Tabu: Buka Tabuna ta unai, hedehedede tabu nige ta hepaisowakaliliyei. Beyabeyana, Giliki kalinadi hagios se bui tabu, iyamo kalina Saliba unai hedehedede tabu kaniyona udoi.

Buka Tabuna unai, hedehedede hagios se tolelaei Yaubada unai, na ka kulibui ede, “iya tabuna” (Lewitikasi 19:2, 1 Petelo 1:15-16). Kabo kaniyona ede ye aꞌa yo ye namwakalili yo nige yababa saha hesau kalinawai yo ye didiga. Yesu hinage iya tabuna (Hebelu 7:26).

Hedehedede hagios Buka Tabuna unai hinage se tolelaei tamowai udiyedi. Kabo kaniyona ede, se aꞌa (Loma 12:1, 1 Tesalonika 2:10 yo 3:13). Iyamo kaniyona hesau hinage, kabo teina gunina ne unai ku hasili.

Mose yona laugagayo yo Yaubada yona talam, siya hinage hagios, iya ede, se namwakalili na taba ta kawakabiyeidi (Loma 7:12, Luka 1:72).

Hagios kaniyona helabuina ede, Yaubada yona, doha ta wane, Numa Tabuna, iya ede Yaubada kabatabaꞌohuina numana Yelusalema unai, na nige gonowana paisowagaibu se ginauli unai.

Na ena hagios se tolelaei tamowai udiyedi kabo kaniyona hinage “Yaubada yona tamowai” (Epeso 1:1, Kolose 1:2), siya ede Yaubada yo Keliso tausunumaena maudoidi na se moseꞌuyoidi Yaubada unai. Gonogonowana doha, peloweta tabudi (Luka 1:70, 2 Petelo 3:2), anelu tabudiyao (Maleko 8:38, Luka 9:26), tano tabuna (Apostolo 7:33), yo pwalawa hetahetabudi (Mataiyo 12:4), maudoidi ne meta Yaubada yona.

Na hedehedede hagios kaniyona nige bena tamowai yona gigibwali ye hetala. Teina unai yoda hedehedede tabu meta udoi.

Taiti meta yoda gogo tupwana ta mosei Yaubada unai. Tupwa ne lakina ede doha teina: Ena tamowai hesau yona puwaka badodi 10, kabo kesega ye mosei Yaubada. Ena ye kelikeli na yona kwateya badodi 50, kabo 5 ye kainauyaidi. Ena ginauli saha hesau ye lokunegabai na moni lakina 100 Kina ye lobai, kabo taiti lakina ede 10 Kina. O ta wane, yoda lobalobai ta giyahiyei gwau badodi saudoudoi udiyedi na gwau kesega kabo ta hedede teina taiti.

Taiti tautole bagubagunana, iya ede Abelahama (Genese 14:20). Na muliyena Yaubada laugagayo ye mosei yona tamowai Isalaela udiyedi bena taiti se toletole (Lewitikasi 27:30). Yo hinage yona hededehesunuma ye moseidi ye wane: Ena taiti kwa toletolenamwanamwa, kabo hinage namwa ya leyawa (Malakai 3:10). Beyabeyana Isalaela unai taiti se lau taukaitalasam yo Lewi kana isimulitao maudoidi udiyedi, siya Yaubada yona taupaisowatahitahi na nige se bom yodi tano o koya (Numela 18:24).

Taiti kaniyona mamohoina meta yoda sunuma yo yoda hekasisi Yaubada unai yo yoda gadosisi kalinawai kabakitadi. Unai Paulo ye kuli taba bena yoda kainauya ta helakiꞌuyoidi (2 Kolinito 8:7-8 yo 9:6-15), matawuwuna yoda gogo maudoidi siya ede Yaubada yona kainauya kalidawai (2 Kolinito 9:10).

Takisi kaniyona meta moni ta mosei gabemani udiyedi na se hepaisowa basileiya maudoudoina yona namwa unai. Yesu yona huyaena, Loma tamowaidi tano se bado se kitahetetedi, doha Spain, France, Britain, Germany tehana, Giliki yodi tano, yo Siliya yo Isalaela yo Aikupito hinage, na magai maudoidi ne tamowaidiyao udiyedi takisi se tanotano. Na Loma magaina lakilakina tamowaidiyao nige gonowana takisi se hemaisadi.

Loma yodi gabemani takisi tautanotano yodi kabikabidi doha teina: Magai tamowaidi hekadiyo, siya ede takisi tautanotano, se lau gabemani unai takisi se hemaisabagunai, na gabemani kabo dudulai yo gigibwali ye moseidi bena takisi se tano yodi magai udiyedi. Na huya se bado se tanodikwa. Unai Dius tamowaidi hekadiyo wa takisi tautanotano wa se subudi yo se hedede siya tamowai yabayababadi, matawuwuna Loma yodi gabemani yodi se paisowa.

Talam yo talam tabuna (Luka 1:72) meta Yaubada yona talam yona tamowai maiyanao. Talam ne meta Yaubada yona hededehesunuma yona tamowai udiyedi bena ye kitahetetedi, na tamowai yodi hededehesunuma kabo Yaubada se hekasisiyei yo se gadosisiyei.

Yaubada yona talam se bado: Ye hededehesunuma Nowa unai meta taba nige tanoubu ye heyababaꞌuyoi dibwaliꞌutuꞌutu hesau unai (Genese 9:1-17). Ye hededehesunuma Abelahama unai bena kana isimulitao se bado (Genese 15 yo 17:4-6) yo yodi tano ye mosedi (Genese 12:7 yo 17:8). Sinai kudulina unai Yaubada yona talam ye ginauli Isalaela tamowaidiyao maiyanao meta iya yodi Yaubada yo siya yona tamowai (Esodo 19:5-6, Lewitikasi 26:12). Na kabo Yesu Yaubada yona talam hauhauna ye hemasalahayama (Luka 22:20, Hebelu 9:15, 2 Kolinito 3:4-6).

Tamowai dudulaina kaniyona labui: (1) Tamowai ne yona laulau se namwa yo se dudulai tamowai matadiyena (Genese 42:11, Maleko 6:20). (2) Yaubada tamowai ne ye kitahenamwa na maiyana se miyamiya. Iya Yaubada ye hekasisiyei yo yona nuwatu ye miyawatani. Tamowai bagubagunana Yaubada ye hedede meta iya tamowai dudulaina, iya ede Abelahama (Genese 15:6, 18:24-30, Hebelu 12:23 yo hekadiyo). Hedehedede ta hinage se tolelaei Yesu unai (Apostolo 3:14, 22:14, 1 Petelo 3:18). Abelahama yona sunuma debanaena ede Yaubada ye katai iya tamowai dudulaina. Na sunuma debanaena tamowai maudoidi, siya ede Dius tamowaidi yo dagela tamowaidi, Yaubada ye tolehedudulaidi (Loma 4:11-12).

Tamowai namwanamwana meta tamowai dudulaina hededehemasalahana ku hasili.

Tamowai tabudi: Guiyau yona tamowai hedehededena ku hasili. Talam Hauhauna bukana unai hedehedede ta nige se tolelaei pasta yo diyakona mo udiyedi, na Yesu tausunumaena maudoidi udiyedi.

Tau Natuna Yesu ye bom ye kataiꞌuyoi ede iya Tau Natuna. Hesa ta hinage ta hasili Daniyela 7:13 unai. Na kaniyona ede, tamowai mamohoina. Yesu yona huyaena tamowai se nuwatulobai meta hesa Tau Natuna, iya Mesaiya o Keliso hesana.

Tauhaikabi meta boda hesau Yudeya unai hesana. Kalina Giliki unai hesadi ede Zelotes. Yodi nuwatu bena Yudeya se bom se kitaheteteꞌuyoidi. Unai Loma tamowaidiyao se iyalaidi.

Yesu yona hekahekata hesau hinage se katai iya Simona Tauhaikabi (Mataiyo 10:4, Maleko 3:18, Luka 6:15). Tausonoga hekadi se hedede bena huyana Simona sola nige ye patulau Yesu unai, iya hinage Tauhaikabi wa kadi kaha hesau.

Tauhemuliwatani Huyana Yesu tanoubu ta unai ye miya meta yona hekahekatao yo hinage tamowai se bado maiyanao se sae yo se dobi na yona hedehedede se lapuidi, na hekadi hinage Yesu se sagui yona paisowa unai. Siya ta kataidi Yesu tauhemuliwatanina.

Na Yesu ye seuyo galewa, na mulina ne unai kabo tamowai Yesu tausunumaena hinage se katai tauhemuliwatani, kaniyona ede Yesu yona lauhekata se miyawatanidi yo hinage Yaluwa Tabuna kalidiyena ye miya.

Taukaitalasam meta Dius yodi tautolo Yaubada matanaena yo Yaubada yona tauhewahewasa tamowai udiyedi. Kadi mumuga meta Aloni (Esodo 28:1). Aloni kana mumuga Lewi kana isimulitao hekadiyo hinage Numa Tabuna unai se paisowa (Numela 1:50-53).

Taukaitalasam yodi paisowa hedehededena ta hasili Dutelonomi 33:9-10 unai. Yodi paisowa ede haiyona: (1) Yaubada yona hedehedede yo yona talam se kitahetetedi, (2) Yaubada yona laugagayo se lauhekataedi, yo (3) se kaitalasam, doha inisenisi se gabudi yo suisui se kaitalasamyeidi Yaubada unai. Yodi paisowa hesau ede tamowai se kitasipwaidi meta se kasiyebwa o se namwanamwa, doha taulepela se kitasipwaidi (Lewitikasi 13:1-3).

Lewi kana isimulitao nige se bom yodi teha Isalaela tanona unai, na magai maudoidi udiyedi yodi numa se kabidi.

Talam Hauhauna bukana unai ekalesiya se kataidi siya taukaitalasam na yodi miyamiya namwanamwadi se hemala kaitalasam (1 Petelo 2:5,9 yo Loma 12:1-2). Keliso Yesu hinage yoda taukaitalasam saesaena, iya ede yoda tautolo Tamana matanaena (Hebelu 4:14-16 yo 8:1-2). Yo apostolo Paulo hinage ye hedede meta iya taukaitalasam paisowana ye ginauli na dagela tamowaidiyao ye henonohadi bena Guiyau ye hailobaidi (Loma 15:16).

Taukiuli Henuwaisinina meta Dius yodi gwauyala saesaena. Gwauyala ta kaniyona meta huyana Isalaela tamowaidi sola Aikupito unai na Yaubada bena ye woyahepesadi se henuwaisini. Huyana ne unai Yaubada yona taukaiunu aneluna ye hetamali bena numa maudoidi udiyedi loheya taubaguna ye unuhemwaloidi, na haedi numa kedana duuna udiyedi kwasina se hesaudi meta kabo ye taukiulidi. Na numa duudi udiyedi nige kwasina meta wawayao loheloheyao yo suisui natudiyao bagubagunadi anelu wa kabo ye unuhemwaloidi (Esodo 12).

Taukiuli Henuwaisinina wa bolimai badobado se ginaginauli Yelusalema unai, Dius yodi nawalai bagubagunana hesana Abib (hesana hesau meta Nisan) na mayadaina hesaudoudoi-hasina (14) unai, iya ede yoda nawalai Eipulu. Numa kesega kesega yodi mamoe natuna se bahelaei Numa Tabuna unai se unuhemwaloi. Taukaitalasam mamoe momonadi se gabudi yo kwasinadi se inidi kabakaitalasam unai se hemala kaitalasam. Na kabo numa kesega kesega yodi mamoe mwalomwaloidi wa se bahelaedi yodi numa udiyedi, na kabo maudoudoina se gabu na se kai Taukiuli Henuwaisinina boniyaina ne unai. Malatomtom unai kabo mamoe wa kaitolena se gabuhegehedi. Na Taukiuli Henuwaisinina mulinaena kabo Pwalawa nige Yistina Henuwaisinina se ginauli mayadai haligigi-labui.

Taupaisowa yo taupaisowatahitahi: Heyayai tauhaina hededehemasalahana ku hasili.

Tauyababa meta Satani.

Tauꞌiyala Beyabeyana wasawasa yo basileiya maudoidi yodi tauꞌiyala na wasawasa hesanaena yodi magai se kitahetete yo hinage wasawasa kadi waiunu se iyalaedi. Yodi kabaꞌiyala gogodiyao Yesu yona huyaena meta kelepa, yesi, yo pidu, yo taudi lauguduguduidi gogodiyao (Epeso 6:14-17). Loma yodi tauꞌiyala hededehemasalahana hinage ku hasili.

Tawasola Dius yodi kabikabi unai nige se tawatawasolagaibu, na wawaya tamadi se hededenonohaidi kaiteya to kaiteya kabo se tawasola. Unai wawayao wa se hededehepatunonohaidi, na nige gonowana se laomagogoi ye lau ee se lakilaki na kabinonoha kabikabidi maudoidi se gehe. Iyamo huyana waihiu se hededehepatulaei tau hesau unai meta se kitadi ede doha se tawasola. Doha ta kita Yesu tamana yo sinana udiyedi. Huyana Maliya yo Yosepa sola nige se miyagogoi na Maliya ye diyaka Yaluwa Tabuna unai meta tamowai matadiyena Maliya ye ganawali. Na Yosepa meta laulaududulai tamowaina, ede nige gonowana Maliya ye tawasolai, matawuwuna ye ganawaliko. Na iyamo nige ye henuwa bena Maliya ye hemwadinekaliliyei tamowai matadiyena, unai ye nuwatui bena kabo wadawadamyena ye laugabaei na Maliya gonowana natuna tamana ye tawasolai.

Toletoletau Dius yodi miyamiya unai, ena tamowai hesau tamana yo sinana se tautaubada yo se sinesinebadakaliliko, meta iya kana paisowa bena ye kitahetetedi ye lau ee kana siga se boita. Yodi boita unai kabo natudi ta iya kana paisowa bena ye kita meta tamana yo sinana ta se kabinamwanamwaedi yo se laedi bwayabwaya duhana unai se tolenamwanamwaeidi (Mataiyo 8:21). Kabikabi ne meta bwayabwaya hededehemasalahana unai ku hasili.

Dius yodi laugagayo unai tamowai yona huyaboita mayadaina unai bena se tole bwayabwaya duhana unai. Na yodi huyanuwadubu meta mayadai haligigi-labui.