☰ Матта 23
23
Сахтипәзләрниң һалиға вай! •••• «Йәттә «вай!»»
Мар. 12:38-40; Луқа 11:37-52; 20:45-47
1 Бу сөзләрдин кейин, Әйса топ-топ халайиққа вә мухлислириға мундақ деди:
2 — Тәврат устазлири вә Пәрисийләр Муса пәйғәмбәрниң һөкүм чиқириш орнида олтарған болиду.□  ■ 3 Шуңа, уларниң силәргә ейтқан һәммә сөзлиригә көңүл қоюп, дегәнлирини қилиңлар. Лекин уларниң қилғанлиридәк қилмаңлар; чүнки улар өзлириниң дегинигә өзлири әмәл қилмайду,■ 4 Бәлки улар көтирәлмигидәк еғир жүкләрни бағлап адәмләрниң зиммисигә артип қойиду. Амма өзлири бу жүкләрни көтиришкә бирму бармиғини мидирлитишни хушяқмайду.□  ■ 5 Улар һәммә әмәллирини инсанларға көз-көз қилиш үчүнла қилиду; чүнки улар «айәт қаплири»ни кәң қилип чигивелип, тонлириниң чучилирини узун саңгилитип қойиду;□  ■ 6 улар зияпәтләрдә төрдә, синагогларда алдинқи орунларда олтиришқа,■ 7 базарларда кишиләрниң уларға болған узун саламлириға вә өзлирини «Устаз, устаз» дәп аташлириға амрақ келиду.□  ■
8 Бирақ силәр болсаңлар «Устаз» дәп атилишни қобул қилмаңлар; чүнки силәрниң ялғуз бирла устазиңлар бар вә һәммиңлар қериндаштурсиләр.□ 9 Йәр йүзидә һеч қандақ кишини «Атам» демәңлар, чүнки пәқәт бирла Атаңлар, йәни әрштә Турғучи бардур. □  ■ 10 Силәр «муәллим» дәп атилишниму қобул қилмаңлар, чүнки пәқәт бирла муәллим, йәни Мәсиһниң өзи бардур; 11 бәлки араңларда әң мәртивилик болған киши силәрниң хизмитиңларда болиду. ■ 12 Өзини жуқури тутмақчи болғини төвән қилиниду, өзини төвән тутқини жуқури қилиниду.■
13 Бирақ һалиңларға вай, әй Тәврат устазлири вә Пәрисийләр, сахтипәзләр! Силәр әрш падишалиғиниң ишигини инсанларға тақап келиватисиләр! Я өзүңлар кирмәйсиләр, я киришни истигәнләрниң киришигә йол қоймайсиләр.■
14 Һалиңларға вай, әй Тәврат устазлири вә Пәрисийләр, сахтипәзләр! Силәр тул аялларниң мал-дуниясини йәватисиләр, шундақтиму башқилар алдида тәқвадар көрүнсәк дәп, узундин-узун дуа қилисиләр. Шуңа, силәр техиму еғир җазаға тартилисиләр.□  ■
15 Һалиңларға вай, әй Тәврат устазлири вә Пәрисийләр, сахтипәзләр! Силәр бирла адәмни етиқатиңларға киргүзүш үчүн, деңиз вә қуруқлуқни кезип чиқисиләр. Бирақ у киши киргүзүлгәндин кейин, силәр уни өзлириңлардин икки һәссә бәттәр болған дозақниң пәрзәнти қилип йетиштүрүп чиқисиләр. □
16 Һалиңларға вай, әй қариғу йолбашчилар! Силәр: «Һәр қандақ киши ибадәтхана билән қәсәм қилса, һеч немиси йоқ, бирақ ибадәтханидики алтунни тилға елип қәсәм қилғанлар қәсимидә турушқа қәриздар болиду» дәйсиләр. 17 Әй ахмақлар, корлар! Алтун улуқму яки алтунни муқәддәс қилған ибадәтханиму? 18 Силәр йәнә: «Һәр ким қурбангаһ билән қәсәм қилса, һеч немиси йоқ, бирақ қурбангаһ үстидики һәдийәни тилға елип қәсәм қилғанлар қәсимидә турушқа қәриздар болиду» дәйсиләр. 19 Әй корлар! Һәдийә улуқму яки һәдийини муқәддәс қилған қурбангаһму? □ 20 Шуңа, қурбангаһни тилға елип қәсәм қилғучи болса һәм қурбангаһ билән һәм униң үстидики барлиқ нәрсиләр билән қәсәм қилған болиду. 21 Ибадәтханини тилға елип қәсәм қилғучиму һәм ибадәтханини, һәм «ибадәтханида Турғучи»ни тилға елип қәсәм қилған болиду. ■ 22 Әршни тилға елип қәсәм қилғучи Худаниң тәхти вә тәхттә олтарғучиниң нами билән қәсәм қилған болиду.■
23 Һалиңларға вай, әй Тәврат устазлири вә Пәрисийләр, сахтипәзләр! Чүнки силәр һәтта ялпуз, арпибәдиян вә зириләрниң ондин бир үлүшини өшрә қилип Худаға атайсиләр-ю, бирақ Тәврат қануниниң техиму вәзинлик тәрәплири болған адаләт, рәһимдиллик вә садиқлиқни етиварға һеч алмайсиләр. Авал мошу ишларни орундишиңлар керәк, андин шу ишларниму ада қилмай қоймаслиғиңлар керәк.□  ■ 24 Әй қариғу йолбашчилар! Силәр чинәңләрдики пашини сүзүп еливетисиләр, лекин бирәр төгини пүтүн пети жутуветисиләр!□
25 Һалиңларға вай, әй Тәврат устазлири вә Пәрисийләр, сахтипәзләр! Силәр чинә-қачиларниң тешинила жуюп пакизлиғиниңлар билән уларниң ичи һәртүрлүк һерислик вә ишрәтпәрәсликкә толған. ■ 26 Әй қариғу Пәрисий! Авал чинә-қачиниң ичини пакла, шундақта тешиму пак болиду!■
27 Һалиңларға вай, әй Тәврат устазлири вә Пәрисийләр, сахтипәзләр! Силәр ақартип қоюлған, сирти чирайлиқ көрүнидиған лекин ичи өлүкләрниң устиханлири вә һәр хил напак нәрсиләргә толған қәбирләргә охшайсиләр. ■ 28 Шуниңдәк тешиңлардин инсанларниң алдида һәққаний адәмләрдәк көрүнисиләр, лекин ичиңлар сахтипәзлик вә итаәтсизлик билән толған.
29 Һалиңларға вай, әй Тәврат устазлири вә Пәрисийләр, сахтипәзләр! Чүнки силәр пәйғәмбәрләрниң қәбирлирини ясап келиватисиләр, һәққанийларниң мазарлирини безәп келиватисиләр ■ 30 вә силәр: «Ата-бовилиримизниң заманида яшиған болсақ едуқ, уларниң пәйғәмбәрләрниң қенини төкүшлиригә шерик болмайттуқ» — дәйсиләр. 31 Шуңа силәр өз сөзүңлар билән өзүңларниң пәйғәмбәрләрни өлтүргәнләрниң әвлатлири екәнлигиңларға гувалиқ бәрдиңлар. □  ■ 32 Ундақта, ата-бовилириңлар башлиған қилмишлирини толуқлаңлар!□
33 Әй иланлар! Зәһәрлик иланларниң нәсиллири! Дозақ җазасидин қандақму қутулаларсиләр? ■ 34 Шуңа мана, силәргә пәйғәмбәрләр, данишмәнләр вә алимларни әвәтип туримән. Силәр уларниң бәзилирини крестләп өлтүрисиләр, бәзилирини синагоглириңларда дәрригә басисиләр, шәһәрдин шәһәргә қоғлайсиләр. □  ■ 35 Шундақ қилип, һәққаний Һабилниң қан қәрзидин тартип таки силәр ибадәтханидики муқәддәс җай билән қурбангаһниң арилиғида өлтүргән Бәрәкияниң оғли Зәкәрияниң қан қәрзигичә, һәққанийларниң йәр йүзидә еқитилған барлиқ қан қәризлири бу дәвирниң бешиға чүшүрүлиду. □
  ■ 36 Мән силәргә бәрһәқ шуни ейтип қояйки, шу қилмишларниң җазасиниң һәммиси мошу дәвирниң бешиға чүшиду.
 
Әйсаниң Йерусалим үчүн налә-пәряд көтириши
Луқа 13:34-35
37 Әй Йерусалим, Йерусалим! Пәйғәмбәрләрни өлтүридиған, өзигә әвәтилгән әлчиләрни чалма-кесәк қилидиған шәһәр! Мекиян җүҗилирини қанат астиға жиққандәк пәрзәнтлириңни қанчә қетим қойнумға алмақчи болдум, лекин силәр унимидиңлар! □  ■ 38 Мана, әнди өйүңлар силәргә харабә болуп қалиду! □


  ■ 39 Чүнки мән шуни силәргә ейтип қояйки, силәр: «Пәрвәрдигарниң намида кәлгүчигә мубарәк болсун!» демигичә, силәр мени қайтидин һеч көрәлмәйсиләр.□  ■  
 
 
□ 23:2 «Тәврат устазлири вә Пәрисийләр Муса пәйғәмбәрниң һөкүм чиқириш орнида олтарған болиду» — грек тилида сөзмусөз: «Тәврат устазлири вә Пәрисийләр Мусаниң орниға бесип олтарған болиду». Демәк, Тәврат қануниға тәбир бериш вә қануниға асасән дәваларда һөкүм чиқириш һоқуқи уларға тапшурулған. Шу тәрәптә хәлиқ уларға бойсунуши керәк еди. ■ 23:2 Нәһ. 8:4 ■ 23:3 Қан. 17:19; Мал. 2:6; Рим. 2:19. □ 23:4 «Улар , йәни Пәрисийләр көтирәлмигидәк еғир жүкләрни бағлап адәмләрниң зиммисигә артип қойиду» — «еғир жүкләр» һәр түрлүк қаттиқ диний қаидә-йосунларни көрситиду. ■ 23:4 Йәш. 10:1; Луқа 11:46; Рос. 15:10. □ 23:5 «Улар «айәт қаплири»ни кәң қилип чигивелип,...» — «айәт қаплири» тәқвадарлиқни билдүрүш үчүн пешанә яки үсти билигикә чигивелинидиған, ичигә Тәвраттин елинған айәтләр йезилған пүтүк селинған кичик қап. Улар бу ишни «Мис.» 13:9, 16 вә «Қан.» 6:8, 11:8гә асасән адәт қилған. «Улар... тонлириниң чучилирини узун саңгилитип қойиду» — Тәврат бойичә әр кишиләр тонлириға мошундақ чучиларни бекитиши керәк (чучилар көк рәңлик болғачқа, Худаниң «көктин чүшүрүлгән» әмирлиригә әсләтмә болсун дегән мәхсәттә бекитилишкә буйрулған — «Чөл.» 15:38-39 вә «Қан.» 22:12ни көрүң). Бирақ пәрийсийләр пәқәт өзлирини тәқвадар көрситиш үчүн шундақ қилатти. ■ 23:5 Чөл. 15:38; Қан. 6:8; 22:12; Мат. 6:5. ■ 23:6 Мар. 12:38,39; Луқа 11:43; 20:46. □ 23:7 «Базарларда кишиләрниң уларға болған узун саламлириға... амрақ келиду» — «узун» дегән сөз грекчә тексттә йоқ; тарих тәтқиқатлириға асасән уларға қилған «саламлар»ни интайин узун вә мурәккәп дәп билимиз. «өзлирини «устаз, устаз» дәп аташлириға амрақ келиду» — мошу йәрдә «Устаз» грек тилида (ибраний тилидиму охшаш) «Рабби» дегән сөз билән ипадилиниду. ■ 23:7 Яқ. 3:1. □ 23:8 «Бирақ силәр болсаңлар «Устаз» дәп атилишни қобул қилмаңлар» — жуқуриқи изаһатни көрүң. □ 23:9 «Йәр йүзидә һеч қандақ кишини «Атам» демәңлар» — рошәнки, Мәсиһ бу сөзни роһий җәһәттин ейтқан; бу йәрдә көздә тутулғини адәмләрниң өз җисманий атисини «Ата», «Дада» дегәнлиги әмәс, бәлки мәлум бир адәмни роһий җәһәттин «Атам» дейиши көздә тутулған, әлвәттә. Демисәкму, нурғун «християн җамаәтләр» (мәсилән, «Католиклар» вә «Правуславийлар») өз йетәкчилирини «Ата» дәп атайду; «Папа» вә «Поп» дегән сөзләр әслидә «Дада» дегәнликтур. ■ 23:9 Мал. 1:6. ■ 23:11 Мат. 20:26. ■ 23:12 Аюп 22:29; Пәнд. 29:23; Луқа 14:11; 18:14; Яқ. 4:6,10; 1Пет. 5:5. ■ 23:13 Луқа 11:52. □ 23:14 «Һалиңларға вай, әй Тәврат устазлири вә Пәрисийләр, сахтипәзләр! Силәр тул аялларниң мал-дуниясини йәватисиләр... шуңа, силәр техиму еғир җазаға тартилисиләр» — бәзи кона көчүрмиләрдә бу айәт тепилмайду. Бу сөзләр «Мар.» 12:40 вә «Луқа» 20:47диму тепилиду. ■ 23:14 Мар. 12:40; Луқа 20:47; 2Тим. 3:6; Тит. 1:11. □ 23:15 «....силәр уни өзлириңлардин икки һәссә бәттәр болған дозақниң пәрзәнти қилип йетиштүрүп чиқисиләр» — «дозақниң пәрзәнти» дозаққа киридиған вә бәлким башқиларни дозаққа баридиған йолға аздуридиған киши болса керәк. □ 23:19 «Әй корлар!» — бәзи кона көчүрүлмиләрдә «Әй әхмәкләр, корлар!» дейилиду. ■ 23:21 1Пад. 8:13; 2Тар. 6:1, 2. ■ 23:22 2Тар. 6:33; Йәш. 66:1; Мат. 5:34; Рос. 7:49. □ 23:23 «Һалиңларға вай, әй Тәврат устазлири вә Пәрисийләр, сахтипәзләр! Чүнки силәр һәтта ялпуз, арпибәдиян вә зириләрниң ондин бир үлүшини өшрә қилип Худаға атайсиләр-ю,...» — оқурмәнләрниң есидә барки, Худа Тәврат қанунида ибадәтханидики ишлар вә каһинларниң кирими үчүн Өз хәлқиниң мәһсулатлиридин «ондин бир үлүши»ни тәләп қилған еди. ■ 23:23 1Сам. 15:22; Һош. 6:6; Мик. 6:8; Мат. 9:13; 12:7; Луқа 11:42. □ 23:24 «Силәр чинәңләрдики пашини сүзүп еливетисиләр, лекин бирәр төгини пүтүн пети жутуветисиләр!» — Тәврат қанунидики бәлгүлимиләргә асасән һәм паша һәм төгә гөшиму һарам гөш еди. ■ 23:25 Луқа 11:39. ■ 23:26 Тит. 1:15. ■ 23:27 Рос. 23:3. ■ 23:29 Луқа 11:47. □ 23:31 «Силәр өз сөзүңлар билән өзүңларниң пәйғәмбәрләрни өлтүргәнләрниң әвлатлири екәнлигиңларға гувалиқ бәрдиңлар» — демәк, улар пәйғәмбәрләрни өлтүргәнләрни «ата-бовилиримиз» дәп етирап қилиду. Улар көп башқа әлләрдәк дайим «ата-бовилири»ни махтап, биз уларниң әнъәнилиридә давамлиқ меңишимиз керәк, — дәйтти. Лекин шу ата-бовлириниң әнъәнилири Худаниң һәққаний тәләплиригә зит болуп кәлгән вә шу сәвәптинму пәйғәмбәрләрни өлтүргән. ■ 23:31 Рос. 7:51; 1Тес. 2:15. □ 23:32 «Ундақта, ата-бовилириңлар башлиған қилмишлирини толуқлаңлар!» — Мәсиһниң бу кинайилик, һәҗвий гепи: «Силәрниң ата-бовилириңларниң излирини басқиниңлар — (уларниң әнъәниләрни тутуп, Худаниң әмирлирини ташлап) мени өлтүрүп уларниң ишлирини толуқлиғиниңлардур!» дегәндәктур. ■ 23:33 Мат. 3:7. □ 23:34 «... силәргә пәйғәмбәрләр, данишмәнләр вә алимларни әвәтип туримән» — «алимлар» дегән бу сөзни адәттә «Тәврат устазлири» дәп тәрҗимә қилимиз. Лекин Әйса Мәсиһ өз қериндаш Йәһудий хәлқигә әвәтидиған «устазлар»ни пәқәт «Тәврат устази» дегили болмайду, бәлки «Тәврат-Инҗил устазлири» болиду. ■ 23:34 Мат. 10:16,17; Луқа 10:3; 11:49; Юһ. 16:2; Рос. 7:52. □ 23:35 «...һәққаний Һабилниң қан қәрзидин тартип таки силәр ибадәтханидики муқәддәс җай билән қурбангаһниң арилиғида өлтүргән Бәрәкияниң оғли Зәкәрияниң қан қәрзигичә...» — Һабилниң өлтүрүлүши тоғрилиқ «Яр.» 4:8-11, Зәкәрияниң өлтүрүлүши «2Тар.» 24:20-22ни көрүң. Бу икки вақиә Йәһудийларниң Тәвратни әнъәниви орунлаштуруш тәртиви бойичә Тәвратниң әң бешида вә айиғида хатирилиниду. «2Тар.» 24:20-22 бойичә Зәкәрияниң атисиниң исми «Йәһояда» еди. «Бәрәкия» униң башқа исми болса керәк («Йәһояда» һәм «Бәрәкия» дегән икки исим «Яһқа (Пәрвәрдигарға) мәдһийә оқулсун» дегән мәнидики мәнидаш сөзләрдур). ■ 23:35 Яр. 4:8; 2Тар. 24:21; Ибр. 11:4. □ 23:37 «Әй Йерусалим, Йерусалим!...» — Муқәддәс Китапта, адәмниң исмини икки қетим чақириш — униңға болған чоңқур меһир-муһәббитини вә өзигә толиму әзиз екәнлигини көрситиду. «Мекиян җүҗилирини қанат астиға жиққандәк пәрзәнтлириңни қанчә қетим қойнумға алмақчи болдум, лекин силәр унимидиңлар!» — «пәрзәнтлириң» — Йерусалимдикиләрниң өзлирини көрситиду. ■ 23:37 Зәб. 16:8; 91:4; Мат. 21:35,36; Луқа 13:34. □ 23:38 «...өйүңлар силәргә харабә болуп қалиду» — үч бислиқ сөз болуп: (1) Худаниң ибадәтханиси (лекин Мәсиһниң «силәрниң өйүңлар» дегини бойичә бу өй һазир Худаниңки әмәс, пәқәт силәрниңкидур); (2) өзлириниң қору-җайлири; (3) бала-җақилириниң вәйран болидиғанлиғини көрситиду. ■ 23:38 Зәб. 68:26; Йәш. 1:7; Йәр. 7:34; Мик. 3:12; Рос. 1:20. □ 23:39 «Пәрвәрдигарниң намида кәлгүчигә мубарәк болсун!» —Мошу ибарә Зәбур 117:26тин елинған болуп, хәлиқниң Мәсиһни қарши алғанлиғини көрситиду. Демәк, улар Әйсаниң Мәсиһ екәнлигигә ишинип етирап қилмиғичә улар уни қайта көрмәйду. Бу сөз шу муһим пакитни көрситидуки, Әйса Мәсиһ дунияға қайтип кәлгинидә, Йәһудий хәлқи аллиқачан униңға етиқат бағлап етирап қилған болиду. ■ 23:39 Зәб. 117:26.
☰