☰ Yeshaya 57
57
Qarangghuluqta bérilgen nur
1 Heqqaniy adem alemdin ötidu,
Héchkim buninggha köngül bölmeydu;
Méhriban ademler yighip élip kétilidu,
Biraq héchkim oylap chüshinelmeyduki,
Heqqaniy ademler yaman künlerni körmisun dep yighip élip kétilidu.■
2 U bolsa aram-xatirjemlik ichige kiridu;
Yeni özlirining durus yolida mangghan herbir kishi,
Öz ornida yétip aram alidu. □
 
«Pahishe ayal», uning «baliliri» hem towa qilghan adem
3 Biraq senler, i jaduger ayalning baliliri,
Zinaxor bilen pahishe ayalning nesli;
Buyaqqa yéqin kélinglar;
4 Siler kimni mazaq qiliwatisiler?
Yaki kimge qarshi aghzinglarni kalchaytip,
Tilinglarni uzun chiqirisiler?
Siler bolsanglar asiyliqtin törelgen balilar,
Aldamchiliqning nesli emesmusiler?
5 Herbir chong derex astida,
Herbir yéshil derex astida shehwaniyliq bilen köyüp ketküchi,
Kichik balilarni jilghilargha hem xada tashlarning yériqlirigha élip soyghuchisiler!□
6 Ériqtiki siliqlan’ghan tashlar arisida séning nésiweng bardur;
Shular, shularla séning teqsimatingdur;
Shundaq, sen ulargha atap «sharab hediyesi»ni quyup,
Ulargha «ashliq hediye»nimu sunup berdingghu;
Emdi mushulargha razi bolup Özümni bésiwalsam bolamti?□
7 Sen yuqiri, égiz bir tagh üstide orun-körpe sélip qoydung,
Sen ashu yerdimu qurbanliqlarni qilishqa chiqting.□
8 Ishiklerning keynige we keyni késheklirige «esletmiliring»ni békitip qoydung,
Chünki sen Mendin ayrilding,
Sen yalingachlinip ornunggha chiqting;
Orun-körpengni kéngeytip xéridarliring bilen özüng üchün ehdileshting;
Ularning orun-körpisige könglüng chüshti,
Sen ularda küch-hoquqni körüp qalding.□
9 Sen zeytun méyi hediyisini élip,
Etirliringni üstibéshingge bolushigha chéchip,
Padishahning aldigha barding;
Elchiliringni yiraqqa ewetip,
Hetta tehtisaragha yetküche özüngni pes qilding.□
10 Sen bésip mangghan barliq yolliringda charchighining bilen,
Yene: «Poq yeptimen, boldi bes!» dep qoymiding téxi,
Ézip yürüshke yenila küchüngni yighding,
Héch jaq toymiding.
11 Sen zadi kimdin yürekzade bolup, qorqup yürisen,
Yalghan gep qilip, Méni ésingge héch keltürmey,
Könglüngdin héch ötküzmiding.
Men uzun’ghiche sükütte turup keldim emesmu?
Sen yenila Mendin héch qorqup baqmiding!□  ■
12 Séning «heqqaniyliqing»ni hem «töhpiliring»ni bayan qilimen: —
Ularning sanga héch paydisi yoqtur!
13 Chirqirighanliringda sen yighip toplighan butlar kélip séni qutquzsun!
Biraq shamal püw qilip ularning hemmisini uchurup kétidu,
Bir nepesla ularni élip kétidu;
Biraq Manga tayan’ghuchi zémin’gha mirasliq qilidu,
Méning muqeddes téghimgha igidarchiliq qilidu.■
14 Shu chaghda: — «Yolni kötürünglar, kötürünglar, uni teyyarlanglar,
Xelqimning yolini boshitip barliq putlikashanglarni élip tashlanglar» déyilidu.□
15 Chünki nami «Muqeddes» Bolghuchi,
Yuqiri hem Aliy Bolghuchi,
Ebedil’ebedgiche hayat Bolghuchi mundaq deydu: —
«Men yuqiri hemde muqeddes jayda,
Hem shundaqla rohi sunuq hem kichik péil adem bilen bille turimenki,
Kichik péil ademning rohini yéngilaymen,
Dili sunuqning könglini yéngilaymen.
16 Chünki Men hergiz menggüge erz qilip eyiblimeymen,
Hem ebedil’ebedgiche ghezeplenmeymen;
Shundaq qilsam insanning rohi Méning aldimda susliship yoqaydu,
Özüm yaratqan nepes igiliri tügishidu.■
17 Uning öz nepsaniyetlik qebihlikide Men uningdin ghezeplinip, uni urghanmen;
Men uningdin yoshurun turup, uninggha ghezeplen’genlikim bilen,
U yenila arqisigha chékin’giniche öz yolini méngiwerdi;
18-19 Men uning yollirini körüp yetken teqdirdimu,
Men uni saqaytimen;
Men uni yétekleymen,
Men lewlerning méwisini yaritimen,
Uninggha we uningdiki hesret chekküchilerge yene teselli bérimen;
Yiraq turuwatqan’gha, yéqin turuwatqan’ghimu mutleq aram-xatirjemlik bolsun!
We Men uni saqaytimen!□
20 Biraq reziller bolsa tinchilinishni héch bilmeydighan,
Dolqunliri lay-latqilarni urghutuwatqan,
Dawalghuwatqan déngizdektur.
21 Rezillerge, — deydu Xudayim — héch aram-xatirjemlik bolmas. ■
 
 
■ 57:1 Zeb. 12:1; Mik. 7:2 □ 57:2 «...durus yolida mangghan herbir kishi, öz ornida yétip aram alidu» — «öz ornida yétip aram alidu» dégenning menisi, «ornida sekratta yatqan» yaki «görde yatqan» dégenlik bolsa kérek; meyli qaysi menide bolsun, asasiy menisi, ular ölüshi bilenla ularning rohi Xudaning aramigha kiridu. □ 57:5 «Herbir yéshil derex astida shehwaniyliq bilen köyüp ketküchi, kichik balilarni jilghilargha hem xada tashlarning yériqlirigha élip soyghuchisiler!» — Qanaanda (Pelestinde) butpereslik intayin peskeshliship uchigha chiqqanidi: (1) Pelestinlikler «Baal» dégen mebudqa «Yerni munbet, ayallarni tughumchan qilidu» dep choqun’ghan. Mushu butni «heriketke keltürüsh üchün» ular del-derexler (bolupmu daim yéshil turidighan derexler astida) shu mebudqa «nezir qilin’ghan» pahishe ayallar bilen jinsiy munasiwet ötküzetti; (2) ular «ölümni bashquridighan» «Moloq» dégen bashqa bir mebudni «memnun qilish» üchün, öz balilirini otqa tashlaytti yaki qilichlaytti. Yeshayaning mushu yerde bu ikki ishni tilgha élishi, bularning pajielik mahiyitini körsetmekchi; ular bir buttin «balilarni sorap», andin ularni yene bir butqa atap soyidu. Biraq mushu yerde butpereslik qilidighanlar Pelestindikiler emes, belki «Pelestinliklerdin butpereslikni ögen’gen» Israillarning özi. Ular eslide özlirini Misirdin qutquzghan Xudasigha «sadiq, wapadar ayal»dek bolushi kérek idi; biraq buning ornida, ular «pahishe ayal» hem uning baliliri bolup ketkenidi. □ 57:6 «Ériqtiki siliqlan’ghan tashlar arisida séning nésiweng bardur» — mushuning menisi belkim ériqta yatqan tashlar suning éritishi bilen bezide tebiiy halda ademzatning sheklige kelgen bolup, xelq teripidin öz butliri bolushqa tallinidu. Yeshaya mushu yerde «siliqlan’ghan tashlar» dégen sözni ishlitip chaqchaq qilidu. Bu ibraniy tilida «xelek» dégen birla söz bilen ipadilinidu we: «téyilghaq, aldamchi, xeterlik», dégen yene bir meninimu bildüridu. «Nésiweng» ibraniy tilida «xalaq» dégen söz bilen ipadilinidu. Musa peyghember eslide Israilgha: «Perwerdigar silerning nésiwenglardur» dégen bolsimu, ular özige tégishlik bolghan nésiwining («xalaq»ining) ornida bir «xelek»ni, yeni bir «aldamchi nerse»ni tallighan. «mushulargha razi bolup Özümni bésiwalsam bolamti?» — démek, mushu ishlardin ötüp jazalimay qoyushum hergiz mumkin emes. □ 57:7 «Sen ashu yerdimu qurbanliqlarni qilishqa chiqting» — ular héch nomus qilmay, ochuq-ashkara (égiz tagh üstide) butpereslik qilip turatti. □ 57:8 «Ishiklerning keynige we keyni késheklirige «esletmiliring»ni békitip qoydung» — Musa peyghember Israillargha Xudaning pakliqini eslitish yolida öy ishikining sirtqi ikki yénigha Tewrattiki birqanche sözni oyush yaki taxta üstige pütüp chaplashni buyrughanidi. «Pahishe ayal» mushu «esletmiler»ni sirtigha emes, ichige békitken. Ayal uchigha chiqqan bir butperes bolghini bilen, yenila «Perwerdigar bar bolsa méni jazalaydu» dep ensirep (bashqilardin yoshurun halda) mushu taxtilarni békitken. Biraq uning mundaq qilghini Xudani butlarning qatarigha qoyghinigha barawer. «Pahishe ayal»gha nisbeten, mushu esletme taxtilarni ishik keynide békitish pütünley xurapiy bir ish, ular uning üchün «tiltumar»gha oxshashla, xalas (Tewratta tiltumarlar men’i qilin’ghan, elwette). «Sen ularda küch-hoquqni körüp qalding» — eslide «sen ularda bir qolni körüp qalding» dégenlik. «Bir qol» belkim «azghine küch-hoquq»ni bildürüshi mumkin. «pahishe ayal» mushuni körüpla derhal «buningdin paydilanmisam bolmaydu» dep 9-ayettiki ishlarni qildi. □ 57:9 «Sen zeytun méyi hediyisini élip,...» — bashqa birxil terjimisi: «özüngge (xushpuraq) mayni sürtüp...». «Sen... padishahning aldigha barding; elchiliringni yiraqqa ewetip, hetta tehtisaragha yetküche özüngni pes qilding» — Yeshaya 1-37-bablarda xudasiz döletler bilen héch ittipaqlashmasliqni qayta-qayta dewet qilghan. Pahishe ayal «padishah»ni özige metpun qilmaqchi bolup, del «ittipaqlashmasliq»ning eksini qilmaqchi bolghan. Emdi «pahishe ayal» zadi qaysi «padishah»ning aldigha bardi? Eslide Israilning öz padishahi bar idi. Biraq Xuda Yeshaya arqiliq ulargha yene kinayilik gep qilip: Siler xudasiz elning padishahining aldigha bérip uningdin yardem sorisanglar, u padishah kelgüside silerning padishahinglar bolidu, démekchi. □ 57:11 «Men uzun’ghiche sükütte turup keldim emesmu?» — démek, Xuda uzun waqitqiche sewr-taqet qilip Israilni jazalimay keldi. ■ 57:11 Yesh. 42:14 ■ 57:13 Zeb. 34:7-10 □ 57:14 «Yolni kötürünglar, kötürünglar, uni teyyarlanglar, xelqimning yolini boshitip barliq putlikashanglarni élip tashlanglar» — mushu ayettiki bésharet belkim axirqi zamandiki «Zion’gha qaytish» toghruluq éytilidu. ■ 57:16 Zeb. 103:8-10; Ibr. 12:9 □ 57:18-19 «Uninggha we uningdiki hesret chekküchilerge...» — mushu yerde «we» yaki «yeni». «... Men uni saqaytimen; men uni yétekleymen, men lewlerning méwisini yaritimen, ... yiraq turuwatqan’gha, yéqin turuwatqan’ghimu mutleq aram-xatirjemlik bolsun!» — bu 15-18-ayetlerdiki mushu bésharet bizningche Israilni körsitidu. Biraq shundaq bolsimu, emeliyette Yeshaya qesten bizge kimni körsetkenlikini éytip bermeydu. Shuning bilen herbir gunahkar, öz gunahidin towa qilghusi bar herbir adem, mushu sözlerni dora süpitide öz gunahining yarilirigha yaqidu. «Lewlerge méwe yaritimen» dégenning menisi néme? Xudagha nisbeten lewlerdiki «heqiqiy méwe»ning bashlinishi towa qilidighan sözler bolushi kérek. Ademning Xudagha towa qilidighan, gunah tüpeylidin qattiq pushayminini bildüridighan sözlernimu Xuda yaratqan, ademler towa qilghanda özlirini Xudaning quchiqigha tashlishi kérek, uning rehim-shepqitige pütünley ishinishi kérek, démekchi. U beribir ajizlarning Nijatkar-Qutquzghuchisidur. «Küchlük ademler» bolsa belkim hergiz gunahtin qutquzulmaydu. Chünki ular Xudagha emes, belki herdaim öz-özige tayinidu. ■ 57:21 Yesh. 48:22
☰