☰ Yǝxaya 1
Yǝxaya
1
Hudaning Israilƣa bolƣan «dǝwa»si ⱨǝm qaⱪiriⱪi
1 Uzziya, Yotam, Aⱨaz wǝ Ⱨǝzǝkiyalar Yǝⱨudaƣa padixaⱨ bolƣan waⱪitlarda, Yerusalem wǝ Yǝⱨuda toƣrisida, Amozning oƣli Yǝxaya kɵrgǝn ƣayibanǝ wǝⱨiy-alamǝtlǝr: —
2 «I asmanlar, anglanglar!
I yǝr-zemin, ⱪulaⱪ sal!
Qünki Pǝrwǝrdigar sɵz eytti: —
«Mǝn balilarni beⱪip qong ⱪildim,
Biraⱪ ular Manga asiyliⱪ ⱪildi.□  ■
3 Kala bolsa igisini tonuydu,
Exǝkmu hojayinining oⱪuriƣa mangidiƣan yolni bilidu,
Biraⱪ Israil bilmǝydu,
Ɵz hǝlⱪim ⱨeq yorutulƣan ǝmǝs.
4 Aⱨ, gunaⱨkar «yat ǝl»,
Ⱪǝbiⱨlikni toplap ɵzigǝ yükligǝn hǝlⱪ,
Rǝzillǝrning bir nǝsli,
Nijis bolup kǝtkǝn balilar!
Ular Pǝrwǝrdigardin yiraⱪlixip,
«Israildiki Muⱪǝddǝs Bolƣuqi»ni kɵzigǝ ilmidi,
Ular kǝynigǝ yandi.□  ■
5 Nemixⱪa yǝnǝ dumbalanƣunglar kelidu?
Nemixⱪa asiyliⱪ ⱪiliwerisilǝr?
Pütün baxliringlar aƣrip,
Yürikinglar pütünlǝy zǝiplixip kǝtti,■
6 Bexinglardin ayiƣinglarƣiqǝ saⱪ yeringlar ⱪalmidi,
Pǝⱪǝt yara-jaraⱨǝt, ixxiⱪ wǝ yiring bilǝn toldi,
Ular tazilanmiƣan, tengilmiƣan yaki ularƣa ⱨeq mǝlⱨǝm sürülmigǝn.□
7 Wǝtininglar qɵllǝxti;
Xǝⱨǝrliringlar kɵyüp wǝyranǝ boldi;
Yǝr-zemininglarni bolsa, yatlar kɵz aldinglardila yutuweliwatidu;
U yatlar tǝripidin dǝpsǝndǝ ⱪilinip qɵllixip kǝtti.■
8 Əmdi üzümzarƣa selinƣan qǝllidǝk,
Tǝrhǝmǝklikkǝ selinƣan kǝpidǝk,
Muⱨasirigǝ qüxkǝn xǝⱨǝrdǝk,
Zionning ⱪizi zǝip ⱪalduruldi.□
9 Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar bizgǝ azƣinǝ «ⱪaldisi»ni ⱪaldurmiƣan bolsa,
Biz Sodom xǝⱨirigǝ ohxap ⱪalattuⱪ,
Gomorra xǝⱨirining ⱨaliƣa qüxüp ⱪalattuⱪ.□
  ■
10 I Sodomning ⱨɵkümranliri, Pǝrwǝrdigarning sɵzini anglap ⱪoyunglar,
«I Gomorraning hǝlⱪi, Hudayimizning ⱪanun-nǝsiⱨitigǝ ⱪulaⱪ selinglar!□
11 Silǝr zadi nemǝ dǝp Manga atap nurƣunliƣan ⱪurbanliⱪlarni sunisilǝr?» — dǝydu Pǝrwǝrdigar.
— «Mǝn kɵydürmǝ ⱪoqⱪar ⱪurbanliⱪinglardin,
Bordaⱪ malning yaƣliridin toyup kǝttim,
Buⱪilar, paⱪlanlar, tekilǝrning ⱪanliridin ⱨeq hursǝn ǝmǝsmǝn.□  ■
12 Silǝr Mening aldimƣa kirip kǝlgininglarda,
Silǝrdin ⱨoyla-aywanlirimni xundaⱪ dǝssǝp-qǝylǝxni kim tǝlǝp ⱪilƣan? □
13 Biⱨudǝ «axliⱪ ⱨǝdiyǝ»lǝrni elip kelixni boldi ⱪilinglar,
Huxbuy bolsa Manga yirginqlik bolup ⱪaldi.
«Yengi ay» ⱨeytliri wǝ «xabat kün»lirigǝ,
Jamaǝt ibadǝt sorunliriƣa qaⱪirilixlarƣa —
Ⱪisⱪisi, ⱪǝbiⱨliktǝ ɵtküzülgǝn daƣduƣiliⱪ yiƣilixlarƣa qidiƣuqilikim ⱪalmidi.□
14 «Yengi ay» ⱨeytinglardin, bekitilgǝn ⱨeyt-bayriminglardin ⱪǝlbim nǝprǝtlinidu;
Ular manga yük bolup ⱪaldi;
Ularni kɵtürüp yürüxtin qarqap kǝttim.
15 Ⱪolunglarni kɵtürüp duaƣa yayƣininglarda,
Kɵzümni silǝrdin elip ⱪaqimǝn;
Bǝrⱨǝⱪ, kɵplǝp dualarni ⱪilƣininglarda, anglimaymǝn;
Qünki ⱪolliringlar ⱪanƣa boyaldi.■
16 Ɵzünglarni yuyup, paklininglar;
Ⱪilmixliringlarning rǝzillikini kɵz aldimdin neri ⱪilinglar,
Rǝzillikni ⱪilixtin ⱪolunglarni üzünglar;■
17 Yahxiliⱪ ⱪilixni ɵgininglar;
Adilliⱪni izdǝnglar,
Zomigǝrlǝrgǝ tǝnbiⱨ beringlar,
Yetim-yesirlǝrni naⱨǝⱪliⱪtin halas ⱪilinglar,
Tul hotunlarning dǝwasini soranglar.□
18 Əmdi kelinglar, biz munazirǝ ⱪilixayli, dǝydu Pǝrwǝrdigar,
Silǝrning gunaⱨinglar ⱪip-ⱪizil bolsimu,
Yǝnila ⱪardǝk aⱪiridu;
Ular ⱪizil ⱪuruttǝk toⱪ ⱪizil bolsimu,
Yungdǝk ap’aⱪ bolidu.□  ■
19 Əgǝr itaǝtmǝn bolup, anglisanglar,
Zemindiki esil mǝⱨsulattin bǝⱨrimǝn bolisilǝr;
20 Biraⱪ rǝt ⱪilip yüz ɵrisǝnglar,
Ⱪiliq bilǝn ujuⱪturulisilǝr»
— Qünki Pǝrwǝrdigar Ɵz aƣzi bilǝn xundaⱪ degǝn.
 
21 Sadiⱪ xǝⱨǝr ⱪandaⱪmu paⱨixǝ bolup ⱪaldi!?
Əslidǝ u adalǝt bilǝn tolƣanidi,
Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ uni makan ⱪilƣanidi,
Biraⱪ ⱨazir ⱪatillar uningda turuwatidu.□
22 Kümüxüng bolsa daxⱪalƣa aylinip ⱪaldi,
Xarabingƣa su arilixip ⱪaldi;■
23 Əmirliring asiyliⱪ ⱪilƣuqilar,
Oƣrilarƣa ülpǝt boldi;
Ularning ⱨǝrbiri pariƣa amraⱪ bolup,
Soƣa-salamlarni kɵzlǝp yürmǝktǝ;
Ular yetim-yesirlǝr üqün adalǝt izdimǝydu;
Tul hotunlarning dǝwasi ularning aldiƣa yǝtmǝydu.□  ■
24 Xunga — dǝydu samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Rǝb Pǝrwǝrdigar —
Yǝni Israildiki ⱪudrǝt Igisi eytidu: —
Mǝn küxǝndilirimni jazalap puhadin qiⱪimǝn,
Düxmǝnlirimdin ⱪisas alimǝn;□
25 Ⱪolumni üstünggǝ tǝgküzüp,
Seni tawlap, sǝndiki daxⱪalni tǝltɵküs tazilaymǝn,
Sǝndiki barliⱪ arilaxmilarni elip taxlaymǝn.■
26 Ⱨɵkümran-soraⱪqiliringlarni awwalⱪidǝk,
Mǝsliⱨǝtqiliringlarni dǝslǝptikidǝk ⱨalƣa kǝltürimǝn.
Keyin sǝn «Ⱨǝⱪⱪaniyliⱪning Makani», «Sadiⱪ Xǝⱨǝr» — dǝp atilisǝn.
27 Əmdi Zion adilliⱪ bilǝn,
Wǝ uningƣa ⱪaytip kǝlgǝnlǝr ⱨǝⱪⱪaniyliⱪ bilǝn ⱪutⱪuzulup ⱨɵr ⱪilinidu. □
28 Biraⱪ asiylar wǝ gunaⱨkarlar birdǝk ujuⱪturulidu,
Pǝrwǝrdigardin yüz ɵrigüqilǝr bolsa ⱨalak bolidu.■
29 Xu qaƣda silǝr tǝxna bolƣan dub dǝrǝhliridin nomus ⱪilisilǝr,
Talliƣan baƣlardin hijil bolisilǝr.□
30 Qünki ɵzünglar huddi yopurmaⱪliri ⱪurup kǝtkǝn dub dǝrihidǝk,
Susiz ⱪuruⱪ bir baƣdǝk bolisilǝr.
31 Xu küni küqi barlar otⱪa xam piliki,
Ularning ǝjri bolsa, uqⱪun bolidu;
Bular ⱨǝr ikkisi tǝngla kɵyüp ketidu,
Ularni ɵqürüxkǝ ⱨeqkim qiⱪmaydu. □
 
 
□ 1:2 «I asmanlar, anglanglar!» — Muⱪǝddǝs Kitab boyiqǝ üq asman bar. «Tǝbirlǝr»ni kɵrüng. «Qünki Pǝrwǝrdigar sɵz eytti...» — muxu kitabta elinƣan «Pǝrwǝrdigar» bolsa, ibraniy tilidiki «Yaⱨwǝⱨ» degǝnning tǝrjimisidur. «Yaⱨwǝⱨ» Hudaning yǝnǝ bir ismi bolup, «Mǝnggülük Bolƣuqi», «Ɵzüm Bardurmǝn», «ǝⱨdisidǝ mǝnggü Turƣuqi Huda» degǝnni bildüridu. Tǝbirlǝrnimu kɵrüng. ■ 1:2 Ⱪan. 32:1 □ 1:4 «Aⱨ, gunaⱨkar «yat ǝl»...» — bu ⱨǝjwiy, kinayilik gǝp. Hudaƣa nisbǝtǝn Israil butpǝrǝs bir «yat ǝl» bolup kǝtkǝnidi. «Israildiki Muⱪǝddǝs Bolƣuqi» — Hudaning yǝnǝ bir ismidur. Bu isim bǝlkim, «Ɵzining Israil hǝlⱪigǝ birdinbir pak-muⱪǝddǝs bolƣuqi ikǝnlikini kɵrsǝtkǝn Huda wǝ Israil arisida pak-muⱪǝddǝs turƣuqi Huda» degǝn mǝnidǝ. Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr Hudani tilƣa alƣanda, bu isimni kɵp ixlitidu. ■ 1:4 Zǝb. 78:8; Yǝx. 57:3 ■ 1:5 2Tar. 28:22; Yǝr. 2:30 □ 1:6 «ularƣa ⱨeq mǝlⱨǝm sürülmigǝn» — yaki «ularƣa ⱨeq zǝytun meyi sürülmigǝn». ■ 1:7 Ⱪan. 28:51,52; Yǝx. 5:5 □ 1:8 «üzümzarƣa selinƣan qǝllidǝk, tǝrhǝmǝklikkǝ selinƣan kǝpidǝk...» — Yerusalemning ǝⱨwalini tǝswirlǝydu; u naⱨayiti ⱪil üstidǝ turƣanliⱪini, intayin muⱪimsiz ǝⱨwalda ⱪaldurulƣanliⱪini bildürsǝ kerǝk. «Zion» — yaki «Zion teƣi» bolsa Yerusalem xǝⱨiri, xuningdǝk muⱪǝddǝs ibadǝthana jaylaxⱪan taƣdur. □ 1:9 «Samawi ⱪoxunlarning Sǝrdari bolƣan Pǝrwǝrdigar» — «Yǝxaya» kitabida kɵp ixlitilidiƣan Hudaning bir nami. «Pǝrwǝrdigar bizgǝ azƣinǝ «ⱪaldisi»ni ⱪaldurmiƣan bolsa...» — «ⱪaldi» (Hudaning «ⱪaldisi») «Yǝxaya» degǝn kitabta kɵp kɵrülidiƣan tema yaki mawzudur. Israil hǝlⱪining kɵp ⱪismi Hudadin yiraⱪlixip kǝtkǝn bolsimu, Hudaning meⱨir-xǝpⱪiti bilǝn ularning arisida ⱨaman ɵzigǝ sadiⱪ bir «ⱪaldi» bolidu. «Sodom xǝⱨǝrigǝ ohxap ⱪalattuⱪ, Gomorraning ⱨaliƣa qüxüp ⱪalattuⱪ» — kona zamanlarda, (Ibraⱨim pǝyƣǝmbǝrning dǝwridǝ) bu ikki xǝⱨǝr Hudaning nǝziridǝ naⱨayiti rǝzil bolup, U asmandin ot-günggürtni yaƣdurup ularni pütünlǝy wǝyran ⱪilƣan. Ikki xǝⱨǝrning bügüngǝ ⱪǝdǝr ⱨeqⱪandaⱪ izliri ⱪalmidi («Yar.» 19-babni kɵrüng). Yǝxayaning demǝkqi bolƣini, Huda Ɵzigǝ sadiⱪ bir «ⱪaldisi» ⱪaldurmiƣan bolsa, Israilmu bu ikki xǝⱨǝrgǝ ohxax rǝzillik bilǝn tolup, ohxaxla pütünlǝy wǝyran bolup yǝr yüzidin yoⱪilip kǝtkǝn bolatti. ■ 1:9 Yar. 19:24; Yǝx. 17:6; 24:6; 30:17; Rim. 9:29 □ 1:10 «I Sodomning ⱨɵkümranliri,... I Gomorraning hǝlⱪi, ...» — muxu yǝrdǝ, Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr ɵz hǝlⱪini Sodom ⱨǝm Gomorradikilǝrgǝ biwasitǝ ohxitidu. □ 1:11 «kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪ» — muxu hil ⱪurbanliⱪ Hudaƣa atap toluⱪ kɵydürülǝtti. ■ 1:11 Zǝb. 50:8-14; Pǝnd. 15:8; 21:27; Yǝx. 66:3; Yǝr. 6:20; Am. 5:22 □ 1:12 «dǝssǝp-qǝylǝxni kim tǝlǝp ⱪilƣan?» — «dǝssǝp-qǝylǝx» degǝn sɵz muxu yǝrdǝ bǝlkim hǝlⱪ elip kirgǝn nurƣunliƣan ⱪurbanliⱪ mallirining ibadǝthanining ⱨoylilirini dǝssigǝnlikini kɵrsitidu. Baxⱪa birhil tǝrjimisi «dǝpsǝndǝ ⱪilix». □ 1:13 «axliⱪ ⱨǝdiyǝ»lǝr — «axliⱪ ⱨǝdiyǝ» adǝttǝ «kɵydürmǝ ⱪurbanliⱪlar» ⱨǝm ƣa ⱪoxulatti. «huxbuy bolsa manga yirginqlik bolup ⱪaldi» — Musa pǝyƣǝmbǝrgǝ tapxurulƣan ⱪanunƣa asasǝn, ⱨǝr küni muⱪǝddǝs ibadǝthanida huxbuy yeⱪix kerǝk idi. «xabat küni» — bolsa xǝnbǝ küni bolup, Israillar üqün «muⱪǝddǝs kün»dur, bu ⱨeqⱪandaⱪ ix-ǝmgǝk ⱪilmay Hudaƣa seƣinidiƣan, ibadǝt ⱪilidiƣan kün idi. Yǝⱨudiylar bu künni «xabat küni», yǝni «(hizmǝttin) dǝm elix küni» dǝydu. Yǝnǝ 56-bab, 2-ayǝtni kɵrüng. ■ 1:15 Pǝnd. 1:28 ■ 1:16 Zǝb. 34:13-14; 37:27; Am. 5:15; Rim. 12:9 □ 1:17 «Zomigǝrlǝrgǝ tǝnbiⱨ beringlar» — baxⱪa birhil tǝrjimisi, «Ezilgüqilǝrgǝ yar-yɵlǝk bolunglar». □ 1:18 «Silǝrning gunaⱨinglar ⱪip-ⱪizil bolsimu» — bu «ⱪizil ⱪurut» Yǝⱨudiylar bu ⱪurutni boyaⱪ yasax üqün ixlǝtkǝn. ■ 1:18 Zǝb. 51:7-10 □ 1:21 «Sadiⱪ xǝⱨǝr ⱪandaⱪmu paⱨixǝ bolup ⱪaldi!?» — Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr Yerusalem xǝⱨirini ǝslidǝ Hudaƣa sadiⱪ bir ayalƣa ohxax xǝⱨǝr idi, biraⱪ ⱨazir bir paⱨixǝ ayalƣa aylandi dǝp ohxitidu. ■ 1:22 Əz. 22:18,19; Ⱨox. 4:18 □ 1:23 «Soƣa-salamlarni kɵzlǝp yürmǝktǝ...» — ibraniy tilida «Soƣa-salamlarni ⱪoƣlap yürmǝktǝ...». ■ 1:23 Yǝr. 5:28; Zǝk. 7:10 □ 1:24 «Israildiki ⱪudrǝt Igisi...» — Hudaning yǝnǝ bir namidur. Bu nam bǝlkim, «Israil hǝlⱪigǝ Ɵzining küq-ⱪudritini kɵrsǝtküqi Huda, Israilda turƣan naⱨayiti ⱪudrǝtlik, ⱪadir Huda» degǝn mǝnidǝ. Yǝxaya pǝyƣǝmbǝr Hudani tilƣa alƣanda, bu namni kɵp ixlitidu. ■ 1:25 Yǝr. 6:29; Mal. 3:3 □ 1:27 «uningƣa (Zionƣa) ⱪaytip kǝlgǝnlǝr» — muxu yǝrdǝ «ⱪaytip kelix» bǝlkim ikki ixni ɵz iqigǝ alidu. Birinqisi, kǝlgüsidǝ «towa ⱪilip, Hudaning yeniƣa ⱪaytidiƣanlar»; ikkinqisi, «yiraⱪ yurttiki ⱪulluⱪtin, sürgün boluxidin (yǝni Hudaning jazaliⱪ tǝrbiyisidin) qiⱪip Zionƣa ⱪaytip kǝlgǝnlǝr». «ⱪutⱪuzulup ⱨɵr ⱪilinix» — ibraniy tilida pǝⱪǝt bir sɵz bilǝn ipadilinidu. Bu sɵz ⱨǝm «bǝdǝl tɵlǝp, ⱪulluⱪtin ⱪutⱪuzup ⱨɵr ⱪilix»nimu ɵz iqigǝ alidu. ■ 1:28 Ayup 31:3; Zǝb. 1:6; 5:5; 73:27; 92:9; 104:35 □ 1:29 «dub dǝrǝhliri ... baƣlar...» — muxu «dub dǝrǝhliri» wǝ «baƣlar» xübⱨisizki, xu dǝwrdiki butpǝrǝslikkǝ alaⱨidǝ atalƣan jaylarni kɵrsitidu. Biliximizqǝ muxu hil butpǝrǝslik jinsiy ǝhlaⱪsizliⱪ bilǝnmu munasiwǝtlik idi. □ 1:31 «otⱪa xam piliki» — yaki «otⱪa tǝrmǝq».
☰