ƗNdʉmi ɨNunu jaa Jesu Kɨlɨsiti
bo muno aasimbile
Lʉʉka
Ɨsyakʉlongosya
Kalata ʉjʉ aasimbiigwe na Lʉʉka ʉjʉ aasimbile kalata gwa Ɨmbombo sya Batʉmigwa. Akaalɨ Njuuta looli aalɨ Ngiliki ʉmmanyili ʉjʉ aalɨ Nkɨlɨsiti. Ntʉbalɨlo tʉmo endaga pamopeene na Paʉli ʉkʉlʉmbɨlɨla ɨNdʉmi ɨNunu. Mwa kalata ʉjʉ, Lʉʉka ikʉlɨngaania ɨmbombo sya Jesu kʉ lʉbaatɨko ʉlʉnunu, ʉkʉtɨ abandʉ aba bakaja Bajuuta basyaganie.
Mwa kalata ʉjʉ silimo ɨnongwa ɨnyingi ɨsi sikasimbigwa mwa baakalata abangɨ abaa Ndwitɨkano ʉLʉpya, bo ʉkʉpaapigwa kwa Johani ʉMoosi, ʉkʉpaapigwa kwa Jesu nɨ nongwa syake ɨsya mbʉkeke, nʉ kʉlʉmbɨlɨla kwa Johani ʉMoosi. Kangɨ ikʉnangɨsya muno lʉjɨɨliile ʉlʉgano lwa Kyala kʉ bandʉ baa lʉko nʉ lʉko. Jesu aanangiisye ʉlʉgano ʉlo kʉ njɨla jaa kʉbapangɨla abandʉ kʉ fifwanikɨsyo, bo ɨkya kapango akaa ʉNsamalija ʉnnunu (ʉlʉtʉʉlo lwa 10) nʉ mwana ʉnsobi (ʉlʉtʉʉlo lwa 15), nʉ kʉ njɨla jaa kʉtʉʉgala kanunu pamopeene nʉ nsongesya songo ʉjʉ aabengiigwe fiijo na bandʉ (ʉlʉtʉʉlo lwa 19), nʉ kʉfinga ʉkʉmpa ʉbʉʉmi bwa bwila na bwila ʉntʉlanongwa ʉjʉ aakomeleliigwe pa kɨkohekano (ʉlʉtʉʉlo lwa 23).
Ɨsi silimo mwa kalata ʉjʉ Ʉlʉtʉʉlo
Amasyʉ gaa kwandɨla 1:1-4
Ʉkʉpaapigwa kwa Jesu nʉ bʉkeke bwake 1:5–2:52
Ɨmbombo jaa Johani ʉMoosi nʉ kʉgeligwa kwa Jesu 3:1–4:13
Jesu ikʉmanyisya ɨsya Bʉnyafyale bwa Kyala nʉ kʉbomba ɨfiika mu Galilai 4:14–9:50
Jesu ikʉmanyisya nyingi ɨsya aba bikʉnkonga, bo alɨ mu njɨla ʉkʉbʉʉka kʉ Jelusalemu 9:51–19:27
Jesu ikwingɨla mu Jelusalemu nʉ kʉmanyisya amasikʉ agaa kʉmmalɨɨkɨsyo 19:28–21:38
Ʉkʉfwa kwa Jesu 22:1–23:56
Ʉkʉsyʉka kwa Jesu 24:1-53
1
Amasyʉ agaa kwandɨla
Kʉmyako gwe mwɨmɨkigwa Tyofili:
Abandʉ bingi biijʉʉlile ʉkʉsimba ɨnongwa sya Jesu Kɨlɨsiti, ɨsi syaboniike pakatɨ pamyɨtʉ. Basimbile ɨnongwa ɨsyo, bo ʉlʉ baatʉpangiile aba baasibwene nʉ kʉsifumusya ʉkʉfuma kʉbwandɨlo. Ndondile kanunu ʉbwanalooli ʉbwa nongwa sya Jesu ʉkʉfuma kʉbwandɨlo, po na niine nsibwene ʉkʉja kanunu ʉkʉkʉsimbɨla ɨsyo syosa kʉ lʉbaatɨko, ʉkʉtɨ ʉbwaganie ʉbwanalooli ʉbwa nongwa syosa ɨsi ʉmanyisiigwe.
Ʉbʉkunguluka ʉbwa kʉpaapigwa Johani ʉMoosi
Amasikʉ aga Heloti aalɨ malafyale gwa nkiisʉ ɨkya Jutai, aalipo ʉmpuuti* jʉmo ɨngamu jaake Sakalija, ʉgwa nkɨbugutɨla kya bʉpuuti ɨkya Abija. Ʉnkasi gwa Sakalija aalɨ jo Elisabeti, ʉgwa nkɨkolo ɨkya Aaloni. Sakalija na Elisabeti baalɨ bagolofu nkyeni mwa Kyala, baasikongile kanunu ɨndagɨlo syosa ɨsya Kyala, kɨsita koonanga. Abandʉ aba bakaalɨ nʉ mwana, paapo Elisabeti aalɨ nngʉmba, kangɨ baalɨ bakangale.
8-9 Lwaliko ʉlʉbaatɨko ʉlwa bapuuti ʉlwa kʉbomba ɨmbombo mu tempeli. Akabalɨlo kamo ndʉbaatɨko ʉlo, kaalɨ kabalɨlo akaa kɨbugutɨla ɨkya Abija. Bo ʉlʉ lwajɨɨliile ʉlwiho ʉlwa bapuuti, baabombile ʉbʉlagʉsi.§ Po Sakalija aasaliigwe ʉkwingɨla mu tempeli ʉkʉtɨ ookye lʉbani nkyeni mwa Kyala. 10 Bo alɨ mu tempeli ikookya, abandʉ bingi baalɨ ndʉpaso lwa tempeli biipuutaga. 11 Po ʉgwandʉmi gwa Ntwa alɨnkʉnsetʉkɨla Sakalija, aalyɨmile ɨkɨbafu ɨkya kʉ kiilɨɨlo ɨkya kɨgemo kya kookela lʉbani. 12 Sakalija bo ikʉmmbona ʉgwandʉmi jʉla, aanyomwike, kangɨ aakoliigwe nʉ lʉtende. 13 Looli ʉgwandʉmi jʉla alɨnkʉmmbʉʉla alɨnkʉtɨ, “Sakalija, ʉlɨngatiilaga! Kyala apɨliike ʉkʉsʉʉma kwako, po ʉnkasi gwako Elisabeti ikʉkʉpaapɨla ʉmwana ʉnnyambala, ʉnkoolelege ɨngamu ɨjaa Johani. 14 Apo kʉjaga nʉ lʉsekelo ʉlʉnywamu, kangɨ abandʉ bingi aabikʉhoboka kʉnongwa jaa kʉpaapigwa kwake, 15 paapo ikʉjaga nʉ bʉkʉlʉmba ʉbʉfuma kʉ Ntwa. Atikʉnwaga ɨfinga* pamo koosa kala aka kikʉgaalɨsya, kangɨ ikwisʉla Mbepo Mwikemo ʉkʉfuma bo alɨ ndwanda lwa nna. 16 Ikʉbagomokesyaga aBanyaisilaɨli bingi kʉ Ntwa, Kyala gwabo. 17 Ʉjo ikʉtalapo nkyeni mu Ntwa, bo alɨ na Mbepo Mwikemo na maka bo ʉlwa Elija, ʉkʉbafwania abapaapi na baanaabo, kangɨ ʉkʉbagomokesya abatʉlanongwa amahala agaa bʉgolofu, nʉ kʉbatendekesya abandʉ ʉkʉmmwambɨlɨla ʉNtwa.”
18 Po Sakalija alɨnkʉnndaalʉʉsya ʉgwandʉmi alɨnkʉtɨ, “Kandʉ nki aka kikʉmbela ʉne ʉkwitɨka amasyʉ aga ʉkʉja gaa nalooli? Paapo ʉne nʉ nkasi gwangʉ tʉlɨ bakangale, amasikʉ gakɨndile.” 19 Ʉgwandʉmi alɨnkʉmmwamula alɨnkʉtɨ, “Ʉne ne Gabilieli, ne ngwɨma nkyeni mwa Kyala, andʉmile kʉkʉjoba na nungwe nʉ kʉkʉbʉʉla ɨndʉmi ɨjɨ ɨnunu. 20 Ʉlʉ, paapo ʉkiitɨka ɨsi ngʉbʉʉlile, ʉtikʉjobaga mpaka ɨliisikʉ ɨlɨ sikwisa kʉboneka. Nalooli ɨsi aasikʉboneka pakabalɨlo kaake.”
21 Akabalɨlo ako, abandʉ bala bannguulɨlaga Sakalija balɨnkʉnswiga, paapo aakaabiile ʉkʉsooka mu tempeli. 22 Bo ikʉsooka aatoliigwe ʉkʉjoba simo kʉmyabo, po abeene balɨnkʉmanya ʉkʉtɨ, finsetʉkiile fimo mu tempeli. Joope alɨnkʉjobela geene amaboko, aasyele nsita kʉjoba. 23 Amasikʉ gaake agaa kʉbomba ɨmbombo sya bʉpuuti bo gamaliike, alɨnkʉbʉʉka kʉkaaja.
24 Piitaasi ʉnkasi gwake Elisabeti alɨnkʉja nɨ kɨfuba, alɨnkʉja nnyumba ɨmyesi mihaano. 25 Alɨnkwinogona ʉkʉtɨ, “Ɨsi syo ɨsi ʉNtwa aambombiile ʉne. Mmasikʉ aga, ambeliile ɨkɨsa nʉ kʉʉsookesyapo ɨsoni nkyeni mmbandʉ.”
Ʉbʉkunguluka bwa nongwa jaa kʉpaapigwa Kɨlɨsiti
26 Ɨmyesi mihaano ɨgya kʉja nɨ kɨfuba Elisabeti bo gɨkɨndile, mmwesi gwa ntandatʉ, Kyala alɨnkʉntʉma ʉgwandʉmi Gabilieli nkaaja akaa mu Nasaleti, aka kaalɨ nkiisʉ ɨkya Galilai. 27 Apo aalipo ʉndɨndwana jʉmo, ɨngamu jaake aalɨ jo Malija. Akaalɨmmeenyemo sikʉ ʉnnyambala, aasingɨliigwe nʉ mundʉ jʉmo, ɨngamu jaake alɨ jo Joosefu, ʉgwa ndʉjungu lwa malafyale Ndaabɨti.§ 28 Ʉgwandʉmi bo afikile kwa Malija alɨnkʉmmbʉʉla alɨnkʉtɨ, “Nikʉkʉponia, ʉgwe gwe ʉkabile ɨliipyana! ɄNtwa alɨ na nungwe!”
29 Malija alɨnkʉtaamigwa fiijo mu ndumbula, alɨnkwilaalʉʉsya alɨnkʉtɨ, “Ʉlʉponio ʉlʉ, lwa lʉko lʉki?” 30 Po ʉgwandʉmi alɨnkʉtɨ, “Malija, ʉlɨngatiilaga, paapo ʉkabile ɨliipyana ʉkʉfuma kwa Kyala. 31 Keeta, kʉkaba ɨkɨfuba, kʉpaapa ʉmwana ʉnnyambala, ʉnkoolelege ɨngamu ɨjaa Jesu. 32 Ʉmwana ʉjo ikʉjaga nkʉlʉmba, ikʉkooleligwaga Mwana gwa Kyala ʉNkʉlʉmba.* ɄNtwa Kyala ikʉmpapo ɨkɨkota kya bʉtwa ɨkya mwisʉkʉlʉ Ndaabɨti. 33 Kangɨ ikʉbalongosyaga aBanyaisilaɨli bwila na bwila, ʉBʉnyafyale bwake bʉtikʉmalɨkaga.”
34 Malija alɨnkʉnndaalʉʉsya ʉgwandʉmi alɨnkʉtɨ, “Ʉne ngammanyamo sikʉ ʉnnyambala, po ɨsi sikʉjaga bʉleebʉle?” 35 Ʉgwandʉmi alɨnkʉmmwamula alɨnkʉtɨ, “Mbepo Mwikemo ikʉkwisɨla, goope na maka agaa Kyala ʉNkʉlʉmba aagikʉkʉkupɨkɨla ngatɨ kɨpepo. Kʉnongwa ɨjo ʉmwana ʉjʉ ikʉpaapigwa ikʉjaga mwikemo, ikʉkooleligwaga Mwana gwa Kyala. 36 Keeta! Joope ʉnkamu gwako Elisabeti, ʉjʉ bantɨgɨ nngʉmba, mbʉkangale bwake alɨ nɨ kɨfuba ɨkya myesi ntandatʉ, ɨkya mwana ʉnnyambala. 37 Paapo kakajako aka abagiile ʉkʉtoligwa Kyala.” 38 Po Malija alɨnkʉtɨ, “Keeta ʉne, ndɨ mbombeli gwa Ntwa! Sijege bo muumo ʉjobiile kʉmyangʉ.” Po ʉgwandʉmi alɨnkʉsookapo.
Malija ikʉbʉʉka kʉkʉmponia Elisabeti
39 Bo gakɨndile amasikʉ gamo, Malija alɨnkʉbʉʉka mbɨbɨmbɨbɨ nkaaja akaa mfyamba akaa nkiisʉ ɨkya Jutai. 40 Bo afikile kʉla alɨnkwingɨla nnyumba jaa Sakalija, alɨnkʉmponia Elisabeti. 41 Elisabeti bo apɨliike ʉlʉponio ʉlwa Malija, ʉmwana ndwanda lwake aakinile. Elisabeti alɨnkwisʉla Mbepo Mwikemo, 42 alɨnkʉlaata ʉkʉjoba alɨnkʉtɨ, “Ʉsajiigwe ʉgwe mbakiikʉlʉ boosa, joope asajiigwe ʉmwana ʉjʉ kʉpaapaga! 43 Fiki siinyaagile ʉne ɨsi, ʉnna gwa Ntwa gwangʉ aanyendiile ʉne? 44 Paapo bo mbɨliike ɨliisyʉ ɨlɨ gʉmboniisye, ʉmwana ʉjʉ alɨ ndwanda lwangʉ akinile kʉ lʉsekelo. 45 Ʉsajiigwe gwe gwitiike ʉkʉtɨ aasikʉbombigwa sila ajobile kʉmyako ʉNtwa.”
Ʉlwɨmbo ʉlwa Malija ʉlwa kʉntuufya Kyala
46 Po Malija alɨnkʉtɨ,
“Ngʉntuufya ʉNtwa nɨ ndumbula jangʉ,
47 ɨndumbula jangʉ jɨnsaaliile Kyala, ʉMpoki gwangʉ,
48 paapo abʉbwene ʉbʉfujufu bwa mbombeli gwake.
Keeta, ʉkʉfuma akabalɨlo aka,
ɨngʉlɨlo syosa ɨsya bandʉ bikʉʉnjobaga ʉkʉja nsajigwa,
49 paapo ʉGwa maka aambombiile ɨngʉlʉmba,
nɨ ngamu jaake nyiikemo.
50 Ɨkɨbabɨɨlɨsi kyake kɨlipo kʉlɨ aba bikʉntiila,
mu ngʉlɨlo syosa.
51 Abombile ɨngʉlʉmba nɨ kɨboko kyake,
aba balɨ na matingo mu ndumbula syabo, ababaleenie.
52 Abasulwisye abakʉlʉmba mfikota fyabo ɨfya bʉtwa,
abaa lwijiisyo abiinwile.
53 Abaa njala abiisʉkiisye ʉtʉnunu,
abakabi abakagile maboko matʉpʉ.
54 Abatʉʉlile ababombeli baake aBanyaisilaɨli,
ʉkʉkʉmbʉka ɨkɨbabɨɨlɨsi kyake,
55 ʉlwa bwila na bwila, bo muno aababʉʉlile baataata,
Abulahamu nʉ lʉjungu lwake.”
56 Malija aatʉʉgeele na Elisabeti ɨmyesi mitatʉ bʉno, po alɨnkʉbʉʉka kʉmyake.
Ʉkʉpaapigwa kwa Johani ʉMoosi
57 Ʉbʉsikʉ bwa kʉpaapa Elisabeti bʉlɨnkʉfika, alɨnkʉpaapa ʉmwana ʉnnyambala. 58 Abapalamani na bakamu balɨnkʉpɨlɨka ʉkʉtɨ ʉNtwa ampeliile fiijo ɨkɨsa, balɨnkʉsekela pamopeene nagwe.
59 Pi isikʉ lya lwele ʉkʉfuma pakʉpaapigwa ʉmwana, balɨnkwisa kʉkʉmmbuuta kʉkyeni ʉmwana. Baalondaga ʉkʉmpa ʉmwana ɨngamu jaa gwise, ɨjaa Sakalija. 60 Looli ʉnna alɨnkʉbaamula alɨnkʉtɨ, “Mma, ikʉkooleligwaga ɨjaa Johani.” 61 Abeene balɨnkʉmmbʉʉla balɨnkʉtɨ, “Nkɨkolo kyako akajapo najʉmo ʉmundʉ ʉgwa ngamu bo ɨjo.” 62 Po balɨnkʉjobela amaboko ʉkʉnndaalʉʉsya ʉgwise ɨngamu ɨjaa kʉmpapo ʉmwana. 63 Sakalija alɨnkʉsʉʉma ɨkɨtapwa ɨkya kʉsimbapo, alɨnkʉsimba alɨnkʉtɨ, “Ɨngamu jaake jo Johani.” Abandʉ boosa balɨnkʉswiga. 64 Palapala akanwa kalɨnkwigʉka, ʉlʉlɨmi lʉlɨnkʉgoloka, alɨnkwanda ʉkʉjoba nʉ kʉntuufya Kyala. 65 Abapalamani boosa abaa Sakalija lwabakolile ʉlʉtende. Ɨnongwa ɨsi syabalaniile nkaaja koosa akaa mfyamba fya mu Jutai. 66 Abandʉ boosa aba baapɨliike, balɨnkwilaalʉʉsya mu ndumbula syabo balɨnkʉtɨ, “Ʉmwana ʉjʉ ikʉjaga gwa lʉko lʉki?” Baajobaga bo ʉlo paapo amaka gaa Ntwa gaalɨ pamopeene nagwe.
Ʉlwɨmbo ʉlwa Sakalija ʉlwa kʉntuufya Kyala
67 Po Sakalija ʉgwise gwa mwanike, alɨnkwisʉla Mbepo Mwikemo, alɨnkʉkunguluka alɨnkʉtɨ,
68 “Atuufigwege ʉNtwa Kyala gwa Isilaɨli,
paapo abiisiile nʉ kʉbaabʉla abandʉ baake.
69 Atʉpeele ʉMpoki ʉgwa maka,§
ʉkʉfuma nkɨkolo ɨkya mbombeli gwake Ndaabɨti.
70 Bo muno Kyala aajobiile ijolo,
ʉkwendela mbakunguluka baake abiikemo ʉkʉtɨ,
71 tʉpokigwe kʉ balʉgʉ bɨɨtʉ,
mmaboko gaa bandʉ boosa aba bikʉtʉbenga,
72 ʉkʉnangɨsya ɨkɨbabɨɨlɨsi kʉ biisʉkʉlʉ bɨɨtʉ,
nʉ kʉkʉmbʉka ʉlwitɨkano* lwake ʉlwikemo.
73 Ʉkʉlapa ʉko aalɨnndapiile ʉmwisʉkʉlʉ gwɨtʉ Abulahamu,
74 ʉkʉtʉpoka ʉswe mmaboko gaa balʉgʉ bɨɨtʉ,
ʉkʉtɨ tʉmmbombelege ʉmwene kɨsita lʉtende,
75 mbwikemo na mbʉgolofu,
mmasikʉ goosa agaa bʉʉmi bwɨtʉ.
76 Po ʉgwe gwe mwanangʉ,
kʉkooleligwaga nkunguluka gwa Kyala ʉNkʉlʉmba,
paapo kʉntalɨlapo ʉNtwa
ʉkʉntendekekesya ʉmwene ɨnjɨla,
77 ʉkʉbabʉʉla abandʉ baake ɨsya bʉpoki,
ʉkwendela nkʉbahobokela ʉbʉtʉlanongwa bwabo.
78 Kʉnongwa jaa kɨbabɨɨlɨsi ɨkɨkʉlʉmba ɨkya Kyala gwɨtʉ,
ʉndangalɨla ʉkʉfuma kʉmwanya gukʉtwisɨla,
79 ʉkʉbamulɨkɨla aba balɨ mu ngiisi na nkɨpepo ɨkya bʉfwe,
nʉ kʉtʉlongosya mu njɨla jaa lʉtengaano.”
80 Ʉmwanike Johani aakʉlile, amaka agaa kʉfuma kwa Mbepo Mwikemo galɨnkongelela. Alɨnkʉtʉʉgala ndʉngalangala, mpaka iisikʉ ɨlɨ aaliinangiisye kʉ Banyaisilaɨli.
* 1:5 1:5 Ʉmpuuti Bala iisyʉ Abapuuti kʉ Ɨsyakʉlɨngaania. 1:5 1:5 Aaloni aalɨ gwamyabo gwa Moose, aalɨ mpuuti ʉnkʉlʉmba ʉgwa kwanda. Bala kalata gwa Ʉkʉsooka 28:1-3. 1:8-9 1:8-9 Ɨtempeli Bala kʉ Ɨsyakʉlɨngaania. § 1:8-9 1:8-9 Ʉbʉlagʉsi ABajuuta baasimbaga ɨngamu sya bandʉ mmabwe pamo mu ngili, baabɨɨkaga mu nyambɨ pamo mwi ikopo. Baajʉgɨɨsyaga mpaka ɨliibwe lɨmo ɨlɨ lɨlɨ nɨ ngamu jaa mundʉ lɨsooke nʉ kʉsatʉka paasi. Ɨngamu ɨjɨ jikʉtalapo ʉkʉsooka, jo ʉjʉ baatɨgɨ asaliigwe. * 1:15 1:15 Ɨfinga Bala kʉ Ɨsyakʉlɨngaania. 1:17 1:17 Elija ABajuuta baakeetelelaga ʉkwisa kangɨ ʉnkunguluka Elija, kʉkʉtendekesya ʉkwisa kwa Meesija. Bala kalata gwa Malaki 3:1; 4:5. 1:26 1:26 Galilai Bala kʉ Ɨsyakʉlɨngaania. § 1:27 1:27 Ndaabɨti Bala kʉ Ɨsyakʉlɨngaania. * 1:32 1:32 ɄMwana gwa Kyala Bala kʉ Ɨsyakʉlɨngaania. 1:33 1:33 Bala kalata gwa 2 Samweli 7:16; Ndaanieli 7:14; Jeesaja 9:7. 1:59 1:59 Kʉkʉmmbuuta kʉkyeni ʉmwana Bala iisyʉ Ʉkʉbuutigwa kʉkyeni kʉ Ɨsyakʉlɨngaania. § 1:69 1:69 ɄMpoki ʉgwa maka NKɨgiliki bikʉtɨ Ɨmbembe jaa bʉpoki. Mwa Kalata ʉMwikemo ɨmbembe jaa kɨnyamaana kyo kɨfwanikɨsyo ɨkya mundʉ ʉgwa maka mingi. * 1:72 1:72 Ʉlwitɨkano Bala kʉ Ɨsyakʉlɨngaania. 1:72 1:72 Bala kalata gwa Ʉbwandɨlo 17:7. 1:79 1:79 Bala kalata gwa Jeesaja 9:1-2.