Nsia yi Mbwe yi ósono
LUKE
OSOMO
Wu me mukaana wu a Nsia yi Mbwe yi ósono Luke. Luke ka áli ntumu a Yiisu o, lo nde ákakala ya baara ba bákabulugye ya Yiisu ya nde ágyighili ofwulu bo bu óli bumweẽ bu Yiisu. Ŋa mbihi, nde ásono mukaana wu kundaa mbwuru wu budziri wu a nkwumu Teofile. Luke áli ngaa-libughu ya nde ási midzye milagha ya ntumu Poole. Ŋa kara li baara bwohono ba básono Bisono bibi Ngili, yini a nde wuulu ka áli mu-Dzwife o. Lo nde ágyighili osuo ekulu ki ba-Dzwife mpaala bandughu ba nde bagyighili osoolo nande Yiisu áli.
Luke ályele ti ba-Dzwife áli bákakebe mukogho wu aayabvwuhu bo. Me Mubvwuhu wu óbili mibighili mi Nzaami munsa Bisono bibi Ngili bu bályele ti Nzaami sa agweghe nde. Nzaami ásoolo ti kala ti Mubvwuhu ka li o, baara ba nsie yohono sa bapfighili. Mu obo nde ágweghe Mwana a nde wu a mbunu mpaala abvwuhu baara ba mansie mwohono ba baasa kana mu nde. Mwana munde me Yiisu-Kriste.
Luke ásuo munsa mukaana wu bunu-abo báburu mwana wu, mandagha ma ágyighili nde ŋa yulu a nsie yi, ya mandagha ma áluo nde baara, lipfu li nde ya osighili o nde ŋa kara li baara ba bákpi. Yiisu áluo baara ya litumu lwohono, nde ádzuhu babyele, nde ábyi mifulu mi mibi, nde agyighili mandagha malagha maala baara bákiŋimi mu mo.
Luke ásono mukaana mukimi: Bigyighili bi bantumu. Nde ályele mandagha ma mábwi mu bantumu obaana bu bágyene a Yiisu ku yulu ya bunu bakriste bátsaŋama mu mansie mwohono.
Bu me bu baakakabala mukaana wu:
- Mandagha ma mátsiini Luke mu osono mukaana wu a Nsia yi Mbwe wu (1.1-4)
- Bunu-abo báburu Dzã Muboghoro ya Yiisu (1.5–2.52)
- Maluo ma Dzã Muboghoro (3.1-20)
- Liboghoro li Yiisu ya bunu satana ágyeele nde mpaala abwihi nde mu masumu (3.21–4.13)
- Yiisu áyikala ku Ngalile (4.14–9.50)
- Yiisu pala mu Ngalile mu ogye ku Yerusaleme (9.51–19.27)
- Limiŋi li Yiisu lili masini ŋa yulu a nsie: Mumfwunu ya lipfu li nde (19.28–23.56)
- Yiisu sighili mu lipfu (24.1-12)
- Yiisu moŋono kundaa binduono bi nde ya bagyene a nde ku yulu (24.13-53).
1
Ebaana e ndagha
1 Ta Teofile, baara balagha baagyeele osono mandagha ma máluru ŋa kara li bihi-a-be.
2 Bo básono mo bwunu a bu ólyele bihi bampughulu ba bámono mandagha mamo obaana mu ebaana, ya ba bágwi litumu lili oluo mandagha ma Nzaami.
3 Me mu obo, mehe si aansagha ogyighili ogyahaba mandagha mwohono ma máluru obaana ku ebaana, ya me aamono ti me mfaana osono mo ya bunkere.
4 Me ndi mu osa obo mu kuulu we baghala engaŋma ki mandagha ma báluo we.
Nsia yi a oburu o Dzã Muboghoro
5 Mu matala ma óli Erode mukogho wu a etsulu e nsie kii Yude, óli ya ngaa a Nzaami mutsyini nkwumu a nde Dzakari. Nde áli mumõ ŋa kara li emvuŋunu ki bangaa ba Nzaami baba dzumu li Abiya. Ya Elidzabete mukala a nde áli musi dzumu li Aarõ.
6 Bo bansa buolo báli baara baba bunsumu ŋa busu bu Nzaami, ya bo bákagyighili onama mikyene ya mikele mi Mfumu myehene.
7 Lo bo ka báli a mwana o, mu kuulu Elidzabete áli etini, ya bo bansa buolo áli ayi biŋmini.
8 Etsughu etsyini, Dzakari ákasala esala ki bungaa bu Nzaami munsa nzo a Nzaami yi nene mu kuulu bibye bíli bitsughu bibi mukubu a emvuŋunu e bo mu osala.
9 Ti bu óli epfu ki bangaa ba Nzaami, bo báti empa ki nga-a-bwehe ya básuolo Dzakari mu osomo mu ngwumu a Mfumu yi a ngili mu oyitsughu malyimi mama mpihi yi mbwe.
10 Mpwumu a baara yohono yíli ku mbala mu okasamana, mu matala mama otsughu malyimi mama mpihi yi mbwe
11 Ngye-yulu a Mfumu ayamoŋono kundaa Dzakari, ya atemene mu kwogho kii babaghala, ŋa bele a ebini ki baakatsughu malyimi mama mpihi yi mbwe.
12 Bu amono ngye-yulu munde, nde ápaŋama ya ámono nzalamweẽ.
13 Lo ngye-yulu ályele kundaa nde ti:
«Dzakari ka amono nzalamweẽ o!
Nzaami aagyughu lisamana li we.
Mukala a we Elidzabete sa aburu we mwana wu baghala.
We sa gwa nde nkwumu Dzã.
14 We sa kala kunsa esee ki elagha
ya baara balagha sa baŋene mu oburu o nde,
15 mu kuulu nde sa akala mbwuru wu munene ŋa busu bu Mfumu.
Nde akala ka aŋma bviini bwunu we mala ma maakolo o.
Nde sa akala wu alwulu mu Mufulu a Ngili obaana matala ma aakala nde munsa mweẽ a ngughu a nde.
16 Nde sa abvurulu basi Isarayele balagha kundaa Mfumu, Nzaami a bo.
17 Nde sa atswama ku nkulu, ŋa busu bu Nzaami, mu mufulu ya mu lileene li Eli.
Mu obo nde sa abvurulu eyeŋẽ ŋa kara li bataara ya baana ba bo,
ya osa kuulu ti babo ba baagwene okagyughu Nzaami babagha munzeele wu a baara banga-a-bunsumu. Obo nde sa asa kuulu ti baara bakala a dzyi li likughu mu okihi Mfumu.»
18 Mu obo Dzakari ályele kundaa ngye-yulu ti: «Bunu-abo me aangyahaba ti mandagha mamo sa matswighi? Buulu me ayi eŋmini ya mukala a me si maaŋmini.»
19 Ngye-yulu ábvuhulu kundaa nde ti: «Me ndi Ngabiryele, me ndi ŋa busu bu Nzaami mu osalala nde. Nde aatumu me mu oyabili ya we, ya oyagwa we Nsia yi Mbwe yi.
20 Buulu we aabihi osa kana mu mi aandyele me we, we sa kala nkini ya we ka afiritsughu ndagha o tee matala ma ootswughu mandagha ma. Mandagha ma sa mamoŋono mu matala ma ógwaa Nzaami.»
21 Mu matala mamo mpwumu a baara yíkakebe Dzakari yíkiŋimi mu kuulu nde ákagyili munsa nzo yi a ngili.
22 Bu ayapala, nde ka áfirikaleene obili ya bo o, ya bo bábaghala ti nde ndagha ábwana a yo munsa nzo yi a ngili. Nde ákabili ya bo mu bilyimi ya ákala nkini.
23 Bitsughu bi nde bibi esala bu bikughu, Dzakari ábvughuru ku nzo a nde.
24 Ŋa mbihi oŋo, Elidzabete mukala a nde ákeghele. Mu obo nde ási bangoono bataana baala nde ásweme. Nde ákabili bu:
25 «Litala ndagha yi oosi Mfumu mu me! Nde aamono ti ma matala ma omaha me budzwa ŋa mihi mi baara bwohono.»
Ngye-yulu yalyele nsia yi a oburu o Yiisu
26 Ŋa óto yimi li Elidzabete mu bangoono basemene, Nzaami ágweghe Ngye-yulu Ngabiryele ku bvulu lili Nadzarete mu etsulu e nsie kii Ngalile,
27 kundaa mutughu mutsyini wu ógwi Dzodzefe, musi dzumu li mukogho Dabvide bilyimi. Nkwumu a nde Mari.
28 Ngye-yulu bu asomo munsa nzo a nde, ályele kundaa nde ti: «Kala ya esee, we li a bwehe, Mfumu li ya we!»
29 Mari ákiŋimi ku olagha bu agyughu mandagha mamo. Nde ka ábaghala bunu-a-bo mboro oyo yíkadzyi olyele o.
30 Ngye-yulu ályele kundaa nde ti:
«Mari, ka mono nzalamweẽ o, mu kuulu we aabagha bwehe kundaa Nzaami.
31 We sa keghele ya we sa buru mwana wu baghala, we sa gwa nde nkwumu Yiisu.
32 Nde sa akala mbwuru wu munene ya sa bata nde Mwana a Nzaami wu a Ensoõ-Yulu.
Nzaami sa agwa nde likubu li Dabvide, nkagha-kwuru a nde.
33 Nde sa akala mfumu a dzumu li Dzakobe mu mibvu ya mibvu.
Emfumu e nde ka ekala a masini o.»
34 Mari áfwulu kundaa ngye-yulu ti: «Me nkini aangyahaba babaghala o. Bunu-abo ndagha oyo yikughu okala?»
35 Ngye-yulu ábvuhulu kundaa nde ti: «Mufulu a Ngili sa agya mu we ya mpaana a Nzaami wu a Ensoõ-Yulu sa yifughu we ti edzwunu. Me mu obo mwana wu akala aaburu we sa akala wu a ngili, ya sa bata nde Mwana a Nzaami.
36 Ya mono, Elidzabete, musi dzumu li we edzi-dzighi sa aburu si mwana wu baghala munsa buŋmini bu nde, nde wuulu baara baakalyele ti nde li etini, mu li yimi li nde ayi bangoono basemene,
37 buulu, Nzaami ka aakakuono a ndagha o.»
38 Ya Mari ályele ti: «Me ndi musala a Mfumu, nyaã myehene mikala kundaa me ti bwunu a bu lyele we.» Ŋa mbihi oŋo ngye-yulu ábulusihi nde.
Mari gyene yitala Elidzabete
39 Mu bitsughu bibye, Mari ágyene mu maswa-maswa ku bvulu limõ lili etsulu e nsie kii minguo mimi Yude.
40 Bu ato oko, nde ásomo munsa nzo a Dzakari ya ágwi Elidzabete mboro.
41 Ŋa ogyughu Elidzabete mboro yi ógwi nde Mari, mwana a nde ányiŋi munsa mweẽ. Elidzabete álwulu mu Mufulu a Ngili,
42 ya ákehe engubu mu likyi lili mpini ti:
«Mu bakaha bwohono, Nzaami aabvulu oseme we, ya liseme li nde lili mu mwana wu aaburu we!
43 Me nande ndi mu kuulu ngughu a Mfumu a me agya kundaa me?
44 Mu matala ma aangyughu me mboro a we, mwana aanyiŋi mu esee munsa mweẽ a me.
45 Esee kundaa munde wu si kana ti mandagha ma oolyele Mfumu mu nde, sa makeele.»
Ekwumu e Mari
46 Mu obo Mari ályele ti:
«Endwu e me esyighi Mfumu.
47 Ya mukolo a me aalwulu mu esee mu nkooro a Nzaami, mubvwuhu a me.
48 Mu engaŋma mu kuulu nde aakaala mihi mi nde kundaa me musala a nde wu gwene a mupfunu. Obaana mu matala ma, biseene byehene sa bilyele ti me nga-a-esee,
49 mu kuulu Nzaami nga a Lileene aagyighili mandagha ma manene kundaa me. Nkwumu a nde yili yi a ngili.
50 Nde aakamono babo ba baakagwa nde budziri nyiĩ mu biseene ya biseene.
51 Nde aasala mu mpini a myaã mi nde, litumu li kwogho e nde
ya aatsala baara ba bali a limpampana.
52 Nde aamaha mikogho mu bimfumu,
ya akuhubu baara ba bagwene a limpampana.
53 Nde aaluhu bupfulu bulagha kundaa babo ba bali a nzala,
ya aabvurulu bisini myaã-a-myaã.
54 Nde aayabaha baara ba Isarayele basala ba nde,
ya nde aalibili mweẽ mu osuo ngebe a nde,
55 Bwunu a bu ályele nde kundaa bataara ba bihi, mu nkooro a Abarahame ya dzumu li nde mu matala nswe matala.»
56 Mari ási ku bele a bangoono batere mu nzo a Elidzabete. Ŋa mbihi oŋo, nde ábvughuru ku bula bu nde.
Baburu Dzã Muboghoro
57 Matala ma ooburu Elidzabete máto, ya nde áburu mwana wu baghala.
58 Baara ba báli bitaa-taa bibye ya basi dzumu li nde bagyughu nsia yi a bubwe ba ósi nde Mfumu. Mu obo bákala mu esee ya nde.
59 Mwana bu akuhu bitsughu mpuomo, bo bágyi mu osohobo nde nzo a mbaa. Baara bwohono bákadzyi ogwa nde nkwumu a taara a nde Dzakari.
60 Lo ngughu a nde ályele ti: «Pele, sa bagwa nde kwumu Dzã.»
61 Bo bályele nde ti: «Mu dzumu li we ka oli ya nkwumu oyo o.»
62 Mu obo bafwulu Dzakari mu bilyimi nsa nkwumu nde adzyi ogwa mwana a nde.
63 Dzakari bu aluomo mana baya, ásono: «Nkwumu a nde Dzã.» Baara bwohono bákiŋimi.
64 Ya ŋaana oŋo, Dzakari áleene ofiribili ya nde ábwi oseme Nzaami.
65 Mu obo, baara bwohono ba báli bitaa-taa bibye bámono nzalamweẽ, ya mu etsulu e nsie kii minguo mimi Yude, baara bákabulubili mu mandagha mo mwohono mamo.
66 Baara bwohono ba bákagyughu ndagha oyo bákatsimi ya bákagwa bifwulu kunsa mukolo ti: «Mwana wu nande àakala? Mu engaŋma, Mfumu li ya nde.»
Dzakari bighili mu ekwumu
67 Dzakari, taara a mwana, áli alwulu mu Mufulu a Ngili ya ábighili mandagha ma:
68 «Nyaã masyighi makala kundaa Mfumu, Nzaami a Isarayele,
mu kuulu nde aayabaha baara ba nde ya okwulu bo.
69 Nde aagwi bihi Mubvwuhu wu a mpini
ŋa kara li bateghele ba mukogho Dabvide, musala a nde.
70 Ti bu átswama olyele nde mu matala ma makulu mu miŋma mi mibighili mi nde mimi ngili.
71 Nde ali ágwi misiini ti sa ákwulu bihi-a-be ŋa myaã mi bataara ya ŋa myaã mi babo bwohono ba baakabele bihi-a-be.
72 Me mu obo nde aamono bankagha ba bihi nyiĩ ya aalibili ogwihini o nde kuu ngili mweẽ.
73 Mu engaŋma Nzaami áli álaba mukihi kundaa Abarahame, nkagha a bihi-a-be,
74 ti sa akwulu bihi-a-be ŋa myaã mi bataara mpaala lisalala nde ku ogwene a nzalamweẽ.
75 Mu kuulu bihi likala baba bungili ya baba bunsumu ŋa mihi mi nde, mu bitsughu byehene bibi bumweẽ bu bihi.
76 Ya we, mwana a me, we sa kala mubighili a Wu a Nkara Yulu,
mu kuulu we sa dzyara ŋa nkulu a Mfumu mu obwehẽ nzili a nde.
77 Ya mu osuo kundaa baara ba nde bunu-a-bo bakughu obvwughu bu babagha kolokolo a masumu ma bo.
78 Mu nkooro a mukolo wu a nyiĩ wu a Nzaami a bihi,
otsyeme o nde sa osehene ŋa yulu a bihi, ti anga tala lili ku yulu,
79 mu otsehebe babo ba bali kunsa mpyibi,
ya kunsa edzwunu kii lipfu ya mu obiri myili mi bihi-a-be mu nzili yi a edzuunu.»
80 Mwana ákakulu ya ákabagha mpini mu mufulu. Nde ákabulukala kunsa syehe tee mu matala ma áyapala nde ŋa busu bu basi Isarayele.