☰ Daniyal 5
5
Néboqadnesarning newrisi padishah Belshazarning ziyapiti
1 Bir küni padishah Belshazar emir-ésilzadilerdin ming kishini teklip qilip katta ziyapet bérip, ularning aldida sharab ichip, eysh-ishret keypini sürdi. □ 2 Padishah Belshazar sharabni tétip körüp, özi, emir-ésilzadiliri, öz xotun-kénizekliring sharabni atisi Néboqadnesar Yérusalémdiki muqeddes ibadetxanidin oljigha alghan altun-kümüshtin yasalghan jam-qachilarda ichishige shu jam-qachilarni élip chiqishni buyrudi.
3  Newkerler derhal bérip Xudaning Yérusalémdiki muqeddes ibadetxanisidin élip kélin’gen altun jam-qachilarni élip chiqti; padishahning özi, emir-ésilzadiliri, uning xotunliri we kénizekliri ularda sharab ichti. 4 Ular sharab ichkech, altun, kümüsh, mis, tömür, yaghach we tashlardin yasalghan butlarni medhiyileshti.
5 Del shu peytte adem qolining besh barmiqi peyda bolup, chiraghdanning udulidiki ordining tam suwiqigha xet yézishqa bashlidi. Padishah xet yazghan qolning körün’gen qismini körüp, □ 6 chirayi tatirip, könglide intayin alaqzade bolup ketti. Put-qolliri boshiship, putliri titrep ketti. □ 7 Padishah qattiq warqirap, pir-ustazlar, kaldiyler we munejjimlarni chaqirishni buyrudi. Babildiki danishmenler kelgen haman padishah ulargha:
— Kimki tamdiki bu xetlerni oqup menisini manga dep bérelise, uninggha sösün renglik bir ton kiygüzülüp, boynigha altun zenjir ésilip, padishahliqta üchinchi mertiwe bérilidu, — dédi.□
8 Padishahning danishmenlirining hemmisi ordigha hazir boldi; lékin ular ne xetlerni oquyalmaytti ne padishahqa menisini chüshendürüp bérelmeytti. 9 Belshazar téximu alaqzade bolup, chirayi téximu tatirip ketti. Emir-ésilzadilermu qandaq qilishni bilelmey qaldi.
10 Padishah we emir-ésilzadilerning warqirashqan awazini anglighan xanish ziyapet zaligha kirip, padishahqa mundaq dédi:
— I aliyliri, menggü yashighayla! Alaqzade bolup ketmigeyla, chirayliri tatirap ketmigey. □ 11 Padishahliqlirida bir kishi bar, uningda muqeddes ilahlarning rohi bar, atiliri texttiki waqtida, bu kishide yoruqluq, danaliq we eqil-paraset, yeni ilahlargha xas eqil-paraset namayan qilin’ghanidi. Atiliri Néboqadnesar, yeni padishah atiliri uni pütün remchi-palchilar, pir-ustazlar, kaldiyler we munejjimlarning béshi qilip teyinligen. ■ 12 Bu kishide alahide bir rohiy xususiyet, bilim, hékmet, chüshlerge tebir béreleydighan, tépishmaqlarni yésheleydighan we tügün-sirlarni achalaydighan qabiliyet bar idi. Shu kishining ismi Daniyal bolup, padishah uninggha Belteshasar depmu isim qoyghan. Shunga bu Daniyal chaqirtilsun, u choqum bu xetlerning menisini yéship béridu.
 
Daniyalning tamdiki xetning menisini chüshendürüshi
13  Shuning bilen Daniyal padishahning aldigha élip kélindi, padishah Daniyaldin:
— Padishah atam Yehuda ölkisidin sürgün qilip kelgen Yehudiylar ichidiki héliqi Daniyal senmu? — dep soriwidi, 14 — Sen toghruluq xewirim bar, sende muqeddes ilahlarning rohi, shundaqla yoruqluq, danaliq we alahide eqil-paraset bar iken dep anglidim. 15 Emdi danishmenler we pir-ustazlarni tamdiki xetni oqup, menisini manga chüshendürüp bersun dep aldimgha chaqirtip kélindi; lékin bu ishning sirini héchqaysisi yéship bérelmidi. 16 Biraq sen toghruluq anglighanmenki, sen sirlarni chüshendüreleydikensen we tügünlerni yésheleydikensen. Eger bu xetlerni oqup, menisini chüshendürüp béreliseng, sanga sösün renglik ton kiygüzülidu, boynunggha altun zenjir ésilidu, padishahliqta üchinchi derijilik mertiwige érishisen, — dédi.
17 Daniyal padishahqa mundaq jawab berdi:
— Aliylirining in’amliri özliride qalsun, mukapatlirini bashqa kishige bergeyla. Emdilikte men aliylirigha bu xetni oqup, menisini chüshendürüp bérey. 18 — I aliyliri, Hemmidin Aliy Xuda atiliri Néboqadnesargha padishahliq, ulughluq, shan-sherep we heywet berdi. 19 Uninggha bérilgen ulughluqtin herqaysi el-yurt, herqaysi taipiler we herxil tilda sözlishidighan qowmlarning hemmisi uning aldida titrep qorqup turatti; u kimni xalisa shuni öltüretti, kimni xalisa shuni tirik qoyatti; kimni xalisa shuni mertiwilik qilatti, kimni xalisa shuni pes qilatti. 20 Lékin u könglide tekebburliship, roh-qelbide meghrurlinip mijezi tersaliship, padishahliq textidin chüshürülüp, izzitidin mehrum qilindi. 21 U kishiler arisidin heydiwétilip, uninggha yawayi haywanlarning eqli bérildi. U yawa éshekler bilen bille makanliship, kalilardek ot-chöp yégüzüldi, téni shebnemdin chiliq-chiliq höl bolup ketti, taki u Hemmidin Aliy Xudaning insan padishahliqini idare qilidighanliqini we U padishahliqning hoquqini Özi tallighan herqandaq kishige béridighanliqini bilip yetküche shu halette boldi.■
22 Ey Belshazar, Néboqadnesarning oghli turup özliri bularning hemmisidin xewerliri bolsimu, lékin özlirini töwen qilmidila. 23 Eksiche tekebburliship ershtiki Rebge qarshi turdila. Sili Uning muqeddes ibadetxanisidin olja alghan jam-qachilarni élip kélip, özliri, emir-ésilzadiliri, öz xotunliri we kénizeklirimu ularda sharab ichtinglar andin körmeydighan, anglimaydighan we héchnémini chüshenmeydighan altun, kümüsh, mis, tömür, yaghach we tashlardin yasalghan butlarni medhiyilidile. Halbuki, silining nepeslirini Öz qolida tutqan we silining barliq heriketlirini Öz ilkide tutqan Xudani ulughlimidila. 24 Shunga, Xuda bu qolning körün’gen qismini ewetip bu xetlerni yazdurdi.
25 Bu xetler: «Méné, méné, tekel, upharsin» dégendin ibaret. □
26 Buning chüshendürülüshi: — «Méné» — Xuda silining padishahliqlirining hésabini qilip, uni ayaghlashturdi.
27 «Tekel» — sili tarazida tartiliwidila, kem chiqtila. 28 «Peres» — padishahliqliri parchilinip, Médialiqlar bilen Parslargha tewe qilindi.□
29 Shuning bilen Belshazar derhal newkerlirige emr qiliwidi, ular Daniyalgha sösün renglik tonni kiydürüp, boynigha altun zenjirni ésip qoydi; u u toghruluq: «Padishahliq ichide üchinchi derijilik mertiwige ige bolsun» dep jakarlidi.
30 Shu kéche kaldiylerning padishahi Belshazar öltürüldi. 31 Padishahliq bolsa Médialiq Dariusning qoligha ötti. U texminen atmish ikki yashta idi.□
 
 
□ 5:1 «padishah Belshazar emir-ésilzadilerdin ming kishini teklip qilip...» — padishah Belshazar Néboqadnesarning newrisi idi. Emeliyette shu künlerde u «muawin impérator» idi; atisi Nabonidus impérator idi, lékin u adette Babilda turmaytti. «... Ularning aldida sharab ichip, eysh-ishret keypini sürdi» — bu babtiki 30-31-ayetlerdin qarighanda, shu chaghda Pars qoshunliri Babil shehirini alliqachan qorshiwalghanidi. Emdi Babillar némishqa ziyapet qilidu? Tarixshunaslarning tehlili boyiche Babil shehiri (a) intayin mustehkem, sépili égiz sheher; (e) uningda yirgirme yilliq ozuq-tülük toplan’ghanidi. Shunga padishah özini tolimu bixeter, dep qaraytti. □ 5:5 «... chiraghdanning udulidiki ordining tam suwiqigha xet yézishqa bashlidi» — qiziq bir ish shuki, arxéologlar qazghan asar’etiqilerge asasen, Babil ordiliridiki tamlar üstige ularning eng ulugh ghelibe-muweppeqiyetliri süret we sözler bilen xatirilen’gen. Padishah ziyapet qilghanda, maxtinish üchün özining yéqindin buyanqi urushlardiki ghelibisini we muweppeqiyetlirini yorutush üchün, chiraghdan bu resimlerning uduligha qoyghuzulatti. □ 5:6 «put-qolliri boshiship,...» — aramiy tilida: «bel-saghrisining boghum-ügiliri boshiship,..». Bu ish-weqe «Yesh.» 45:41tiki bésharetning bir emelge ashurulushi. «putliri titrep ketti» — aramiy tilida: «tizliri bir-birini qaqqili turdi». □ 5:7 «uninggha sösün renglik bir ton kiygüzülüp,...» — qedimki zamanlarda sösün reng «shahane reng» dep hésablinatti. □ 5:10 «...warqirashqan awazini anglighan xanish ziyapet zaligha kirip,...» — «xanish» mushu yerde Belshazarning anisi yaki chong anisi (Néboqadnesarning ayali) bolsa kérek. ■ 5:11 Dan. 2:47, 48 ■ 5:21 Dan. 4:22 □ 5:25 «Méné» — «sanash» yaki «hésablash» dégen sözi bilen, «tekel» — «tarazida tartish» dégen sözi bilen, «upharsin» — «parchilinish» dégen sözi bilen ahangdash bolidu. Aramiy tilidin ibraniy tiligha terjime qilinsa «Bir mina, bir shekel, yérim mina» dégen bolidu. Mina we shekel ibraniylarning pul birlikliri idi. □ 5:28 «peres» — «upharsin» dégen sözning birlik shekli (25-ayette «upharsin» köplük shekilde). «Peres» («upharsin») dégenlik «Pars» sözi bilen yiltizdash bolup, bu yerde ikki bisliq mene bildüridu. Uning padishahliqi hem parchilan’ghan hem Parslargha mensup bolidu, dégenni bildüridu. □ 5:31 «Padishahliq bolsa Médialiq Dariusning qoligha ötti» — aramiy tilida «Médialiq Darius padishahliqni qobul qildi». Babil shehirining qandaq ishghal qilin’ghanliqi heqqidiki qiziq téma toghruluq «Yeremiya»diki «qoshumche söz»imizde, «Babil shehirining örüwétilishi toghruluq bésharetler» dégen bayanlirimizni körüng.
☰