ⱪilidiƣan,
Yǝni uningƣa wǝ ⱪǝl’ǝ-ⱪorƣanliⱪ mudapiǝlǝrgǝ jǝng ⱪiliwatⱪan barliⱪ ǝllǝrning nurƣunliƣan ⱪoxunliri keqisi kɵrgǝn qüxtiki kɵrünüxtǝk yoⱪap ketidu.
8 Aq ⱪalƣan birsi qüx kɵrgǝndǝ,
Qüxidǝ bir nemǝ yǝydu;
Biraⱪ oyƣansa, mana ⱪorsiⱪi ⱪuruⱪ turidu;
Qangⱪiƣan birsi qüx kɵrgǝndǝ,
Qüxidǝ su iqidu;
Biraⱪ oyƣansa, mana u ⱨalidin ketidu,
U yǝnila ussuzluⱪⱪa tǝxna bolidu;
Mana Zion teƣiƣa ⱪarxi jǝng ⱪiliwatⱪan ǝllǝrning nurƣunliƣan ⱪoxunliri dǝl xundaⱪ bolidu. □
 
Roⱨiy ⱪariƣuluⱪ, roⱨiy ƣǝplǝt, Pǝrwǝrdigarning dora-dǝrmani
9 Əmdi arisaldi boliwerip,
Ⱪaymuⱪup ketinglar!
Ɵzünglarni ⱪariƣu ⱪilip, ⱪariƣu bolunglar!
Ular mǝst boldi, biraⱪ xarabtin ǝmǝs!
Ular ilǝnglixip ⱪaldi, biraⱪ ⱨaraⱪtin ǝmǝs!□
10 Qünki Pǝrwǝrdigar silǝrgǝ ƣǝplǝt uyⱪusi basⱪuqi bir roⱨni tɵküp,
Kɵzünglarni etiwǝtti;
U pǝyƣǝmbǝrlǝr wǝ bax-kɵzünglar bolƣan aldin kɵrgüqilǝrnimu qümkiwǝtti.□  ■
11 Muxu kɵrgǝn pütkül wǝⱨiy bolsa, silǝr üqün peqǝtliwetilgǝn bir yɵgimǝ kitabdǝk bolup ⱪaldi;
Hǝⱪ kitabni sawatliⱪ birsigǝ berip: —
«Oⱪup berixingizni ɵtünimǝn» — desǝ, u: —
«Oⱪuyalmaymǝn, qünki peqiti bar ikǝn» — dǝydu.
12 Kitab sawatsiz birsigǝ berilip: —
«Oⱪup berixingizni ɵtünimǝn» — deyilsǝ, u: —
«Mǝn sawatsiz» — dǝydu.□
13 Wǝ Rǝb mundaⱪ dǝydu: —
«Muxu hǝlⱪ aƣzi bilǝn Manga yeⱪinlaxⱪanda,
Tili bilǝn Meni ⱨɵrmǝtligǝndǝ,
Biraⱪ ⱪǝlbi bolsa Mǝndin yiraⱪ turƣaqⱪa,
Mǝndin bolƣan ⱪorⱪuxi bolsa, pǝⱪǝt insan balisining pǝtiwaliridinla bolidu, halas;□  ■
14 Xunga mana, Mǝn muxu hǝlⱪ arisida yǝnǝ bir karamǝt kɵrsitimǝn;
Karamǝt bir ixni karamǝt bilǝn ⱪilimǝn;
Xuning bilǝn ularning danixmǝnlirining danaliⱪi yoⱪilidu;
Ularning aⱪillirining ǝⱪilliri yoxurunuwalƣan bolidu». □
  ■
 
Qong ɵzgirixlǝr
15 Ɵzining pükkǝn niyǝtlirini Pǝrwǝrdigardin yoxurux üqün astin yǝrgǝ kiriwalƣan,
Ɵz ixlirini ⱪarangƣuluⱪta ⱪilidiƣan,
Wǝ «Bizni kim kɵridu» wǝ «Kim bizni bilgǝn» degǝnlǝrgǝ way!■
16 Aⱨ, silǝrning tǝtürlükünglar!
Sapalqini seƣiz layƣa ohxatⱪili bolamdu?
Xundaⱪla ix ɵzini Ixligüqigǝ: «U meni ixlimigǝn»,
Yaki xǝkillǝndürülgǝn ɵzini Xǝkillǝndürgüqigǝ: «Uning ǝⱪli yoⱪ» desǝ bolamdu?!■
17 Qünki ⱪisⱪa waⱪit iqidila, Liwan mewilik baƣƣa aylandurulmamdu?
Mewilik baƣ bolsa orman ⱨesablanmamdu?□
18 Xu künidǝ gaslar xu yɵgimǝ kitabning sɵzlirini anglaydiƣan,
Ⱪariƣular zulmǝt ⱨǝm ⱪarangƣuluⱪtin qiⱪip kɵzliri kɵridiƣan bolidu;■
19 Mɵminlǝr bolsa Pǝrwǝrdigardin tehimu hursǝn bolidu;
Insanlar arisidiki miskinlǝr Israildiki Muⱪǝddǝs Bolƣuqidin xadlinidu.
20 Rǝⱨimsiz bolƣuqi yoⱪaydu,
Mazaⱪ ⱪilƣuqi ƣayib bolidu;
Ⱪǝbiⱨlik pursitini kütidiƣanlarning ⱨǝmmisi ⱨalak ⱪilinidu;
21 Mana muxundaⱪ adǝmlǝr adǝmni bir sɵz üqünla jinayǝtqi ⱪilidu,
Dǝrwazida turup rǝzillikkǝ tǝnbiⱨ bǝrgüqi üqün tuzaⱪ tǝyyarlap ⱪoyidu,
Ⱨǝⱪⱪaniy adǝmning dǝwasini sǝwǝbsiz bikar ⱪiliwetidu.□  ■
22 Xunga Ibraⱨim üqün bǝdǝl tɵlǝp ⱪutⱪuzƣan Pǝrwǝrdigar Yaⱪupning jǝmǝti toƣruluⱪ mundaⱪ dǝydu: —
«Ⱨazir bolsa Yaⱪup hijilliⱪⱪa ⱪalmaydu,
Ⱨazir bolsa u tit-tit bolup qirayi tatirip kǝtmǝydu;□
23 Qünki Yaⱪup ⱪolumning ixligǝn ǝmili bolƣan, ɵz arisida turƣan ǝwladlirini kɵrgǝn waⱪtida,
Ular namimni muⱪǝddǝs dǝp uluƣlaydiƣan,
Yaⱪupning Muⱪǝddǝs Bolƣuqisini pak-muⱪǝddǝs dǝp bilidiƣan,
Israilning Hudasidin ⱪorⱪidiƣan bolidu.□
24 Roⱨi ezip kǝtkǝnlǝr yorutulidiƣan,
Ⱪaⱪxap yürgǝnlǝr nǝsiⱨǝt-bilim ⱪobul ⱪilidiƣan bolidu.
 
 
□ 29:1 «Ariǝl» — Yerusalemni kɵrsitidu, u «Hudaning ⱪurbanliⱪ supisining bexi» degǝnlik, yǝni ⱪurbangaⱨⱪa ot salidiƣan orun. Muxu isim, Hudaƣa ibadǝt ⱪilidiƣan jay ⱨǝm Hudaning otiƣa uqraydiƣan jay ikǝnlikini bildüridu. Bǝlkim xu babtiki mǝnisi xuki, Yerusalem Pǝrwǝrdigarƣa ibadǝt ⱪilidiƣan orun ǝmǝs, bǝlki itaǝtsizlik tüpǝylidin uning otluⱪ ƣǝzipigǝ uqraydiƣan orun bolup ⱪaldi, degǝnlik. «Yǝnǝ bir yil yillarƣa ⱪoxulsun» — mǝnisi bǝlkim, «bir yildin keyin» — demǝk (2-8-ayǝtkǝ asasǝn), Asuriyǝ bir yildin keyin Yerusalemni muⱨasirigǝ alidu. Undaⱪ bolsa, bexarǝt miladiyǝdin ilgiriki 702-yili berilgǝn. Toluⱪ ayǝtning baxⱪa birhil tǝrjimisi: — «Yillar kɵprǝk ɵtsun, ⱨeyt-bayramlar yǝnila ɵtküzülsun» ⱪatarliⱪ. Ikki hil tǝrjimisi ohxaxla, waⱪitmu yaki ⱨeyt-bayramlardiki diniy paaliyǝtlǝrmu silǝrni ⱪutⱪuzmaydu, degǝn mǝnini bildüridu. □ 29:3 «Mǝn seni ⱪapsap qedirlar tiktürüp... potǝyliri bilǝn seni ⱪorxiwalimǝn» — bexarǝt Asuriyǝning ⱨujumini kɵrsǝtkǝn ǝmǝs, bǝlki «barliⱪ ǝllǝrning nurƣunliƣan ⱪoxunliri»ning bir ⱨujumini kɵrsitidu (7-ayǝt); xunga u Asuriyǝning tajawuzidin keyin berilgǝn bolsa kerǝk. Uning üstigǝ, Huda «Ariǝl»ni (ⱨǝr ⱪetim nijatini rǝt ⱪilixi tüpǝylidin) Babildin andin Rimliⱪlardin (miladiyǝdin keyinki 70-yil) ⱪutⱪuzƣan ǝmǝs. Xunga bexarǝt ahirⱪi zamandiki kɵp ǝl-yurtlarning (7-ayǝt) Yerusalemƣa, xundaⱪla Israilƣa ⱪilidiƣan ⱨujumini kɵzdǝ tutidu. ■ 29:3 Yǝr. 6:3; Əz. 17:17 ■ 29:4 Yǝx. 8:19 ■ 29:5 Ayup 21:18; Zǝb. 1:4; 35:5-6; Yǝx. 17:13; 30:13 □ 29:6 «...sǝndin ⱨesab alidu» — ibraniy tilida «...seni yoⱪlaydu». □ 29:8 «... oyƣansa, mana u ⱨalidin ketidu, u yǝnila ussuzluⱪⱪa tǝxna bolidu; mana Zion teƣiƣa ⱪarxi jǝng ⱪiliwatⱪan ǝllǝrning nurƣunliƣan ⱪoxunliri dǝl xundaⱪ bolidu» — demǝk, bu qüxni kɵrgǝn kixi baxⱪa ǝllǝrning ⱪoxunlirini kɵrsitidu. Qüxidǝ kɵrgǝn «tamaⱪ-su» barliⱪ ǝllǝr yutuwalmaⱪqi bolƣan Yerusalemni kɵrsitidu. Əllǝr «Yerusalem bizningki» dǝp ham hiyal ⱪilip, tuyuⱪsiz ⱨǝmmidin ayrilip, mǝƣlup bolidu. □ 29:9 «Əmdi arisaldi boliwerip, ⱪaymuⱪup ketinglar!...» — bu ayǝt intayin muⱨim. Yǝxaya Asuriyǝ yaki baxⱪa besip kirgǝn tajawuzqilardin ⱪutuluxni alliburun aldin’ala eytⱪan (36-37-bablarni kɵrüng). Əmdi muxu ⱪutuluxlarni kɵrgǝnlǝr yǝnila Hudaƣa ixǝnmǝy «tasadipiyliⱪtin bolƣan» yaki «Misir bilǝn bolƣan ittipaⱪtin bolƣan» desǝ ⱪandaⱪ bolidu? Əgǝr ular xu qaƣda «arisaldi» bolsa, ⱨeq ⱪararƣa tehi kǝlmisǝ, ular ⱨǝrⱪandaⱪ bir ixta bax ⱪaturidiƣan bolidu. Yǝxaya ularning xundaⱪ kajliⱪ ⱪilidiƣanliⱪini aldin bilgǝn (Hudaning agaⱨini 6:10-ayǝttǝ kɵrüng). Xunga u kinayǝ ⱪilip, ularni xundaⱪ ⱪilixⱪa dǝwǝt ⱪilidu. □ 29:10 «Pǝrwǝrdigar silǝrgǝ ƣǝplǝt uyⱪusi basⱪuqi bir roⱨni tɵküp... aldin kɵrgüqilǝrnimu qümkiwǝtti» — yuⱪiriⱪi izaⱨatta eytⱪinimizdǝk, ular Pǝrwǝrdigarning karamǝtlirini yǝnila etirap ⱪilmiƣandin keyin, Huda ularni tehimu ɵz kajliⱪida bekitip ⱪoyidu. Xundaⱪ ⱪilƣini bilǝn U ularni tehi taxliwǝtmigǝn; U ularƣa ǝng ahirⱪi bir pursǝtni yaritip beridu. Bu pursǝt 14-ayǝttǝ aldin’ala eytilidu. ■ 29:10 Rim. 11:8 □ 29:12 «Kitab sawatsiz birsigǝ berilip... u: — «Mǝn sawatsiz» — dǝydu» — sawatliⱪ kixi bolsa «kitab peqǝtlǝngǝn» (peqǝtni buzuxⱪa ɵzümni awarǝ ⱪilmaymǝn) degǝn baⱨanini kɵrsitidu. Sawatsiz kixi bolsa ǝlwǝttǝ oⱪuyalmaydu; biraⱪ u sawatliⱪ kixidinmu oⱪup berixni sorimaydu. Demǝk, nurƣun adǝmlǝr bu ikki hil kixilǝrgǝ ohxax Hudaning bǝrgǝn wǝⱨiysigǝ pǝrwayim pǝlǝk dǝp yüriweridu. □ 29:13 «Muxu hǝlⱪ aƣzi bilǝn Manga yeⱪinlaxⱪanda... ⱪǝlbi bolsa Mǝndin yiraⱪ turƣaqⱪa, Mǝndin bolƣan ⱪorⱪuxi bolsa, pǝⱪǝt insan balisining pǝtiwaliridinla bolidu, halas» — «Mat.» 15:7-9, «Mar.» 7:6-7ni kɵrüng. ■ 29:13 Mat. 15:8; Mar. 7:6 □ 29:14 «Xunga mana, Mǝn muxu hǝlⱪ arisida yǝnǝ bir karamǝt kɵrsitimǝn; karamǝt bir ixni karamǝt bilǝn ⱪilimǝn» — Huda ularƣa sǝwr-taⱪǝt bilǝn yǝnǝ bir pursǝt bǝrmǝkqi. Bu pursǝtning nemǝ ikǝnliki eniⱪ tilƣa elinmiƣan. Biraⱪ bu yǝrdǝ deyilgǝn sɵzlǝrgǝ ⱪariƣanda bu karamǝtning «Asuriyǝdin ⱪutulux» degǝn mɵjizidin birnǝqqǝ ⱨǝssǝ yuⱪiriliⱪi, ajayibliⱪi, karamǝtliki wǝ tilsimatliⱪi bar boluxi mumkin. Biz yǝnǝ xundaⱪ dǝp ⱪaraymizki, Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr muxu ixni kitabining ⱪalƣan ⱪismida bizgǝ eytip beridu; oⱪurmǝnlǝrning ɵzi uni oⱪup qüxinǝlǝydu. «Xuning bilǝn ularning danixmǝnlirining danaliⱪi yoⱪilidu; ularning aⱪillirining ǝⱪilliri yoxurunuwalƣan bolidu» — Hudaning ixligǝn muxu karamitining nǝtijisi dunyadiki «danixmǝnlik»ni ɵz-ɵzidin hijil ⱪilidu. «1Kor.» 1:19ni kɵrüng. ««Aⱪillarning ǝⱪilliri» yoxuruniwalidu» — demǝk, ularning ǝⱪli ⱨeq ǝsⱪatmaydu ⱨǝm baxⱪilar aldida kɵrünüxkǝ hijil bolidu. ■ 29:14 Yǝr. 49:7; Ob. 8; Mat. 11:25; 1Kor. 1:19 ■ 29:15 Zǝb. 94:7 ■ 29:16 Yǝx. 45:9 □ 29:17 «Liwan mewilik baƣƣa aylandurulmamdu? Mewilik baƣ bolsa orman ⱨesablanmamdu?» — Liwan kona zamanlardin tartip ormanliri bilǝn dangⱪi qiⱪⱪan rayon bolup kǝlgǝn. Muxu orman bilǝn uning «mewilik baƣ»lirining rolliri almaxturulƣan bolsa, undaⱪta yuⱪiri orunda turƣanlar yaki tǝkǝbburlar pǝs (biraⱪ yǝnila yahxi wǝ mewǝ beridiƣan) orunƣa bekitilidu wǝ kǝmtǝrlǝr bolsa yuⱪiri orunƣa ⱪoyulidu, demǝkqi. Ⱪandaⱪla bolmisun, nurƣun kixilǝrning orunlirida almixix yüz beridu. ■ 29:18 Mat. 11:5 □ 29:21 «(Ular) dǝrwazida turup rǝzillikkǝ tǝnbiⱨ bǝrgüqi üqün tuzaⱪ tǝyyarlap ⱪoyidu» — xǝⱨǝr dǝrwazisi sot ⱪilidiƣan jay idi. ■ 29:21 Am. 5:10 □ 29:22 Xunga Ibraⱨim üqün bǝdǝl tɵlǝp ⱪutⱪuzƣan Pǝrwǝrdigar Yaⱪupning jǝmǝti toƣruluⱪ mundaⱪ dǝydu: — «Ⱨazir bolsa Yaⱪup hijilliⱪⱪa ⱪalmaydu, ⱨazir bolsa u tit-tit bolup qirayi tatirip kǝtmǝydu» — demǝk: — (1) «Yaⱪup ɵz pǝrzǝntliri (jǝmǝti) toƣrisida hijil bolmaydu». Yaⱪup ⱨayat waⱪtida ɵzining on ikki oƣlining ⱪilmixliridin naⱨayiti hijil bolup yürǝtti («Yar.» 34-babni kɵrüng). Andin Yaⱪup keyinki dǝwrdǝ pǝrzǝntlirining ⱪilƣanlirini kɵrgǝn bolsa, tehimu hijil bolƣan bolatti! Biraⱪ «ⱨazir bolsa» (kǝlgüsidǝ) adil, ⱨǝⱪⱪaniy, sap dilliⱪ «yengidin tuƣulƣan», yengi bir pǝrzǝnti, yengi bir Israil wujudⱪa kelidu; Yaⱪup (tirilgǝn waⱪtida) ulardin ⱨeq hijil bolmaydu, ǝlwǝttǝ. (2) «Uning qirayi tatirip kǝtmǝydu» — Ɵz oƣullirining bir-birigǝ ⱨǝsǝthor bolƣanliⱪi tüpǝylidin Yaⱪup kɵp japa tartⱪan. U Yüsüpni «ɵltürülgǝn» dǝp uzun yillar matǝm tutⱪan, andin ǝng yahxi kɵridiƣan Binyaminni «yoⱪap kǝtti» dǝp ǝnsirǝp ɵlǝy dǝp ⱪalƣan. Biraⱪ ɵz pǝrzǝntliri toƣrisida ǝnsirǝxning ⱨajiti yoⱪ — qünki «ⱨazir bolsa» ⱨǝrbiri Hudaning baxpanaⱨida aman-esǝn mǝnggü turidu, xundaⱪla bir-biri bilǝn inaⱪ ɵtüxidu. □ 29:23 «Yaⱪup ⱪolumning ixligǝn ǝmili bolƣan, ɵz arisida turƣan ǝwladlirini kɵrgǝn waⱪtida...» — muxu 22-24-ayǝttǝ ⱨǝm Yaⱪupning ɵzini (Israilni) ⱨǝm uning ǝwladlirini (Israillarni) kɵrsitidu. Yaⱪupning ɵzi ularni kɵrüx üqün ɵlümdin tirilixi kerǝk, ǝlwǝttǝ.
☰