22
Ojuka pota ahe Jesus'ga
(Mateus 26.1-5; Marcos 14.1-2; João 11.45-53)
1 Kiro judeus'g̃a japoi g̃werĩ toryva – kiroki toryva pe g̃a ei: Páscoa. Toryvi pe g̃a i'ui pão ndovuriva'ea.
2 Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a e'i judeus'g̃a mbo'ehara'g̃a pavẽi:
—Marã po ti nhande Jesus'ga jukaukari nehẽ?
Nahã g̃a ei novĩa. Emo g̃a okyhyji ojatykave'g̃a hugwi. A'ereki ojatykave'g̃a oarõ hete Jesus'ga onhimongyavo.
Judasva'ea e'i apyhyguka Jesus'ga javo
(Mateus 26.14-16; Marcos 14.10-11)
3 Kiro Satanás'ga Judasva'ea pojykai. Judas Iscariotes, ei g̃a ahe ve. Ahe ko Jesus'ga remimbo'eharava'ea dozeve'g̃a pyteripeva'ea novĩa.
4 Judasva'ea hoi Jesus'ga hugwi ogwovo ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a pyri guardas'g̃a pyri no – kiroki guardas'g̃a gwepia katu judeus'g̃a jatykahavuhua. Ovahemame g̃a pyri ahe ei g̃a pe:
—Tapyhyguka ti ji Jesus'ga mondovouka pe me. Marã po ti a'ero nehẽ?
A'ea ahe ei g̃a pe g̃a monhi'ig̃a a'ea rehe.
5 Horyory g̃a ahe renduvame. A'ero g̃a ei ahe ve:
—Toromondo ti itambere'ia nde ve a'ero.
6 —Kwa, ei ahe. Apyhyguka po ti ji ga pe me nehẽ, ei ahe herogwovo.
Aerẽ ahe ei oyvyteri pe gweaporog̃itaro: “Marag̃atu po ti ji Jesus'ga rerekoukari ga pyhygauka g̃a pe ojatykave'g̃a ndakykweri nehẽ?” ei ahe oyvyteri pe.
Garemimbo'eharava'ea oapo mbatera Páscoa rupi
(Mateus 26.17-25; Marcos 14.12-21; João 13.21-30)
7 Aerẽ kiro toryva Páscoa. A'ea rupi jitehe nanani judeus'g̃a i'ui pão ndovuriva'ea. A'ea rupi jitehe g̃a ojuka mbatepyryva cordeiro.
8 Nurã Jesus'ga ei Pedro'ga pe João'ga pe no:
—Peho ti imboavujikwea mbatera nhande ve ti'u ti Páscoa rupi, ei ga.
9 A'ero g̃a ei ga pe:
—Mome po ti ore hoi mbatera mboavujikwea nehẽ?
10 A'ero ga ei g̃a pe:
—Ji rendu ti. Peho ti cidade pe. Pe horame po ti akwaimbae'ga pe novatĩ yhya rerua yhya reruhava pype nehẽ. Peho ti ga reviri. Ga horame onga pype ti peho ga reviri ipype no.
11 Pe'ji ti onga jara'ga pe: “Nhanembo'ehara'ga ei nde ve: ‘Mome po hyrua ruvi? Ta'u ti mbatera ipype nhiremimbo'ehara'g̃a pavẽi Páscoa rupi,’ ei nhanembo'ehara'ga nde ve.” A'ea ti pe'ji ga pe, ei Jesus'ga.
12 A'ero po ti ga hepiukari pe me hyruhua i'ukava ruhava onga jo'ari pe nehẽ. Pevo ti pemboavujikwe.
A'ea Jesus'ga ei Pedro'ga pe João'ga pe g̃a mondovo.
13 A'ero g̃a hoi cidade pe hepiapava garemimombe'ua. A'ero g̃a japoi mbatera imboavujikwea Páscoa rupi okovo Jesus'ga nhi'ig̃a rupi. A'ero Jesus'g̃a hoi pevo no ovahema.
Jesus'ga omondo ahe ve pão vinho reheve
(Mateus 26.26-30; Marcos 14.22-26; 1 Coríntios 11.23-25)
14 Kiro g̃a o'u g̃werĩ. A'ero Jesus'ga apygi mesa pyri. Dozeve'g̃a gamoirũhara'g̃a oapy ga pyri mesa pyri.
15 Kiro ga ei g̃a pe:
—Kirog̃weva'ea rupi ji a'u pota hete mbatera pe pavẽi Páscoa rupi jijukahava renonde.
16 A'ereki a'e ji pe me: Kirẽ po ti ji nda'ua'javi te Páscoa rupi nehẽ. Aerẽ nhanderuvihavuhuhetero Tupana'ga imondopavame g̃wemimbotarimova'ea rupi jate po ti gareheve'g̃a mbopiro'ypahava apiavo ihoi nehẽ. A'ea rupi po ti ji japoi toryva jiroryvamo g̃a pavẽi nehẽ, ei Jesus'ga.
17 Copo ga ipyhygi. Ipype oko vinho. Hehe ga nhi'ig̃i Tupana'ga pe nde pyry hete nde imbuhua ore ve javo. Onhi'ig̃irẽ ga pe ga ei omoirũhara'g̃a pe:
—Koro, ei ga g̃a pe imondovo copo g̃a pe. Pema'ema'ẽ ti pejive i'gwoi'gwovo, ei Jesus'ga g̃a pe.
18 A'e ji pe me: Nda'ua'javi te po ti ji vinho nehẽ, ei Jesus'ga. Aerẽ huvihavuhuhetero Tupana'ga imondopavame g̃wemimbotarimova'ea rupi jate po ti ji japoi toryva jiroryvamo gareheve'g̃a pavẽi nehẽ, ei Jesus'ga.
19 Kiro ga ipyhygi pão. Hehe ga nhi'ig̃i Tupana'ga pe ndepyry hete nde imbuhua ore ve javo. Onhi'ig̃irẽ ga haygwe'rogwe'rogi pão imondomondovo omoirũhara'g̃a pe pe'u ti javo. A'ero ga ei:
—A'ea ko jira'oa, ei ga imondomondovo pão g̃a pe. Aere'ĩ po ti hajiheve'g̃a ji pyhygi nehẽ ojigwaraita jira'oa rehe ji jukavo nehẽ. Nahã po ti ji manoi pe me pendepykaramo nehẽ. Ji manorẽ nahã ti pe'ua'ja'ja ojipea pão imoka'nhyme'yma nhimanoa pe me nehẽ, ei Jesus'ga.
20 Aerẽ g̃a i'ui mbatera imboavujikweva'ea. G̃a i'urẽ mbatera ga ipyhygi copo. Oko vinho ipype. Kiro ga imondoi vinho g̃a pe. A'ero ga ei:
—A'ea ko jirekoa, ei ga imondovo vinho g̃a pe. Aheka'voguka po ti ji jirekoa g̃a pe jijukauka nehẽ. Nahã po ti ji manoi yvyakotyve'g̃a ndepyga nehẽ. A'ereki Tupana'ga ipyahuva'ea mombe'gwovo e'i: “Garekoa reka'vogame po ti ji imombori g̃andekote'varuhua g̃a hugwi,” ei ga. Nurã jirekoa reka'voga g̃waramo a'iti hete tuhẽ po ti Tupana'ga imombori pendekote'varuhua pe hugwi nehẽ g̃wembi'ea rupi nehẽ, ei Jesus'ga.
21 —Pehepia ti! Kiroki ga ji pyhyguka g̃werĩ jijukahara'g̃a pe – gaha oapy ji pyri imondovo opoa mesa rehe!
22 A'iti a. Tamano ti ji yvyakotyva'ero yvagipeva'ero no. A'ereki Tupana'ga e'i ymyahũ aerẽ ti emano javo ji ve. Ga pe – kiroki ga ji pyhyguka ji mondovouka jijukahara'g̃a pe – ga pe po ti tiruahũ hete nehẽ, ei Jesus'ga g̃a pe.
23 A'ero g̃a eg̃a'ei ojohupe:
—Manamo po ti nhande Jesus'ga pyhygukari nehẽ? ei g̃a ojohupe onhimomby'avo.
Manamo nhandejoheva'ero? ei ahe
24 Aere'ĩ Jesus'ga moirũhara'g̃a jogwayvari ojogwehe. Ojohupe g̃a ei:
—Manamo nhande johe?
25 A'ero Jesus'ga ei g̃a pe:
—Judeus'g̃arũive'g̃a nduvihavuhu'g̃a ipopoaka okote'varuhuavo ogwyripeve'g̃a pe g̃a mboporavykyheteavo ojive. Jara'g̃a inog̃i ojihe Ahepokohara. Nahã g̃a ipotari ojeraramo onhimboheteavo ji apoko jigwyripeve'g̃a javo tehe, ei Jesus'ga g̃a pe.
26 —G̃a ja rũi ti pejogwereko pejikovo g̃waramo jireheva'ero. Kiroki ga oko penduvihavamo jireheva'ero – gaha ti toko pejipyrive'ga ja, ei Jesus'ga.
27 Manamo g̃a johe? ei Jesus'ga. Mara'ngu po pe javo: “Kiroki ga oapy na'ẽ i'gwovo mbatera ojipyrive'g̃a imboavujikwerirẽ ga pe”? Mara'ngu po pe javo: “Kiroki ga omboavujikwe mbatera imondovo mesa rehe to'u na'ẽ ojipe'g̃a aerẽ jihi javo”? Marãi pe? ei Jesus'ga. Manamo g̃a johe?
—Jihi amombe'u pe me: Gaha – kiroki ga oapy i'gwovo na'ẽ – gaha oko g̃a hohe pa. Na tuhẽ. Jihi ako penduvihavamo. Emo pepyrive'ga ja reki ji pe pokogi, ei Jesus'ga.
28 —Pehe ag̃wamo vehevi pepyta ji moiruamo jipi pepohire'yma ji hugwi hahyrame ji ve.
29 Nurã po ti ji tuhẽ pe mongoi nehẽ peko ti huvihavuhuro javo. Tupana'ga jiruva'ga ei ji ve: “Ereko ti nde g̃anduvihavuhuhetero nehẽ.” Nahã ga ei ji ve. Na jitehe po ti ji pe mongoi nehẽ peko ti huvihavuhuro javo.
30 —A'ero po ti pe i'ui jiapoa pyri mesa pyri ji rekorame yvyakotyve'g̃a nduvihavuhuhetero nehẽ. Pe po ti peapy ikatuva'ea rehe huvihavuhu'g̃a apykava rehe nehẽ pejikovo peje'yja'g̃a nduvihavuhuro Israelva'ea rakykwepohara'g̃a nduvihavuhuro. Doze ko g̃a oko huvihavamo ojiheve'g̃a pavẽi pende'yja'g̃a israelitas'g̃a. Pehe po ti peapy oina nehẽ xa'e ti g̃a pe g̃andeaporog̃ita rehe javo, ei Jesus'ga omoirũhara'g̃a pe.
Jesus'ga omomorandu Pedrova'ea nahã ti ne'mbe javo
(Mateus 26.31-35; Marcos 14.27-31; João 13.36-38)
31 Kiro Jesus'ga ei Simão Pedro'ga pe:
—Simão, ei Jesus'ga. Ehendu hete. Ombogwa ahe trigo yrupema pyvõ tape'a ti ji ite'varuhuva'ea ikatuva'ea hugwi javo. Na jitehe Satanás'ga pe nderekopotari tahepia ti ji g̃ajikoga Jesus'ga rehe javo. A'ero Tupana'ga ei Satanás'ga pe: “Ehepia ti g̃ajikoga a'ero,” ei ga. Kiro po ti Satanás'ga pe nderekoi pe mbopohipota ji hugwi a'ero nehẽ ojigwaraita pe ndehe nehẽ, ei Jesus'ga Simão Pedro'ga pe.
32 —Ji ikwahavame Satanás'ga penderekopotara, ji nhi'ig̃i Tupana'ga pe nde mombe'gwovo ga pe nde repyga, ei Jesus'ga Simão'ga pe. A'e ji ga pe: Tojiko hete jitehe ti Simão'ga ji rehe nehẽ. Terembojikopigukari ti ga Satanás'ga pe a'ero. A'ea ji ei Tupana'ga pe, ei Jesus'ga Simão Pedro'ga pe. A'ereki hahy hete nde ve Satanás'ga nde mbopohirame. Aerẽ po ti nde reaporog̃itakatua'javamo ejikoga ji rehe nehẽ. Kirẽ ti enhi'ĩ g̃a pe nemoirũhara'g̃a pe g̃a mbovy'a g̃a monhimomiranama – kiroki avove'g̃a nhiremimbo'ehara'g̃a, ei Jesus'ga Simão Pedro'ga pe.
33 A'ero Simão'ga ei Jesus'ga pe opojykaharete'ga pe:
—Nde pavẽi po ti ji hoi nehẽ. Po ti g̃a nde mongi cadeia pype nehẽ, na g̃a ji mongi a'ero nehẽ no. Po ti g̃a nde jukai nehẽ, na g̃a ji jukai a'ero nehẽ no, ei ga.
34 —Pedro, ei Jesus'ga Simão Pedro'ga pe. A'e ji nde ve: Kiro ypytunimo po ti nde ei ji ve nehẽ: “Ji ndakwahavi Jesus'ga.” Três po ti nde ea'jaa'javi a'ea ji ve inamutig̃a nhi'ig̃a renonde nehẽ, ei Jesus'ga Pedro'ga pe.
Peroho ti, ei Jesus'ga javo g̃a'apoa pe
35 Kiro Jesus'ga ei omoirũhara'g̃a pe:
—Ymya'ĩ ji pe mondoukari Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'gwovouka ahe ve. A'ea rupi a'e ji pe me: Taperohoi ti itambere'ia, sacola, sandálias irũa. Marã pe me a'ea rupi raikwehe? Napembateri? Marã pe ndekoi raikwehe?
A'ero g̃a ei ga pe:
—Orogwereko ore a'ea rupi, ei g̃a.
36 —Kiro hajihea ji imombe'ui pe me, ei Jesus'ga g̃a pe. Po pe pereko itambere'ia, a'ero ti peroho. Po pe pereko sacola, a'ero ti peroho. Po pe ndaperekoi itakyhea'javuhuva'ea, a'ero ti pemondo peapoa pepira arimova'ea paletó ipyhyga itambere'ia. A'ero ti pepyhy itakyhea'javuhuva'ea pejive itambere'ia rehe.
37 A'ereki ji a'e pe me: Kiro po ti nhimombe'ua po'ruavo toho nehẽ – kiroki Tupana'ga rembikwatijarukara e'i: “Ga jukauka po ti g̃a ei nehẽ: ‘Ga ko okote'varuhu’.” A'ea ikwatijaripyra e'i ji mombe'gwovo, ei Jesus'ga. Nahã kiro hekoi nehẽ. A'ereki ji ahygahi pa g̃werĩ nhimombe'ua rehe, ei Jesus'ga.
38 A'ero Jesus'ga moirũhara'g̃a ei Jesus'ga pe:
—Ehepia orepojykaharetero, ei g̃a. Agwa ko mokõi itakyhea'javuhuva'ea.
A'ero ga ei g̃a pe:
—Kirupi te!
Jesus'ga oko oliveiras ndyvi pe monte das Oliveiras pe
(Mateus 26.36-46; Marcos 14.32-42)
39 Kiro ga hoi ogwovo yvytyri pe oliveiras ndyvi pe monte das Oliveiras pe. Oho ga pevo jipi. Kiro garemimbo'ehara'g̃a hoi ga rupi.
40 Ovahemame pevo Jesus'ga ei g̃a pe:
—Penhi'ĩ ti Tupana'ga pe. Pe'ji ti ga pe: “Ore poko ti torokote'varuhupotaryme ti.” Nahã ti pe'ji Tupana'ga pe, ei Jesus'ga.
41 Hehemo'i ga hoi g̃a hugwi g̃wenypy'anduruga tanhi'ĩ ti Tupana'ga pe javo. Onhi'ĩ ga ga pe a'ero.
42 —Apĩ, ei ga Tupana'ga pe. Nde ipotarame ti terembuhurukari hahyva'ea ji ve ji jukaukare'yma g̃a pe. Emo nhiremimbotarimova'ea rupi rũi ji tako, a'e reki nde ve. Po nde erepota nhimanoa tamano ti ji a'ero, ei Jesus'ga Tupana'ga pe.
43 Kiro Tupana'gapyrive'ga jipiukari Jesus'ga pe ua yvaga hugwi Jesus'ga mbopopoaka.
44 Hahy hete Jesus'ga yvyteri pe ga rekoveveuhuavo g̃waramo. Nurã ga nhi'ĩhetei Tupana'ga pe. Gwy'ajyguhu ga. Otururu hete ga hugwi yvyvo gary'aja. Garekoa ja hete itururui.
45 Aerẽ ga nhi'imbavi Tupana'ga pe opo'ama'java ojivya g̃wemimbo'ehara'g̃a pyri g̃a ndepiaga. Oki g̃a g̃we'ouhũro okoveveuhuavo g̃waramo.
46 A'ero ga ei g̃a pe:
—Maraname pe kiri? Pevy ti penhinhi'ig̃a Tupana'ga pe. Pe'ji ti ga pe: “Ore poko ti torokote'varuhupotaryme ti.” Nahã ti pe'ji Tupana'ga pe, ei Jesus'ga g̃a pe.
Opyhyguka ahe Jesus'ga
(Mateus 26.47-56; Marcos 14.43-50; João 18.3-11)
47 Ga nhi'imbige'ymame nanime he'yive'g̃a nduri. Judasva'ea ruri g̃a nenonde g̃a nderua g̃a nderovahema. Judasva'ea ko Jesus'ga remimbo'eharava'ea dozeve'g̃a pyteripeva'ea. Kiro ahe ruri Jesus'ga beijavo.
48 —Judas, ei Jesus'ga ahe ve. Ji beijavo nde ruri. Nahã nde ji repiukari g̃a pe naerũ togweroho ti g̃a ga javo? ei Jesus'ga yvyakotyva'ero yvagipeva'ero no.
49 Hepiagame Jesus'gapavẽive'g̃a ei oyvyteri pe: “Kiro po ti g̃a Jesus'ga pyhygi!” ei g̃a. A'ero g̃a ei Jesus'ga pe:
—Marã? Torokyti g̃a itakyhea'javuhuva'ea pyvõ a'ero naerũ? ei g̃a Jesus'ga pe.
50 Nanime Jesus'gapavẽive'g̃a pyteripeve'ga imondoi itakyhea'javuhuva'ea ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'gapyrive'ga apiavo ga nambi'oga gajohukoty rũi.
51 A'ero Jesus'ga ei onhipavẽive'ga pe:
—Kirupi te!
Jesus'ga pokogi ganamihymuhũa rehe ganambia apokatua'java.
52 Kiro Jesus'ga nhi'ig̃i ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a pe xava'eve'g̃a pe no guardas'g̃a pe no – kiroki guardas'g̃a gwepia katu judeus'g̃a jatykahavuhua. A'ereki g̃a nhaporemo uhu ga pyri tipyhy ti ga javo. G̃a pe Jesus'ga ei:
—Amovahĩ po ji governo naerũ? Nurã pe heruri itakyhea'javuhuva'ea mbuahava reheve ji pyhyga naerũ?
53 Nane'ymi ji rekoi pe pavẽi nhandejatykahavuhua pype templo pype ikwehe'i. A'ea rupi pe ndajipyhygi, ei Jesus'ga. Korogwe Tupana'ga ji pyhygukari pe me. Diabo'ga omondomondo ypytunarupive'g̃a'jave'g̃a. Gaha pe mbuhu ji pyhypota, ei Jesus'ga g̃a pe.
Ji ndakwahavi Jesus'ga, ei Pedrova'ea
(Mateus 26.57-58, 69-75; Marcos 14.53-54, 66-72; João 18.12-18, 25-27)
54 A'ero g̃a ga pyhygi ga rerogwovo. Ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga rongauhu pe g̃a ga rerohoi ga rerovahema.
Ga reviri Pedro'ga hoi onhimboyha'iavo ga hugwi tajipyhygyme ti g̃a javo.
55 Imondygirẽ tata okara pyteri pe g̃a oapy ojogwerekovo ipyri. A'ero Pedro'ga oapy g̃a pyri no.
56 Ga apygame pevo tata pyri ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'gapyrivehẽa ga repiagi. Hẽa gwepia hete ga. A'ero hẽa ei ga mombe'gwovo:
—Agwa'ga ko Jesus'ga pavẽive'ga no, ei hẽa.
57 Pedro'ga nonhimombe'ui reki.
—Kunha, ei ga hẽa pe. Ji ndakwahavi ga, ei ga o'mbero.
58 Aere'ĩ ojipe'ga ga repiagi. Pedro'ga pe ga ei:
—Ndehe no Jesus'ga pavẽiva'ea.
A'ero Pedro'ga ei ga pe o'mbero:
—Ji rũi ko! ei ga.
59 Aerẽ uma hora ikwavame ojipe'ga ehetei Pedro'ga mombe'gwovo:
—Ga tuhẽ Jesus'ga pavẽive'ga no. A'iti a. A'ereki ga Galiléiapeva'ero oko, ei ga.
60 A'ero Pedro'ga ei:
—Gara pe nde ei? A'ereki ji ndakwahavi, ei ga.
Ga nhi'imbige'ymame kotihĩ inamutig̃a nhi'ig̃i.
61 A'ero nhandepojykaharete'ga Jesus'ga pyryrymi Pedro'ga repiaga. A'ero Pedro'ga ikwahava'javi ga'eagwera ojive. A'ereki Jesus'ga e'i jipe ga pe: “Kiro ypytunimo po ti nde ei ji ve nehẽ ji ndakwahavi Jesus'ga javo. Três po ti nde ea'jaa'javi a'ea ji ve inamutig̃a nhi'ig̃a renonde nehẽ,” e'i jipe Jesus'ga ga pe.
62 Jesus'ga eagwera kwahava'javame Pedro'ga hoi ogwovo. Ga ojehe'o ranuhũ.
Soldadosva'ea ombotegwete Jesus'ga
(Mateus 26.67-68; Marcos 14.65)
63 Kiroki g̃a Jesus'ga mombyta ikwava'ẽhara'g̃a nduvihavuhu'ga ronga pype – kiro g̃a eg̃a'ei ga pe ga jagajaita ga nupanupamo.
64 Tohepiagyme ti ga javo g̃a ga reakwapygi. A'ero garova nupãrame g̃a ei ga pe:
—Eko ti Tupana'ga nhi'ig̃a mombe'uhara'ga ja. Emombe'u ti mbatera ore ve a'ero. Ma'g̃a nde nupã?
65 Nahanahã g̃a ete'varuhui Jesus'ga pe ga mbotegweteavo.
Jesus'ga oko judeusva'ea mog̃itaharava'ea rovai pyteri pe
(Mateus 26.59-66; Marcos 14.55-64; João 18.19-24)
66 Iko'emame xava'eve'g̃a nhimono'og̃i ikwava'ẽhara'g̃a nduvihava'g̃a pavẽi judeus'g̃a mbo'ehara'g̃a pavẽi no. G̃a ko judeus'g̃a mog̃itahara'g̃a. Kiro g̃a Jesus'ga mbuhurukari gwovai pyteri pe. Ga pe g̃a ei:
67 —Enhimombe'u ti ore ve. Ma gara ndehe? Nde ko Cristo Tupana'ga remimbuhurukara? Nde ko Cristo rũi? Emombe'u ti ore ve, ei g̃a.
A'ero Jesus'ga ei g̃a pe:
—Po ji ei pe me: Jihi Cristoramo, a'ero po ti pe ndaperoviari nhinhi'ig̃a nehẽ.
68 Po ji ei pe me: Pemombe'u ti mbatera ji ve, a'ero po ti pe napemombe'ui ji ve nehẽ. Pe napenhimohemukari nehẽ no.
69 Aere'ĩ po ti ji apygi avuirama ipopoakaheteve'ga pyri Tupana'ga pyri gajohukoty rũi jitekovo huvihavamo nehẽ yvyakotyva'ero yvagipeva'ero no, ei Jesus'ga.
70 A'ero g̃a epavi ga pe:
—Marãi po nde? Nde ko Tupana'ga ra'yra a'ero naerũ? ei g̃a.
A'ero ga ei g̃a pe:
—Pehe ko pe'ji poha, ei Jesus'ga.
71 A'ero g̃a ei ojohupe:
—Kirupi ojipe'g̃a nemimbojara Jesus'ga rehe a'ero! Ore tuhẽ ga rendu ko. Ga e'i ji Tupana'ga ra'yramo ako javo, ei g̃a ojohupe.