37
A nina lei maturubole Joseph
Ma Jacob te ghoi oli mai me ghanaa sono tana butonikomu i Canaan, tana komuna tamana te padi.
Aeni na [tutugu tana] vavatana na binaboli ta Jacob.
Tana bona Joseph te sara tana hangavulu vitu (17) na niuluna, agaia te hangara sono na lei hoghona halavu na righitaoniani nina na lei sheep mana lei goat a tamana. Agaira na lei daledira rana tauna tamana (Jacob) a Bilhah ma Zilpah. Hauva kaa ma Joseph te tughunighi vania tamana na balu totobo dika tara gonighi na lei hoghona.
Ma Jacob* te dolovi ngangataa Joseph vulera na lei dalena soko, na pukuna te vahua tana tonikama tua. Mi ta sakai na dani, Jacob te vahea a sakai nina na dolo te uto ngangata a Joseph, na pupulu te utoutoa me daro. Ma gaira na lei hoghona tara nia ghighirou/sika a Joseph na pukuna tara ghilala kalea [te dolovi ngangataa vulera gaira] a tamadira. Mara mua vahea tua siki kokoe te uto.
Mi ta sakai bongi, tana bona te maturu a Joseph, agaia te righia a sakai na maturubole. Mi tana bona te tutugua vanira na lei hoghona, na maturu bole eni te nera na lei hoghona ge ra nia ghighirou vule vaa. Ma Joseph te talutatea vanira na lei hoghona me ghaghua, “Kau varongohia mai nigua na maturubole eni. Ighita ta rughuhoru gatu tana leghai ma pitikolui na lei viriviri, na lei bubulo ni koni/wheat. Ma nigua na viriviri inau te tughuru dato, ma nimiu na viriviri ighau tara ghoro kolu talighutia mara tongaghi vania nigua na viriviri!”
Ma gaira tara ghaghua vania, “?Mi ghoe igeva ke mai vunaghi haba vanighai me vunaghi pungisighai? Taho tua!” Keri ge na lei hoghona tara rutu ngangata vania na pukuna a nina maturubole maia na hava te bosai vanira.
Mi geva, Joseph te ghoi maturubole sono me ghoi tutugua vanira na lei hoghona, me ghaghua vanira, “Kau varongohia mai na maturubole eni, na aho, na vula, maia ara hangavulu sakai na veitughu tara tualaghi tuturu kikinima vaniu tana matagu.”
10 Tana bona vaghana eni ke, agaia te tutugua ghua na maturubole vanira a tamana. Ma tamana te pasaa, “?Na hava to ghanaghanaa? ?Ke tangomana sono ge ighai udolu, a tinamu, na lei hoghomu maia inau kai tualaghi tuturu kikinima tana matamu inaghomu?” 11 Mana pukuna keri na lei hoghona tara rutu ngangata vania Joseph, hauva na tamana Jacob te ghanaghana haia sono na hava na ghanaghana ilokana na maturubole.
12 Mi murini vasoo, na lei hoghona Joseph tara tona vaa i Shechem ge ra vatoghadira nina lei volivoli a tamadira, ge kara vangavanga ghadira buburu maumauri igaa. 13 Imurina tara tona tua na lei hoghona, a tamana Jacob te ghaghua vania Joseph, “Na lei hoghomu ke i paleva levuna i Shechem tua, kolura na lei volivoli. Inau ku vetenagho ge ko va sodora.”
Ma Joseph te bosatughu me ghaghua, “Inau to gonidila ge ku tona.”
14 Ma Jacob te ghaghua vania Joseph, “Ko tona mo ko vaa vaevanera na lei hoghomu maia na lei volivoli. ?Ivei tara ghaghua itaeni? Mo ko nia oli vaniu mai na rongorongo.” Keri ge nia vetena tona a Joseph, ma Joseph te tughuru ni tona tana komu me liu vaa tana bubulo i Hebron ge va sara i Shechem.
15 Mi tana bona te vaa sara igaa, a sakai na mane te vaevane kalea te bulebule kolili paribebetena na komu sule keri. Gaia te huatia, me ghaghua vania Joseph, “?Na hava to kenea?”
16 Ma Joseph te bosatughu vania me ghaghua, “Inau tu kenera na lei hoghogu maira didira na lei volivoli. ?Ivei te ghaghua, o vaevanera sono pe taho?”
17 Mana mane te bosatughu vania me ghaghua, ‘Eo, mara taho tua inau. Inau tu rongovira na lei hoghomu tara bosabosa ke, ma kara tona vaa i Dothan.” Ma gaia Joseph te tumurira na lei hoghona, ge va sodora i Dothan.
Joseph tara hunulua ge ke seka
18 Tana bona na lei hoghona tara vaevanea a Joseph te mai, agaira tara vaevane kaekage utoa vaa tua tana bona te sagau mai mua, mara padalaghini kabua tua na mateana. 19 Ma gaira tara bosa heghedira, “Na tinoni maturubole ka, te mai keri. 20 Mai ghita, ka labumatea ma ka sonihaghea tana [gilu lalo/tuvu lalo.] Ma ka bosa vania tamada na kau asi te matea me ghania Joseph. Keri ge ka vaevanei i murina ivei kara vuha mai ghaghua nina lei maturubole!”
21 Hauva ka, ma Reuben te ghanaghanaa ge ke volaa Joseph. Ge ghaghua vanira na lei hoghona, “Ka bei matea gea! 22 ?Ivei te ghaghua tavea na ghabuna? Mai ghita ma ka soni horu volaa tana tuvu eni. Keri ge ke mate heghena, ma ka mua labumatea ighita.” A Reuben te ghanaghana popoloa heghena ge ke hangaa Joseph me ke soghapolo. Keri ge agaia ke lavi pulohia vania a tamana.
23 Keri ke, mi tana bona te sara mai itadira Joseph, gaira tara taghi karuhikehaa nina pupulu te utoutoa. 24 Mara sonihaghea tana tuvu, me mamaha tana bona vaghana eni. 25 Soko ke, gaira tara vanga. Mi tana bona tara sopou ni vanga vasoo, gaira tara vaevane vaa na ovu ni camel tara sara mai. Agaira na lei vure [hunulu/pelupelu/sabiri] ni kemana Ishmael, tara lavighi mai na lei totobo uruuru te [ahuvia/nainamia] na vanga, na balm mana myrrh. Gaira tara lavighi mai Gilead ma kara tona vaa i Egypt ge kara sabirighi.
26 Ma Judah te ghaghua vanira rana hoghona, “?Na hava ka sodoa igaa tana matena na hoghoda ma ka poloa na hulina? Taho siki totobo/sakai! 27 Mai ghita ma ka hunulua Joseph vanira na lei tinoni [pelupelu/hunulu/sabiri] ni kemana Ishmael raeni. Ka bei nia kaukauli gea na mateana, murini soko raeni ke, agaia ke na hoghoda sono!” Ma rana lei hoghona tara nia liosakai koukolu itatana ta nina ghanaghana.
28 Mi tana bona na lei vure [pelupelu/hunulu/sabiri] tara mai tona haliu, gaira na lei hoghona tara holakehaa Joseph tana tuvu, mara hunulua vanira nia erua hangavulu na [mavana na] rongo [vitiviti/ni silver], mana lei vure [pelupelu/hunulu/sabiri] ni kemana Ishmael tara lavia Joseph, mara nia tona kolu tua i Egypt.
29 Mi pile bona vamua i murina tara hunulua tua Joseph, a Reuben te pulohi ge ke lavi horua Joseph tana tuvu. Mi tana bona te righi sodoa te taho iga, Joseph, agaia te rosirosighi nina na lei tivi mai na dikalio. 30 Ma gaia Reuben te pulohi oli vaa itadira na lei hoghona ge tangi ngangaraha, me ghaghua, “Na garimane te taho tua igaa ilokana na tuvu. ?Na hava tua ku gonia inau?”
31 Ma gaira na lei hoghona Joseph tara matea sakai na goat mara lumia nina na pupulu utoutoa tana ghabuna na goat tara matea. 32 Keri ge ra lavia vania tamadira na pupulu tara lumia tana ghabu, mara bosa vania, “Na pupulu eni tai sodoa i kokouna na leghai. ?A nina pupulu tua Joseph, agaia sughua?”
33 Mi tana bona atamadira te vaevanea na pupulu ke, me ghilalaa kalea tua. Ge ghaghua, “Eo, gaia a nina pupulu tua a dalegu Joseph! Na maumanu asi tua te ghalatia matea me ghania. E utuni tua, a Joseph ke, ara ghalati sagisagia tua sokoa!” 34 Ma Jacob te rosighi nina lei tivi me pupului nina na tivi ni dikalio. Me daro ni bona te nia dikalio ngangata na dalena. 35 A nina binaboli tara tabotabo ngangata ge kara togholuvua, mara mua nia tangomana. Agaia te dikalio pulohi sono, tana bona ke ghaghua, “Inau ku nia mate kolu na dikalio eni nia na dalegu te mate.” Keri ke, Jacob te tangimate so na pukuna na hava te kalea na dalegu Joseph.
36 Mi tana lei bongi vaghani raini, rana lei vure pelupelu/hunulu/sabiri] tara hunulua tua Joseph vania Potiphar, a nina tinoni nagho a Pharaoh, na vunaghi haba ni Egypt. Potiphar te vunaghiadira na lei malaghi tara righitaonia Pharaoh.
* 37:3 Jacob Tana leu ni Jew tara talua na eruani na ahana Israel. 37:25 balm Na kokolo uruuru ni dali pae. 37:28 na mavana na rongo Tana leu ni Jew “shekel” Na mavana na shekel te vagha sakai hangavulu sakai na gram.