6
Yesu̱ Yooyo Alema Kiro kya Bayudaaya Kibataakooramwo Milimo
(Matayo 12:1-8; Mari̱ko 2:23-28)
Ha kiro kya Sabbaato ki̱mwei̱, Yesu̱ b̯uyaalingi naakuraba mu misiri mya nganu hamwei̱ na beegeseb̯wa baamwe, bab̯wo beegeseb̯wa baatandi̱ki̱ri̱ kubinya b̯usonga b̯wa nganu, nibab̯uziganga mu ngalu nibadya. Mwomwo Bafalisaayo bamwei̱ baabab̯u̱u̱lya, “Hab̯waki mukukora kintu kitakwikirizib̯wa kukorwa ha kiro kya Sabbaato?”
Yesu̱ yaabei̱ri̱ri̱mwo naabab̯u̱u̱lya, “Timukasomanga kintu kya Dau̱di̱ ki̱yaakoori̱, yo hamwenya na bei̱ra, b̯u̱baadi̱i̱bi̱i̱rwe nzala? Yei̱ngi̱i̱ri̱ mu heema gya Ruhanga, yaatoolamwo mugaati gubaali bahongeeri̱ Ruhanga, yaagudya, mugaati gwa muntu wondi yensei̱ gwatei̱ki̱ri̱zi̱b̯wengi̱ kudya, kutoolaho balaami̱ ba Ruhanga basa. Kandi de Dau̱di̱ yaaheeri̱ho na badulu bayaalingi nabo.” Kasi mwomwo Yesu̱ yaakoba, “Gya Mwana wa Muntu, gyagya Mukama afuga kiro kya Sabbaato.”
Mudulu Munyakubba Akabi̱ri̱ Mukono
(Matayo 12:9-14; Mari̱ko 3:1-6)
Kiro kindi kya Sabbaato b̯u̱kyadoori̱, Yesu̱ yei̱ngi̱i̱ri̱ mwi̱rombero lya Bayudaaya yeegesya. Mwi̱rombero mu̱mwo haalingimwo mudulu wa mukono gwa b̯udyo gulima. Bamwei̱ ha beegesa ba biragiro, na bamwei̱ ha Bafalisaayo, baatoolyengi̱ nsonga gibaajunaana Yesu̱. Nahab̯waki̱kyo, baamwi̱cali̱i̱ryeho mei̱so, aleke bawone yaabba yaahoni̱a muntu yensei̱ ha kiro kya Sabbaato. Bei̱tu̱ yo Yesu̱, yaakengi̱ri̱ bintu bibaali nibakuteekereza. Mwomwo yaaweera mudulu munyakubba azi̱ngami̱ri̱ mukono, “Byoka oi̱ze weemeere haha hakati̱ wa bantu.” Mudulu yaabyoki̱ri̱, yaagyenda yeemeera ha baamu̱weereeri̱ yeemeere.
Mwomwo Yesu̱ yaabaweera, “Kambab̯u̱u̱lye, Kikyani kiikirizib̯wa kukorwa ha kiro kya Sabbaato? Kujuna b̯womi b̯wa muntu rundi, ku̱b̯u̱hwerekereerya?”
10 Yesu̱ yaali̱ngi̱ri̱i̱ri̱ bantu bensei̱, kasi yaaweera mudulu munyakubba azi̱ngami̱ri̱ mukono, “Nuguura mukono gwamu.” Yogwo mudulu yaakoori̱ ki̱baamu̱weereeri̱ kukora, mukono gwamwe gwahona gwei̱raho kurungi. 11 Bei̱tu̱ bo baakwati̱i̱rwe ki̱ni̱ga baatandika kuhanuura bankei na bankei kintu kibakusobora kukola Yesu̱.
Yesu̱ Naakoma Bakwenda I̱ku̱mi̱ na Babiri
(Matayo 10:1-4; Mari̱ko 3:13-19)
12 Ha b̯wi̱re b̯u̱b̯wo, Yesu̱ yaagyendi̱ri̱ ha lusahu kusaba. Yaaleeri̱ naasaba Ruhanga i̱jolo lyensei̱. 13 B̯wi̱re b̯u̱b̯wakeeri̱, yeeti̱ri̱ beegeseb̯wa baamwe bei̱ze hali yo, yaakomamwo i̱ku̱mi̱ na babiri. Bab̯wo bayaakomi̱ri̱, yaabeeti̱ri̱ bakwenda. Boobo baba: 14 Si̱mooni̱ (wa Yesu̱ gi̱yeeti̱ri̱ ibara Peeteru), nʼAndereya waab̯u, Yakobbo na Yohaana, Fi̱li̱po na Baturumaayo, 15 Matayo na Tomasi, Yakobbo mu̱tabani̱ wʼAlifaayo na Si̱mooni̱, munyakwetwanga mulwaniira ihanga lyab̯u,* 16 Yu̱da mu̱tabani̱ wa Yakobbo, na Yu̱da I̱sakalyota munyakumaliira adi̱i̱ri̱seeni̱ Yesu̱.
Yesu̱ Ni̱yeegesya kandi Naahoni̱a Bantu
(Matayo 4:23-25)
17 Yesu̱ yaasi̱ri̱mu̱ki̱ri̱ kwansi hamwenya na bakwenda baamwe. B̯u̱baasi̱ri̱mu̱ki̱ri̱ yaadoori̱ heetendeku̱, yeemeera. Hahwo haalingiho beegeseb̯wa ba Yesu̱ banene. Kandi de, haalingiho bantu bandi banene hoi̱ banyakubba baru̱gi̱ri̱ mu bicweka bya B̯uyudaaya gyensei̱ na mu Yeru̱salemu̱. Bantu bandi baali baru̱gi̱i̱ri̱ mu bicweka bi̱hereeri̱ neitaka likooto ha mbuga zeetwa Ti̱i̱ro na Si̱dooni̱ ziicala. 18 Baba bantu baali bei̱zi̱ri̱ kwegwa Yesu̱ naakwegesya, kandi de, bei̱zi̱ri̱ abahoni̱e nseeri̱ zaab̯u. Na bab̯wo ba mizumu myagadyengi̱, boodede bei̱zi̱ri̱ yaabahoni̱a. 19 Bantu bensei̱ baalwani̱syengi̱ kukwata ha Yesu̱, hab̯wakubba maani gaamu̱ru̱gengi̱mwo ni̱gahoni̱a bantu bensei̱.
Bantu Bali na Mu̱gi̱sa na Bab̯wo Bakwi̱za Kuwona Nnaku
(Matayo 5:1-12)
20 Yesu̱ b̯u̱yaali̱ngi̱ri̱i̱ri̱ beegeseb̯wa baamwe yaakoba,
“Muli na mu̱gi̱sa nywe banaku;
kubba b̯ukama b̯wa Ruhanga b̯wenyu̱.
21 Muli na mu̱gi̱sa, nywe bali na nzala hataati̱;
hab̯wakubba muliicuta.
Muli na mu̱gi̱sa, nywe bakulira hataati̱;
hab̯wakubba muliseka.
22 Muli na mu̱gi̱sa bantu b̯ubabanoba, b̯ubabasoroora, b̯u̱babalu̱ma, kandi b̯ubabeeta babiibi hab̯wa Mwana wa Muntu.
23 “Ki̱kyo b̯ukyakabbangaho, mu̱semererwenge hoi̱; hab̯wakubba mpeera gyenyu̱, gili ginene mwiguru. Kubba, kwokwo yatyo bahaaha baab̯u baakoori̱ baragu̱ri̱ ba Ruhanga.
24 “Bei̱tu̱, mulikiwona nywe bagu̱u̱da;
hab̯wakubba, mu̱tu̱ngi̱ri̱ kadei kusemererwa kwenyu̱.
25 Mulikiwona nywe bakwicuta hataati̱;
kubba mulidiib̯wa nzala.
Mulikiwona nywe bakuseka hataati̱;
kubba muliganya kandi mulilira.
26 Mulikiwona nywe ba b̯uli muntu akubazaho kurungi;
hab̯wakubba kwokwo yatyo de, bahaaha baab̯u baakoori̱ baragu̱ri̱ ba b̯u̱gobya.
Kwendyanga Banyanzigwa
(Matayo 5:38-48; 7:12)
27 “Bei̱tu̱ gya nkubaweera nywe baku̱nzegwa: Mwendyenge banyanzigwa beenyu̱, mukolenge kurungi bantu bakubanoba. 28 Mu̱sabi̱renge mu̱gi̱sa bantu bakubakyena, mu̱sabi̱renge bantu babalu̱ma. 29 Muntu yaakakupaalanga heitama li̱mwei̱, muhinduurenge na lindi; muntu yaakatwalanga kooti̱ gyamu, omulekenge atwale na saati. 30 Muntu yensei̱ yaakakusabanga kintu, okimuhenge; muntu yaakatwalanga bintu byo, otamuhambirizanga ku̱bi̱kwi̱ri̱i̱rya. 31 Mu̱koorenge bandi nka ku̱mwakwendeerye nabo babakoore.
32 “Mwakabba mwendya bab̯wo basa babendya, mu̱li̱si̱i̱mi̱rwa ki? Na bantu ‘babiibi’ boodede, bendya bantu babendya. 33 Mwakabba bintu birungi, mubikoora bab̯wo basa babakolera birungi, mu̱li̱si̱i̱mi̱rwa ki? Na bantu babiibi boodede, bakora yatyo! 34 Kandi mwakabba nimukuhora bab̯wo basa bamu̱ku̱ni̱hi̱ra kubasasula, kilahi ki̱bali̱basi̱i̱mi̱ra? Na bantu babiibi boodede bahora bantu babiibi, ni̱baku̱ni̱hi̱ra kusasulwa mu b̯wi̱zu̱lu̱. 35 Bei̱tu̱, mwendyenge banyanzigwa beenyu̱, mubakolenge kurungi, kandi mubahorenge mu̱taku̱beeni̱hi̱za ku̱bei̱ri̱ri̱i̱rya kintu kyensei̱. B̯u̱b̯wo mwomwo, mulitunga mpeera gikooto kandi nimubba baana ba Yogwo wa Hakyendi̱ hoi̱; hab̯wakubba yo akwatirwa mbabazi̱ bantu batasi̱i̱ma na bab̯wo bakora bikorwa bibiibi. 36 Mu̱bbenge na mbabazi̱, nka Bbaa weenyu̱ nka kweicala na mbabazi̱.
Kukorokota Bantu Bandi
(Matayo 7:1-5)
37 “Mutacwerangananga misangu, kandi nanywe timulicwerwa. Mu̱ganyi̱renge bantu, nanywe muliganyirwa. 38 Mu̱gabenge, nanywe muligabirwa. Muligabirwa ndengu girungi, giicate, gi̱zi̱ngi̱zye, kandi gikubb̯womoka, gyogyo muligabirwa. Kubba ki̱pi̱mi̱syo ki̱mu̱koresya hali bandi, nanywe kyokyo bali̱koresya.”
39 Kandi de, Yesu̱ yaabaweereeri̱ lugeera lulu: “Mwi̱jalu̱ wa mei̱so, yaakusobora kwehembera mwi̱jalu̱ wa mei̱so mwi̱ra waamwe? Kakubba amwehembera, bensei̱ babiri baaku̱gwa mu ki̱i̱na. 40 Mwegeseb̯wa takakiranga mwegesa waamwe. Bei̱tu̱ mwegeseb̯wa yenseenya b̯wamala kutendekwa, abba nka mwegesa waamwe.
41 “Hab̯waki owonanga kantu kali mu li̱i̱so lya mwi̱ra waamu, bei̱tu̱ otakusobora kuwona kintu kili mu li̱i̱so lyamu? 42 Rundi, osobora teetei̱ kuweera mwi̱ra waamu nti, ‘Kankutoole kantu kaku̱gwi̱ri̱ mu li̱i̱so,’ kandi b̯u̱b̯wo nawe wankei atakusobora kuwona ki̱kyo kili mu lyamu? We ngobya we, banza weetoole ki̱kyo kili mu li̱i̱so lyamu, mwomwo osobore kuhweza na kutoola kakwo kali mu li̱i̱so lya mwi̱ra waamu.
Musaali Bagulengeera ha Byana Byagwo
(Matayo 7:16-20; 12:33-35)
43 “Tihaloho musaali gurungi gwana byana bibiibi; kandi, tihaloho musaali gubiibi gwana byana birungi. 44 B̯uli musaali, baguwonera ha byana byagwo. Byana bya mucungwa tibasobora kubinokola ha mu̱kalasi̱ma kandi, ntwa tibasobora kuzinokola ha kisaka kya mu̱tu̱menge. 45 Muntu murungi, ahu̱lu̱kya bintu birungi naatoolera ha birungi binene byabba naali nabyo mu mutima gwamwe; na muntu mubiibi, ahu̱lu̱kya bintu bibiibi naatoolera ha bibiibi binene byabba naali nabyo mu mutima gwamwe. Kubba mu̱nwa gubaza bintu bi̱i̱zwi̱ri̱ ha mutima.
Babi̱mbi̱ Babiri ba Manyu̱mba
(Matayo 7:24-27)
46 “Kili kya mugasu ki nywe kunzetanga, ‘Mukama wange, Mukama wange,’ mutakukora bintu bimbaweera? 47 Muntu yenseenya ei̱za hali gya, akeegwa bigambu byange kandi akabita mu nkora abba 48 nka mu̱bi̱mbi̱ wa nnyu̱mba, munyakubba naaku̱bi̱mba, yemba mu̱si̱nge gulei, gu̱nyaku̱soboresya nnyu̱mba gi̱gyo ku̱si̱gi̱ka ha lubbaali. Mwizulo b̯u̱gwabbeeri̱ho meezi̱ gei̱zi̱ri̱ gaakuuta nnyu̱mba gi̱gyo, bei̱tu̱ gatakasobore ku̱gi̱zi̱ngi̱zya, hab̯wakubba gyalingi gi̱bi̱mbi̱i̱rwe kurungi. 49 Bei̱tu̱ muntu yeegwa bigambu byange, akab̯ula kubita mu nkora, abba nka muntu mu̱nyaku̱bi̱mba nnyu̱mba atatemi̱ri̱ mu̱si̱nge gwagiha ku̱si̱gi̱ka. Mugira b̯u̱gwei̱zwi̱ri̱, meezi̱ gaaku̱u̱ti̱ri̱ gi̱gyo nnyu̱mba, gyagwa ha murundi gu̱mwei̱, gyamalikaho cekeceke.”
* 6:15 6:15 Yogo haha, ali Si̱mooni̱ wondi. Yogo yo, yaalwani̱ri̱rengi̱ ihanga lyʼI̱saleeri̱, litafugwa Baru̱u̱mi̱.