Jesulu Iyantja Tjuṯangku Palyantja
Acts
Nyangatja Ngaṉmanytju Nyakula Wangkanytjaku
Nyangatja Godaku tjukurpa wati ini Luke-alu walkatjunkunytja Jesuku nintintja tjuṯatjara, panya Jesunya ilkaṟikutu maḻaku ankunyangkaya wiṟu tjuṯa palyaningi. Ka Luke-alu lita nyangatja walkatjunu wati panya palumpa maḻpaku ini Tjiyapilatjaku paluṟu nyakula wangkara nintiringkunytjaku tjukurpa uwankaraku panya Peterlu Paulalu tjana Jesuku panya nintintja tjuṯangku palyantjitjaku.
Tjukurpa nyanga palula Luke-alu tjakultjunu Godalu Kurunpa Miḻmiḻnga iyantja palumpa walytja tjuṯakutu panya Jew tjuṯakutu kutju wiya palu Jew wiya tjuṯakutu kuḻu. Panya Jew tjuṯangku kuliṟa nintiringkunytjaku ngaṟangi panya Godaku Kurunpa aṉangu Jesuku mulamularingkupai uwankaraku Jew tjuṯaku kutju wiya. Palu Jew kutjupa tjuṯa puṯu mulamularingangi munuya paluṟu tjana kuraringangi aṉangu Jesuku walytja tjuṯaku. Palu tjana puṯu kuraṟa angatjunangi, kaya tjukurpa panya Jesunyatjara ngura winkingka katira lipintanu aṉangu manta winkitjangku kulintjaku. Panya Kurunpa Miḻmiḻnga Jesuku walytja tjuṯangka tjungu nyinangi munu palunya tjananya puḻkaṟa witulyanangi waṟka wiṟu palyantjaku munu pika kura tjanampa ngaṟanyangka paluṟu alatjiṯu tjananya anga-kanyiningi, kaya tungun-tunguntu Godaku tjukurpa lipintanangi aṉangu manta winkitjangka, ka aṉangu tjuṯa Jesuku walytjaringangi ngura kutjupa kutjupangka munu manta kutjupangka kutjupangka.
Tjukurpa nyanganpa ngarinyi:
1:1—8:1 Aṉangu tjuṯa Jesuku walytjaringkunytja ngura Jerusalemala
8:1—9:31 Jesuku walytja tjuṯaringkunytja ngura Israelta
9:32—12:25 Aṉangu Jew wiya tjuṯa Jesuku walytjaringkunytja
13:1—14:28 Paulanya pula Paanapatjanya ngura kutjupa tjuṯakutu ankunytja Tjukurpa Jesunyatjara wangkara lipintankunytjikitja
15:1-35 Jesulu iyantja tjuṯangku Jerusalemala tjunguringkula wangkara kulintja
15:36—18:23 Paulanya pula Tjaalatjanya ngura tjuṯakutu ankunytja Jesuku tjukurpa para-wangkanytjikitja munu palumpa walytja tjuṯa wangkara kuṉpuntjikitja
18:24—21:16 Paulanya piṟuku ankunytja ngura kutjupa tjuṯakutu Jesuku walytja tjuṯa wangkara kuṉpuntjikitja
21:17—26:32 Paulanyaya witintja munuya kuutpangka katira tjunkunytja wangkara ngurkantankunytjaku
27:1—28:31 Paulanyaya Rome-alakutu katinytja
1
Luke-alu Palumpa Maḻpa Wati Ini Tjiyapilala Ngaṉmanytju Wangkanytja
1-2 Uwa Tjiyapilatja, panya nyiri ngaṉmanyitjangkaṉa tjukurpa Jesunyatjara walkatjunu nyuntu nyakula uti kulintjaku,* panya paluṟu ngaṉmanypa mantangkalpi nyinara waṟka palyantja munu aṉangu tjuṯangka nintintja kuḻu. Uwa, paluṟu mantangka nyanga nyinara palyantja uwankaraṉa nyiringka panya walkatjunu palunya ilkaṟikutu mantjintja kuḻu, munu panyaṉa walkatjuṟa nyuntulakutu iyaṉu.
Palu ilkaṟikutu mantjintja kuwaripangka Jesulu Kurunpa Miḻmiḻngatjarangku palumpa nintintja tjuṯangka tjukurpa tjuṯa wangkangi munu tjananya wituningi waṟka palumpa palyantjaku. Panya paluṟu tjananya ngaṉmanytju ngurkantanu munu tjananya wituṟa iyaṉu palumpa tjukurpa aṉangu tjuṯangka tjakultjunkunytjaku. Palulanguṟu paluṟu wati palunya tjananya ini tjunu, Iyantja Tjuṯa. Ka panya Jesunya ilunytjatjanu pakaṟa palula tjanala utiringangi tjuṯa aṟa alatjiṯu, kaya nyara palulanguṟu palunya nyakunytjatjanungku kuliningi, “Mulapa paluṟu kuwari wanka nyinanyi.” Panya paluṟu tjiṉṯu 40-aṟangka tjanala rawa utiringangi, munu tjanala tjakultjunangi Godalu aṉangu tjuṯa walytjanmaṟa mayatjangku kanyintja.
Kutjupa-aṟa paluṟu tjanala tjunguringkula mai ngalkuningi, munu tjananya wangkangu alatji, “Jerusalemalaya paṯaṟa nyinama ankunytja wiya, panya Mamalu nyuranya ngaṉmanytju kalkuṉu ungkunytjikitjangku. Kaya nyangangka paṯanma, ka nyuranya ungkuku kalkuntja panya palunya, panya ngayulu nyurala ngaṉmanytju wangkangu palunya. Kulilaya! Ngaṉmanytju panya Johntu aṉangu tjuṯa kuranguṟu kuṉṯaringkunyangka uṟungka tjarpatjuṟa baptise-katingi, palu kuwari nguwanpa Mamalu nyuranya baptise-katiku Kurunpa Miḻmiḻnga iyaṟa nyurala unngu tjarpara nyinanytjaku.” Alatji Jesulu tjanala wangkangu.
Jesunya Ilkaṟikutu Mantjintja
Munuya tjiṉṯu kutjupangka puḻi ini Alipatjarala tjunguringkula ngaṟangi Jesunya munu palumpa iyantja tjuṯa kuḻu, kaya palula tjapinu alatji, “Mayatja! Nyuntu wanyu kuwari ngura nyanga Israelku mayatjariku? Munulanya nyuntu Israelkunu uwankara mayatjarira aṯunymaṟa kanyilku?”
Ka Jesulu wangkangu tjanala, “Wiya, Mamalu kutjungku tjiṉṯu nyara palunya ngurkantanu ngayulu Israelku mayatjarinytjaku. Munu paluṟu nyurala tjakultjunkunytja wiya nyura ninti nyinanytjaku. Palu wanyuya kulila! Kurunpa Miḻmiḻṯu pitjala nyurala unngu tjarpara nyuranya witulyankuku nyura kutjupa kutjupa tjuṯa witulyangku palyantjaku. Ka nyura tjukurpa ngayunyatjara rapangku wangkaku ngura nyanga Jerusalemala, munu ngura ititja tjuṯangka kuḻu manta nyanga Judeala winkingka, munu palulanguṟu nyura manta nyara Tjamiṟiyalawanungku ngayunyatjara para-wangkaku aṉangu tjuṯangka, munu palulanguṟu nyura manta winkingka ankula ngayunyatjara para-pitjaliṟa tjakultjunkuku aṉangu winkingka uṟungka muṉkara kuḻu.” Alatji Jesulu tjanala wangkangu. Ka wangkara wiyaringkunyangka maḻangka Godalu palunya katuṉu ilkaṟikutu, kaya maḻpa panya tjuṯangku ngaṟala palunya ilkaṟikutu katuringkunyangka ira-nyangangi, ka palulanguṟu ngangkaḻingku palunya angatjunu.
10 Ka paluṟu tjana ngaṟala ira-nyakunyangka wati kutjara tjanala itingka utiringkula ngaṟangi mantara piṟantjara. 11 Munu pula wangkangu palula tjanala, “Wati Galileenya nguraṟa tjuṯa! Nyaaku nyura ngaṟala ilkaṟikutu ira-nyanganyi? Nyara paluṟu panya palu puṟunypaṯu maḻaku pitjaku, panya nyura nyangu ilkaṟikutu ankunyangka, palu puṟunypaṯu paluṟu ngula pitjaku.” Alatji pula wangkangu tjanala munu wangkara wiyaringkula palula tjanalanguṟu arkayiringu.
Judasaku Aṟangka Nyinanytjaku Wati Kutjupa Ngurkantankunytja
12 Kaya palula maḻangka iyantja panya tjuṯa maḻaku anu Jerusalemalakutu puḻi panya palulanguṟu. (Puḻi panya paluṟu Jerusalemala itingka ngaṟangi.) 13 Munuya Jerusalemala wirkaṟa ngurakutu anu munuya waḻingka tjarpara tatiṟa ruuma katutjangka nyinangi wati nyanga tjana panya ini nyanganpa Peternya, Johnnga, Jamesanya, Andrew-nya, Philipanya, Thomasanya, Patjalamunya, Matthew-nya, Simonnga, Jamesanya, Judasanya tjana. (Jamesanya panya Alpi-yatjaku katja, ka Judasanya panya James kutjupaku katja.) 14 Munuya wati nyanga paluṟu tjana Godala tjapintjikitja rawa tjunguringkupai, kaya minyma panya Jesunya waṉalpai tjuṯa kuḻu palula tjanala tjunguringkupai, munu Mary-nya Jesuku panya ngunytju munu maḻanypa tjuṯa kuḻu.
15 Ka tjiṉṯu kutjupangka paluṟu tjana piṟuku tjunguringu aṉangu Jesuku mulamularingkupai tjuṯa nampa nyangatja 120 nguwanpa, ka Peterlu pakaṟa tjanala wangkangi alatji,
16-17 “Walytja wiṟu tjuṯa, kulilaya! Panya nyiringka ngaṟanyi alatjiṯu tjukurpa Judasanyatjara Kurunpa Miḻmiḻṯu iriti Davidala nintintja. Ka tjukurpa panya paluṟu utiringu panya Judasalu nintinu Jesunya witintjaku. Palu panya Jesulu ngurkantanu Judasanya nganaṉala tjungu para-ngaṟanytjaku, ka paluṟu mulapa nganaṉala tjungu Godaku waṟkaringi.”
Alatji Peterlu wangkangi. 18 (Ka Judasalu panya Jesunya kurangku tjanala witintjaku nintintjatjanungku mani mantjiṟa anu manta payamilantjikitja munu manta payamilaṟa palulalta katanguṟu punkaṉu munu tjuni tjilpiraraṟa unngunguṟu uwankara pakaṉu munu ilungu. 19 Kaya Jerusalemala nyinanytja tjuṯangku kulinu Judasanya ilunytja munuya manta panya palunya ininu palumpa tjanampa wangkangku, Akil-tamanya, panya ini paluṟu alatji wangkanyi, “Manta nyanga palula panya aṉangu ilura milkaḻi tjutingu.”)
20 Ka Peterlu piṟuku wangkangu, “Panya Davidalu iriti tjukurpa Judasanyatjara walkatjunu Psalmangka alatji,
‘Wanyuwi palumpa nguraya wantikatira ara, ka kutjupa nyinanytja wiya alatjiṯu ngaṟama.’ *
Ka piṟuku ngaṟanyi Psalm kutjupangka kuḻu alatji,
‘Ka paluṟu wiyaringkunyangka uti kutjupa palumpa aṟangka nyinama.’ *
21-22 Ka nyara palulanguṟula uti kutjupa ngapartji ngurkantanama nganaṉala tjunguringkula Godaku waṟka palyantjaku wati panya palumpa aṟangka. Utila wati panya Jesula tjungutja ngurkantanama panya kuwaripatjara Jesula nganaṉala tjungu para-ngaṟanytjanya, munu panya paluṟu nganaṉa tjungungku Johntu uṟungka baptise-katinyangka nyakunytjanya munu Jesunya ilkaṟikutu ankunyangka tjungungku nyakunytja kuḻu, wati tjungutja mulapa kutjupa wiya, panya paluṟu Jesunya ilura wankaringkula pakantja nyakunytjatjanungku aṟa nintingku tjakultjunkunytjaku nganaṉala tjungungku.”
23 Kaya palulanguṟu wati kutjara ini walkatjunu Josephanya ini kutjupa kutjara Paatjapatjanya munu Tjatjanya, ka wati panya kutjupa ini Matjaiyatjanya. 24 Kaya nyara palulanguṟu ini kutjara walkatjunkunytjatjanungku tjungungku Godala tjapiningi wangkara, “Mayatja, nyuntu ninti nganampa uwankaraku panya nganaṉa unngu kulintjitjaku. Wanyulanya nyuntu nintila wati nyanga kutjaranguṟu nyuntu ngurkantankunytja nganaṉala tjunguringkula nyuntumpa waṟkarinytjaku Jesulu iyantja. 25 Panya Judasalu waṟka nyangatja wantingu munu kura puḻka palyantjatjanu anu ngura kurakutu. Kalanya Mayatja wiṟungku nyuntu nintila palumpa aṟangka kutjupa ngurkantaṟa tjunkunytjaku.” 26 Munuya tjapiṟa wiyaringkula ini panya kutjara ngaṉmanytju walkatjunkunytjatjanungku nguṟurpa waṉingu, ka Matjaiyatjaku ini utiringu. Kaya palunya tjunguṉu wati panya Jesulu iyantja tjuṯangka, kaya 11 ngaṟanytjatjanu 12-aringulta paluṟu tjanala tjunguringkunyangka.
* 1:1-2 Nyiri ngaṉmanyitja panya Tjukurpa Palya Luke-alu Walkatjunkunytja. * 1:20 Psalm 69:25 * 1:20 Psalm 109:8