41
Yozefu̱ Naasoboora Kilooto kya Faraaho
1 Hei̱nyu̱ma gya myaka mibiri, Faraaho yaalooti̱ri̱ kilooto. Mu ki̱kyo kilooto, yaali yeemereeri̱ heehi̱ na mugira gwa Nai̱ro.
2 Yaawona nte musanju zirungi kandi zi̱gomoku̱ kuruga mu gu̱gwo mugira nizikudya ntoogo.
3 Nahaahwo, zindi musanju zibiibi kandi zaanu̱ku̱, nazo zaaru̱gi̱ri̱ ha mugira gwa Nai̱ro, zeemeera heehi̱ na zi̱i̱ra.
4 Kandi nte zinyakubba zibiibi kandi zaanu̱ku̱, zaadi̱i̱ri̱ nte musanju zirungi zaamalikaho, kasi Faraaho yaasi̱si̱mu̱ka.
5 Yaab̯u̱ni̱i̱rye yeebbaka yaaloota murundi gwakabiri, mu kilooto ki̱kyo yaaweeni̱ ntwe musanju za nganu zeeri̱ri̱ heikolo li̱mwei̱. Gi̱gyo nganu gyali gi̱nyi̱ri̱ru̱ kandi girungi.
6 Hei̱nyu̱ma haateeri̱ho ntwe zindi musanju za nganu nizili na nsigo zibbeebbeebbe, zinyakwoma hab̯wa b̯uhyo b̯wa mpehu gya b̯uhulukalyoba.
7 Nahaahwo, ntwe zibbeebbeebbe zaadi̱i̱ri̱ zaameera ntwe musanju zi̱nyi̱ri̱ru̱ kandi zirungi. Faraaho b̯u̱yaasi̱si̱mu̱ki̱ri̱ yeetegereza nka kukyali nikili kilooto.
8 Mwakya lyaho yeelali̱ki̱ri̱i̱ri̱ hoi̱, kasi yaatuma bantu bamwetere bafu̱mu̱ na bakali̱magezi̱ kuruga mu nsi gya Mi̱si̱ri̱, yaabasoboora bilooto byamwe, bei̱tu̱ hatakabbeho muntu yensei̱ munyakumusoboora makuru gaabyo.
9 Nahaahwo, muheereza mu̱handu̱ wa byakunywa yaaweereeri̱ Faraaho naakoba yati, “Kiro kyadeeru nyi̱zu̱ki̱ri̱ nsobi̱ gyange.
10 Faraaho b̯u̱yaakwati̱i̱rwe ki̱ni̱ga hab̯wa baheereza baamwe, yambohi̱ri̱ hamwei̱ na mu̱handu̱ wa bati̱mbi̱ mu nnyu̱mba hali mu̱handu̱ wa bali̱ndi̱ yei̱calengi̱.
11 I̱jolo li̱mwei̱ twensei̱ twalooti̱ri̱, bei̱tu̱ twalooti̱ri̱ bilooto bikwahukana makuru.
12 Mu nnyu̱mba gi̱gyo, twalimwo na mudulu Muhebburaniya, muheereza mu̱handu̱ wa bali̱ndi̱, b̯u̱twamu̱wereeri̱ yaatusoboora makuru gaabyo, ku̱si̱gi̱ki̱ra b̯uli muntu nka kilooto kyamwe kukyalingi.
13 Kwokwo de kyakabbeeri̱ nka ku̱yaatu̱soboleeri̱, gya banzi̱ri̱i̱ryeho ha mulimo gwange, kasi muheereza mu̱handu̱ wa bati̱mbi̱ baamwi̱ta na kubbanika ha musaali.”
Yozefu̱ Naasoboora Bilooto bya Faraaho
14 Nahab̯waki̱kyo, Faraaho yaatu̱mi̱ri̱ bamuletere Yozefu̱. Yozefu̱ baamu̱toori̱ wangu mu nkomo. B̯u̱yaamaari̱ kumwa ntumbu akahindula na bilwalu, kasi yaagyenda hali Faraaho.
15 Faraaho yaaweereeri̱ Yozefu̱ naakoba yati, “Nyaalooti̱ri̱ kilooto, bei̱tu̱ tihaloho muntu akusobora kukinsoboora makuru gaakyo, bei̱tu̱ bambwereeri̱ weewe wegi̱ri̱ kusoboora makuru ga bilooto.”
16 Yozefu̱ yei̱ri̱ri̱mwo Faraaho naakoba yati, “Tindi gyagya akikora nyankei bei̱tu̱ Ruhanga akusobora kwolokya makuru ga kilooto kyamu.”
17 Faraaho yaaweera Yozefu̱ naakoba yati, “Nyaalooti̱ri̱ nyemereeri̱ ha mutanda gwa Nai̱ro.
18 Nyaawona nte musanju zi̱gomoku̱ kandi zirungi, zaahu̱lu̱ki̱ri̱ kuruga mu mugira zaatandika kudya ntoogo.
19 Harugayo nte zindi musanju zibiibi kandi zaanu̱ku̱ zintakawonangaho mu nsi gyensei̱ gya Mi̱si̱ri̱.
20 Kandi nte zinyakubba zaanu̱ku̱ zaadi̱i̱ri̱ nte musanju za kubanza, zinyakubba zi̱gomoku̱.
21 Naab̯uzamaari kuzidya, hatakabbeho munyakukyetegereza nka ku̱zazi̱di̱i̱ri̱, kubba nte zaanu̱ku̱ zaasi̱geeri̱ nizili zibiibi nka kuzaali mu kubanza, kasi nyaabyoka.
22 “Kandi nyei̱ri̱ri̱ nyaaloota ninkuwona ikolo li̱mwei̱ lya nganu li̱meeri̱ho ntwe musanju, nigili gi̱nyi̱ri̱ru̱ kandi girungi.
23 Kasi mwomwo de nyaawona ntwe zindi musanju zi̱ku̱nku̱mu̱ki̱ri̱ kandi zi̱tolu̱ zi̱ku̱u̱ti̱i̱rwe mpehu gya b̯uhulukalyoba nazo zi̱hu̱lu̱ki̱ri̱i̱rye heikolo lyolyo li̱mwei̱.
24 Kandi ntwe zinyakubba zi̱tolu̱ zaadi̱i̱ri̱ zaameera ntwe zinyakubba zirungi. B̯u̱nyasoboreeri̱ bafu̱mu̱ ki̱kyo kilooto, hatakabbeho noomwei̱ akusobora kumbwera makuru gaakyo.”
25 Mwomwo Yozefu̱ yaaweera Faraaho naakoba yati, “Bilooto byamu bibiri byensei̱ bi̱ku̱manyi̱sya kintu ki̱mwei̱. Ruhanga akwolokeerye kyakugyenda kukora.
26 Nte musanju zirungi, zi̱ku̱manyi̱sya myaka musanju, na ntwe musanju zirungi za nganu, nazo zi̱ku̱manyi̱sya myaka musanju, bilooto bi̱byo bibiri bi̱ku̱manyi̱sya kintu kyokyo ki̱mwei̱.
27 Nte musanju zaanu̱ku̱ zinyakuhondera zi̱i̱ra, zi̱ku̱manyi̱sya myaka musanju, kandi ntwe musanju za nganu zinyakukunkumuka na mpehu gya b̯uhulukalyoba, zi̱ku̱manyi̱sya myaka musanju mya nzala.
28 “Nka ku̱nkakobi̱ri̱ Ruhanga kyakugyenda kukora aki̱kwolokeerye.
29 Mu myaka musanju, hakwi̱za kubbaho mweru gwa bidyo gunene hoi̱ mu nsi gyensei̱ gya Mi̱si̱ri̱.
30 Hei̱nyu̱ma wa bi̱byo byensei̱, hakwi̱za kubbaho nzala gyakalasanu̱ hab̯wa myaka musanju, kandi gu̱gwo mweru bantu baligwebeera kubba nzala giliswaswana nsi gyensei̱ gya Mi̱si̱ri̱.
31 Kwerya kwa bidyo ku̱kwo tikulyegeb̯wa mu gi̱gyo nsi gya Mi̱si̱ri̱ hab̯wa nzala gi̱kwi̱za kwi̱ra kubbaho, kubba gilibba gya kabii hoi̱.
32 Kilooto kyamu kubbaho mirundi mibiri, ki̱ku̱manyi̱sya nti, Ruhanga agu̱mi̱i̱rye ki̱mwei̱, nka kwali heehi̱ ku̱ki̱doosereerya.
33 “Nahab̯waki̱kyo, hataati̱ osemereeri̱ okomemwo muntu wa magezi̱ kandi akwetegereza, aleke omuhe b̯u̱sobozi̱ b̯wa kulema nsi gya Mi̱si̱ri̱.
34 Oi̱re okome bantu baawoneera nsi, batooleho ki̱mwei̱ kyakataanu kya b̯uli kilimwa kyensei̱ kya Mi̱si̱ri̱ mu myaka musanju mya mweru.
35 Leke basoorooze bidyo bya myaka mi̱myo mirungi mya mweru kandi nganu gi̱bi̱i̱kwe mu mbuga mu b̯u̱sobozi̱ b̯wa Faraaho.
36 Bidyo bi̱byo, byobyo bantu bali̱dya aleke bi̱bamali̱sye myaka musanju mya ku̱gwa kwa gi̱gyo nzala mu nsi gya Mi̱si̱ri̱, kwokwo bantu batalihwerekeera hab̯wa gi̱gyo nzala.”
Yozefu̱ Naafoorwa Mu̱lemi̱
37 Kiteekerezu ki̱kyo, Faraaho hamwei̱ na bayolo baamwe baaki̱si̱i̱mi̱ri̱.
38 Faraaho yaab̯u̱u̱lya bayolo baamwe naakoba yati, “Tusobora mali̱ kwagya muntu ali na Mwozo wa Ruhanga nka yogo?”
39 Kasi Faraaho yaaweera Yozefu̱ naakoba yati, “Bi̱byo Ruhanga byakwolokeerye, tihaloho muntu noomwei̱ wa magezi̱ kandi akwetegereza nka we.
40 Weewe okugyenda kutandika kulemanga kikaali kyange, kandi bantu bensei̱ bakwi̱za kuhonderanga kiwaakabaragiranga. Gyagya musa nyaakusinganga b̯u̱sobozi̱ kubba ndi mukama.”
41 Faraaho yaab̯u̱ni̱i̱rye yaaweera Yozefu̱ naakoba yati, “Kuruga na deeru nku̱heeri̱ b̯u̱sobozi̱ b̯wa kuwoneera nsi gya Mi̱si̱ri̱ gyensei̱.”
42 Nahaahwo, Faraaho yaaku̱su̱u̱ri̱ mpi̱ta giwa kilengeru, yaagi̱lwalya Yozefu̱, yaamu̱lwali̱i̱rye bilwalu bya rangi̱ gi̱syanu̱ girungi hoi̱, yei̱ra yaamu̱lwalya lu̱kwanzi̱ lwa zaabbu mwi̱coti̱.
43 Yaaragira bamu̱si̱ndi̱ki̱re mu kigaali kyamwe kyakabiri, bantu batokenge mu mei̱so gaamwe nibakoba yati, “Ku̱nde malu̱!” Kwokwo yatyo Faraaho yaaheeri̱ Yozefu̱ b̯u̱sobozi̱ kulema nsi gya Mi̱si̱ri̱.
44 Mwomwo Faraaho yaaweera Yozefu̱ naakoba yati, “Gyagya Faraaho, tihaloho muntu wondi yensei̱ mu nsi gya Mi̱si̱ri̱ alikora kintu kindi kyensei̱ kutoolaho we obazi̱ri̱.”
45 Kasi Faraaho yaaha Yozefu̱ ibara libakweta Zafenaasi̱-paneeya, yaamuha Asenaasi̱ muhara wa Poti̱feera, mu̱laami̱ wa mu kicweka kyʼOni̱, amuswere. B̯u̱sobozi̱ b̯wa Yozefu̱ waadoori̱ mu nsi gyensei̱ gya Mi̱si̱ri̱.
Myaka mya Mweru na mya Nzala
46 Yozefu̱ yaadooseerye myaka maku̱mi̱ gasatu mya b̯u̱handu̱, yaatandika kuheereza Faraaho mukama wa Mi̱si̱ri̱. Yozefu̱ yaaru̱gi̱ri̱ mu zi̱gati̱ gya kikaali kya mukama, yaagyenda mu nsi gyensei̱ gya Mi̱si̱ri̱.
47 Mu myaka musanju mya mweru, nsi gyereerye bidyo binene.
48 Yozefu̱ yaasooroozi̱ri̱ bidyo byensei̱ binyakubba byeri̱ri̱ mu b̯unene mu mi̱myo myaka musanju mu nsi gya Mi̱si̱ri̱, yaabibiika mu mbuga. B̯uli rub̯uga yaabi̱kengi̱yo bidyo byasoreezi̱ri̱ mu misiri mya mu ki̱kyo kicweka.
49 Yozefu̱ yaabi̱i̱ki̱ri̱ nganu mu b̯unene, heehi̱ kwijana musinyi gwa ku mutanda. Baalekaho ku̱gi̱pi̱ma hab̯wakubba gyali mu b̯unene.
50 Nzala gi̱takagwi̱ri̱, Yozefu̱ yaabyeri̱ baana ba b̯udulu babiri, naababyala na Asenaasi̱ muhara wa Poti̱feera, mu̱laami̱ wa mu kicweka kyʼOni̱.
51 Yozefu̱ yaaheeri̱ mu̱zegei̱zo ibara Manaase, kubba yaabazi̱ri̱ naakoba yati, “Ruhanga anzebereeseerye b̯ujune b̯wange b̯wensei̱ hamwei̱ na b̯ujune b̯wa mu̱gi̱ gwa bbaabba.”
52 Kasi mwana wakabiri yaamweta Efu̱rayi̱mu̱, yaabaza naakoba yati, “Ruhanga ampeeri̱ lubyalu mu nsi gya b̯ujune.”
53 Myaka musanju mya mweru minyakubbaho mu nsi gya Mi̱si̱ri̱ b̯u̱myamali̱ki̱ri̱,
54 hei̱zi̱ri̱ho myaka musanju mya nzala, Yozefu̱ nka kuyaali abazi̱ri̱. Nzala gyaagwi̱ri̱ mu nsi gyensei̱ bei̱tu̱ kandi Mi̱si̱ri̱ haali hei̱zwi̱ri̱mwo bidyo.
55 Nzala b̯u̱gyagwi̱ri̱ mu nsi gyensei̱ gya Mi̱si̱ri̱, bantu baataagira Faraaho aleke abahe byakudya. Kasi Faraaho yaaweera Banyami̱si̱ri̱ naakoba yati, “Mu̱gyende hali Yozefu̱ mukore nka kuyakabaweera.”
56 Nzala b̯u̱gyakalaseeni̱ mu nsi gyensei̱, Yozefu̱ yaaku̱ngu̱u̱ri̱ bideeru byensei̱ bya bidyo yaatu̱ndi̱sya Banyami̱si̱ri̱ bidyo, kubba nzala gyali ginene maani mu gi̱gyo nsi gya Mi̱si̱ri̱.
57 Bantu ba mu nsi gyensei̱ bei̱zi̱ri̱ Mi̱si̱ri̱ kugula nganu hali Yozefu̱, kubba nzala gyali ginene mu b̯uli kiikaru kyensei̱ kya mu nsi.