Naˀinbí Sedó Yôesiví Tu̖u̖ / Nanbí Sedó Jôesiví Tun LUKE 6

Jesus-á kaykhanwówá thaa wáˀ natsonjiˀ

1 Wí thaa, Huḏíyoví kaykhanwówá thaa nanáˀdiˀ, Jesus-áḏí iví khä̖geˀnindáḏí wí táhtân nava i̖ˀge dimän, heḏi iví khä̖geˀnin dâytákꞌéthehon, heḏá inbí mandi dâyhuuˀandi iˀ táhtân dâykꞌoˀ. 2 Wên Pharisees-di ovâytu̖ˀan, “Kaykhanwówá thaa háa úvíˀo waagá nakhâ̖a̖kꞌóe. Heháaḏan haˀwâa úvíkanhon?” 3 Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Undá bîntunnanpíˀan háa David heḏá in senäˀ i-áḏí dijiˀindáḏí hä́nˀoe dívíˀannin diha̖hsên dihayḏi. 4 Jôesi Táḏáví tewhá ee David natsꞌûndi iˀ pává ee nasaaˀiˀ ihógi heḏi ikꞌoe, heḏá in senäˀ i-áḏí dijiˀindá wáˀ ovâymä́gi, tobá iˀ pává Jôesi Táḏágîˀ ûnwijesaa wänboˀ, heḏiho in owhaˀḏa̖ˀmân dínkꞌóe dâykꞌoˀíḏí.” 5 Jesus nä́ˀin wáˀ ovâytu̖ˀan: “Naa tꞌä̖hkí tꞌowagîˀ oˀaypu̖yä̖ˀiˀ omuuˀi dînkꞌóe otú̖u̖níḏí háa tꞌowa kaykhanwówá thaa dínkoḏiˀin dívíˀa̖míḏí.”

Kaykhanwówá thaa Jesus-di wí sen namantꞌaamuuˀiˀ ônhehkháaˀan

6 Wíyá kaykhanwówá thaa nanáˀ diwe Jesus wí Huḏíyoví méesateˀay ee natsꞌûndi in tꞌowa ovâyhá̖ˀoˀ. Wí sen iví koˀḏíngéḏíˀin man ûntꞌaamuuˀiˀ iwe naˀä́n. 7 Wên Huḏíyoví khuu dâyhá̖ˀoˀindá heḏá wên Pharisees-á wáˀ dikwꞌó. Indi á̖yîngiḏi óemúnde tigúba kaykhanwówá thaa wí toˀwí hehkháa óemä̂äníˀin, heḏi gin iˀandáhoˀ ôntꞌeˀpꞌêeḏe-í. 8 Hewänbo Jesus ûnhanginná háa diˀánshaamuuˀin, heḏi iˀ sen namantꞌaamuuˀiˀ óetu̖ˀan, “Ówí̖núḏí nä́ä páaḏépiye ókä̖ˀve.” 9 Heḏáháˀ Jesus-di ovâytu̖ˀan, “Nä́ˀin tsika wâytsikakhâymáa: Kaykhanwówá thaa wéˀi-an gínkꞌóe ívíˀa̖míḏí: Ti gínkhâyˀä̖ˀ wí toˀwí iví wówátsi âyˀaywoeníˀin háa âyháyjíˀin?” 10 Heḏi ibéeḏí wíˀínbo ovâymúndeˀ, heḏáháˀ iˀ sen óetu̖ˀan, “Ókhóhtä̖ä̖.” Heḏi ikhóhtä̖ä̖ḏi iví man ûnwówaḏi páaḏéḏí ûnmuu waagibá ûnpóe. 11 Hewänbo in dikwꞌóˀnin hânho ditꞌayḏi dívítu̖máa hânnangú Jesus dâyˀa̖míˀin.

Jesus-di tä̖ˀḏi wíje senäˀ ovâydeˀman iví khä̖geˀnin dimúuníḏí

12 Ihayhä̖̂ä̖ḏihkí Jôesi Táḏávíˀpiye ijûusuˀan. 13 Nathay ihayḏi iví khä̖geˀnin ivíˀpiye itu̖hkánnan, heḏi in diweḏi tä̖ˀḏi wíje ovâydeˀmandi nä́ˀinbá ovâytu̖ˀan, “Undá naví tꞌôekhuwaˀin ímuu.” Ginnân dikhá̖wä̖́: 14-16 Simon (i-á Jesus-di Peter gin wáˀ óekhá̖wä̖́mä́gi), heḏá Andrew-á (i-á Simon-bí tíˀûu-á ûnmuu), heḏá James-á, John-dá, Philip-á, Bartholomew-á, Matthew-á, Thomas-á, heḏá wíyá wêe James-á (i-á Alpheus-ví ay ûnmuu), heḏá wíyá wêe Simon-dá (i-á “Iˀ Zealot namúˀdeˀiˀ” gin wáˀ óetu̖ˀoˀ*), Judas-á (iví táḏá-á James gân ûnkhá̖wä̖́), heḏá Judas Iscariot-dá (i-á Jesus óeku̖hpekhâymáaˀi-á namuu).

Jesus-di báyékí tꞌowa ovâyhehkháamä́gi

17 Okú kwꞌáyeḏi tꞌä̖hkíḏíbo diwá̖, heḏi Jesus nanantayeḏináˀ diwe iwí̖nú. Báyékí in óeyu̖u̖honnin i-áḏí dijiˀ heḏá báyékí wây-á tꞌowa-á wáˀ, indá diˀä̖ä̖ Jerusalem búˀḏí, heḏá wíyá wáygéḏá Judea nantaa búgeḏi, heḏá iˀ mâapꞌoe pꞌoˀ kꞌáygéwin búˀ Tyre-á Sidon-dá tsowaḏá wáˀ diˀä̖ä̖. 18 Nä́ˀin tꞌowa-á diˀä̖ä̖ Jesus ôntꞌôeyaaníḏí heḏá inbí hay ovâyjâaˀa̖míḏí. Heḏá in yä̖ˀḏâapíˀin pꞌoewa̖a̖hâ̖a̖ḏi ovâytꞌôephaḏekandoˀin wáˀ diˀä̖ä̖ḏi dihehkháapóe. 19 Tꞌä̖hkí in tꞌowa dívíkhä̖ä̖ḏeˀ óetä̖ä̖gé-íḏí, gá wí pínnán ûnpeeˀiˀḏi dihaywówaˀdân.

Jesus-di in tꞌowa ovâytu̖ˀan toˀwên dimuu dâyhíhchanmáˀve-íˀindá heḏá híwóhpí dínpúuwíˀindá

20 Jesus ibéeḏí iví khä̖geˀnin imúndeḏi ovâytu̖ˀan, “Un sehkanäwó íwówájiˀin híhchan bînmáˀve-í, gá Jôesi Táḏáví tꞌowa ímuuḏân. 21 Un nää bînha̖hphaḏendeˀin híhchan bînmáˀve-í, gá íshu̖hpúuwíḏân. Un nää íséejiˀin híhchan bînmáˀve-í, gá híhchandi úvípꞌáhkaa-íḏân. 22 Naa tꞌä̖hkí tꞌowagîˀ oˀaypu̖yä̖ˀiˀ omuuḏi tꞌowaḏi wovâytꞌayḏá heḏá wovâyjoegimáaḏá heḏá tꞌä̖mäge unbí̖ˀgeḏi dívíhíˀmáaḏá heḏá tꞌaywóhkannin ímuu gin wovâytu̖máaḏá, híhchan bînmáˀve-í. 23 Gin waagi únpóeḏá íhíhcha̖a̖-í heḏá úvíhíhchanchä̖ä̖nú-í, gá in tꞌowaḏi han wovâyˀandibo Jôesi Táḏáḏí báyékí híwóˀdi hä̖ä̖wí oe makówá wovâymä̂äníḏân. Wíˀúnˀôeḏe-ípí nä́ˀin tꞌowaví hehä̖̂ä̖win thehtáy pahpáˀindi wáˀ in Jôesi Táḏáví tukheˀmin hanbá ovâyˀan.

24 “Hewänbo un nää íkoḏitꞌowamuuˀin tꞌôephaḏe únpúuwí, gá undá unbí híwóˀdi thaa ho únphaḏeḏân. 25 Un nää íshu̖ˀmuuˀin tꞌôephaḏe únpúuwí, gá undá íha̖a̖púuwíḏân. Un nää ípꞌâajiˀin tꞌôephaḏe únpúuwí, gá undá íboˀaapúuwíḏân heḏá íséeyê̖e̖ní. 26 Tꞌä̖hkí tꞌowa unbí̖ˀgeḏi híwó dívíhíˀmáaḏá tꞌôephaḏe únpúuwí. Háaḏí? Gá nä́ˀin tꞌowaví hehä̖̂ä̖win thehtáy pahpáˀin híwóˀbáho dívíhéeˀandân in hójoˀinbí̖ˀgeḏi ditú̖ˀin Jôesi Táḏáví tukheˀmin dimuuˀin.”

Jesus-di ovâytu̖ˀan dínkhâyˀä̖ˀ inbí hä́nmin ovâysígí-íˀin

27 “Hewänbo un naa dîntꞌôeyandeˀin naaḏi wâytu̖máa, unbí hä́nmin bînsígí-í, heḏá in wovâytꞌayˀindá híwóˀdá bînˀa̖mí. 28 Jôesi Táḏá bîndaaˀa̖mí wí hä̖ä̖wí híwóˀdi ovâyˀa̖míˀin in toˀwên híwóhpîˀ únpúuwíˀin didaˀin, heḏá in toˀwên unbíˀgeḏi wovâyjänäkíhéeˀoˀingîˀ ovâyjûusuˀa̖mí. 29 Wí toˀwíḏí wéhángéḏí wovâytsꞌemapháveḏi, oe wéhángéḏí wáˀ bîntsꞌemaphavemä̂äní. Wí toˀwíḏí unbí kꞌéwéˀin to wovâykêˀḏi, unbí to wáˀ wovâykáyjíḏí wívînkhâ̖a̖ˀa̖mípí. 30 Wí toˀwíḏí wí hä̖ä̖wí wovâydaaˀandi bînmä̂äní, heḏi wí toˀwíḏí wí hä̖ä̖wí únmuuˀi wovâykêˀḏá, wíyá wívîndaaˀa̖mípí. 31 Háa tꞌowaḏi un wovâyˀa̖míˀin ídaˀ waagibá, hanbá bînˀa̖mí.

32 “In toˀwên wovâysígíˀinda̖ˀmân bînsígíḏá, ti tꞌowa unbí̖ˀgeḏi ditú̖u̖ní híwó úvíˀoˀin? Heḏân joe. In tꞌaywóhkannindi wänbo wáˀ ovâysígí toˀwên in ovâysígíˀin. 33 Heḏi in toˀwên híwó wovâyˀoˀingîˀḏa̖ˀmân híwó bînˀoḏá, ti tꞌowa unbí̖ˀgeḏi ditú̖u̖ní híwó úvíˀoˀin? Heḏân joe. Tꞌaywóhkannin wänbo wáˀ híwó ovâyˀoˀ in toˀwên híwó in ovâyˀoˀin. 34 Heḏi in toˀwên wovâywáywáˀâa-íˀinda̖ˀmân bînchä̖ˀpíyémäḏá, ti híwó úvíˀo gin tꞌowa ditú̖u̖ní? Heḏân joe. Tꞌaywóhkannin wänbo wáˀ wây-á tꞌaywóhkannin dâychä̖ˀpíyémäˀ, dínhanginnândáho hä̖́yú̖ dívípíyémä́gi ihaybá ovâywáywáˀâa-íˀin. 35 Ginnân úvíˀa̖mí: Uví hä́nmin bînsígí-í, heḏá híwóˀdá bînˀa̖mí. Bînpíyémä̂äní hä̖ä̖wí, heḏi i̖ˀgeḏi wíˀúvíˀánshaaˀa̖mípí háa wíyá bînhóení háa joe. Gin waagi úvíˀandi, wíyá shánkí híwó bînhóení, heḏi taˀgendi iˀ shánkí kwꞌáye naˀä́ndiví ây ímuu gin tꞌowa ovâykeeya̖mí. Iˀḏá in toˀwên dikú̖ˀdaapoeˀoˀpíˀin wänboˀ in ditꞌaywóˀtꞌóeˀin wänbo-á híwó ovâyˀoˀ. 36 Únkhâyˀä̖ˀ tꞌowavíˀpiye ísehkanäpúuwíˀin, uví Táḏá Jôesi uvíˀpiye nasehkanäpoeˀo waagibá.”

Jesus-di ovâytu̖ˀan wây-á tꞌowa wíˀovâytꞌaywóˀdichä̖́nuˀbe-ípí

37 “Ihayḏa̖ˀ tꞌowa wívîntꞌaywóˀdichä̖́nuˀbe-ípí, heḏânho un wíwovâytꞌaywóˀdichä̖ä̖nú-ípíḏí. Ihayḏa̖ˀ wíˀítú̖ˀbe-ípí toˀwên dimuuˀin ovâytuhchä̖ä̖nú-íˀin, heḏânho wíwovâytuhchä̖ä̖nú-ípí. Wây-á tꞌowa bînˀowóejé-í heḏânho wovâyˀowóejé-íḏí. 38 In tꞌowa hä̖ä̖wí bînmä̂äní, heḏânho Jôesi Táaḏí un wáˀ wovâymä̂äní. Unbí tꞌún wovâypꞌíḏe waagibá únpúuwí, heḏáháˀ in tꞌún wovâytꞌä̖́ˀtꞌä̖́ˀnandá wovâywáḏáˀa̖mí shánkí báyékí únsaḏee-íḏí, pꞌéeḏí chꞌa̖ˀkí únsaḏee-í. Wây-á toˀwêngîˀ bîntaajo waagibáho wovâytaaya̖mí.”

39 Jesus-di nä́ˀi há̖hkangîˀ híˀ wáˀ ovâytu̖ˀan: “Wí tsíˀtꞌaaˀi-á wûnkoḏipí wíyá tsíˀtꞌaaˀiˀ óepahûuwíḏí. Gin iˀandá wíˀgíndíbo kwiˀónú dakeˀtꞌá̖a̖nípíˀan. 40 Wí toˀwí nahá̖hpoeˀoˀi-á iví há̖hkandiví shánkí wínahá̖hpí, hewänbo ho nahá̖hpóe ihayḏá iví há̖hkandi waagiˀbá namúuní.

41 “Heháaḏan iˀ phétä̖́ wíyá toˀwíví tsée ûntoˀondi bînmúndeˀ, heḏi in phé unbí tsée úntoˀonnindá wívînˀá̖yîngiˀohpí? 42 Wíˀúnkoḏipí bîntu̖ˀâ̖a̖míḏí, ‘Ókä̖ˀ kꞌema, hä̖ˀi phétä̖́ uví tsíˀḏí wînwhahkáyjí,’ gá wên phé uví tsíˀ útoˀondi híwó wíˀúnkeetꞌóepíḏân. Undá paa úvíjánúmáaˀin waaginbá ímuu. Páaḏé hä̖ˀin phé unbí tsíˀḏí binwhahkeˀ heḏânho híwó únkeetꞌôení wíyá toꞌwíví tsíˀḏí hä̖ˀin phétä̖́ bînwhahkáyjíḏí.”

Iˀ bay napaˀi wên bay tay iwe

43 “Wên bay tay híwóˀnin deeḏi híwóhpîˀ bay wínapaˀpí, heḏi wên bay tay híwóhpíˀin namuuˀin deeḏi bay híwóˀdi namuuˀi wínapaˀpí. 44 Úhanginná háawin wên tay namuuˀin iˀ hä̖ä̖wí napayeḏee iweḏi. Figs-á phéˀyä́vi nawä̖́ä̖muu iweḏi wíˀóetháyˀépí, heḏá úuva-á wên tsígu iweḏi wíˀóetháyˀépí. 45 Heḏi hanbá wí toˀwí híwóˀdi namuuˀi-á híwó iˀoˀ, gá iví píˀnä́ khóˀjé báyékí híwóˀdi imáaḏân, heḏi wí toˀwí híwóhpîˀ namuuˀi-á híwóhpîˀ iˀoˀ, iví píˀnä́ khóˀjé-á híwóhpîˀ imáaḏí. Tꞌä̖hkí tꞌowa háa inbí píˀnä́ khóˀjé dâymáa waagibá dívíhéeˀoˀ.”

Wáy wên in Jesus-ví híˀ ditꞌoeˀin nä́ˀi híˀ dâysígíˀa̖mí, wây-á wêndá joe

46 “Heháaḏan undi naa ihayḏa̖ˀ díkhá̖yä̖́ˀde ‘Nanbí tsondi pꞌóˀḏéḏîˀ’ gin, hewänbo háa naaḏi wâytu̖ˀan waa wíˀúvíˀohpí? 47 Toˀwên navíˀpiye diˀä̖ä̖ḏi naví híˀ ditꞌoeḏi dînˀaˀgindoḏá naaḏi wâythayya̖mí háawin dimuuˀin. 48 Indá wí sen wí tewhá ikꞌûˀi waaginbá dimuu, iví tepúgîˀ báyékí iphoyä̖ä̖ heḏá kꞌuuḏá itepútógi. Heḏi napꞌohsôe ihayḏi iˀ pꞌoeḏi iˀ tewhá óenán, hewänbo iˀ sen híwó ikꞌûˀḏiho iˀ tewhá wíˀóeˀa̖ˀyä̖ˀnanpí. 49 Hewänbo in toˀwên naví híˀ ditꞌoeḏi dînˀaˀgindopíˀindá wí sen itewhákꞌûˀḏi tepúpíḏíbo waaginbá dimuu, heḏi iˀ pꞌoˀkꞌay napꞌohsôe ihayḏi iˀ pꞌoeḏi iví tewhá hânho ônnándí wesebo tꞌä̖hkího ônpꞌonayu̖.”

* 6:14-16 In Zealot tꞌowa-á Israel nangegîˀ dívíhä́nboˀ in Rome-ˀin ovâykhehpeeyé-íḏí