11
Adɩdaapʋ kɩkɔɔlɛ Ɩbwaarɛ gyii mʋ asɩn
Mɩnɛ ɩ gyɛ kɩkɔɔlɛ‐gyii? Kɩkɔɔlɛ‐gyii ɩ gyɛ yɛ an nyi fɛɛ an biti a nyɛ atɔ mʋ nɩɩ an sʋ ɩmʋ tamaa, nɩɩ a mee wu ɩmʋ yɛ anɛ ansi yɛgɛ ɩ bʋ tɔ kesintin mɔɔ. Kɩkɔɔlɛ‐gyii nɩmʋ sʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ ansi i gyii adɩdaapʋ mʋ sʋ.
Lɩɩ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ nɩɩ an nu kasɛ fɛɛ Ɩbwaarɛ mʋ kɔnɔsa nɩɩ ɔ taa tʋʋ dulinyaa. Ɩmʋ sʋ atɔ mʋ nɩɩ a mee wu yɛ ansi mʋ, ɩmʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ taa waa atɔ mʋ nɩɩ an wu falɛ. Lɩɩ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ, nɩɩ Abeli lɛɛ saraga danbɩrasa sa Ɩbwaarɛ, nɩɩ ɩ bʋrɔn ɩ kyɔ mʋ‐daa Ken lɛɛ mʋ nɩɩ ɔ waa mʋ. Nɩɩ lɩɩ mʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ, nɩɩ Ɩbwaarɛ wu mʋ fɛɛ mʋ ɩkpa i kyiigi, lɩɩ fɛɛ Ɩbwaarɛ gbaa‐gbaa mu ansi i gyii mʋ saraga mʋ sʋ. Lɩɩ mʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii nɩmʋ sʋ mʋ, halɩɩ maa wu gbaa mʋ, mʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii mʋ kɩ san kɩɩ tɔwɛ anɛ yɛ anɛ gbaa anɛ a kɔɔlɛ gyii kanɩn.
Enoki kɩkɔɔlɛ Ɩbwaarɛ gyii sʋ mʋ, nɩɩ Ɩbwaarɛ taa mʋ kpee sʋsʋ yɛgɛ ɔ man wu. Nɩɩ asa ba man bɩla wu mʋ, lɩɩ fɛɛ Ɩbwaarɛ taa mʋ lɩɩ bamʋ ansi sʋ kyʋn. Asɩnkyan yɩlasa mʋ ɩ tɔwɛ yɛ, pɔyɩ kɛ Ɩbwaarɛ ɔ taa Enoki kpee sʋsʋ mʋ, ɔ bɔla Ɩbwaarɛ ansi. Amaa ɔkʋmaa mʋ nɩɩ ɔ mɛɛ kɔɔlɛ Ɩbwaarɛ ee gyii mʋ, ɔ mɛɛ taalɛ bɔla mu ansi. Lɩɩ fɛɛ ɔkʋmaa mʋ nɩɩ ɛɛ ba Ɩbwaarɛ asɛ mʋ, ɩ dagaa ɔ kɔɔlɛ gyii fɛɛ Ɩbwaarɛ bʋ tɔ, nɩɩ mʋ ɩ gyɛ ɔmʋ nɩɩ ɛɛ ka bamʋ nɩɩ bɛɛ payɩ ansi bɛɛ kɩɩ bee biti mʋ mʋ kʋkɔ.
Nowa kɩkɔɔlɛ Ɩbwaarɛ gyii sʋ mʋ, saŋa mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ da mu kumu tɔ lɩɩ atɔ mʋ nɩɩ ɩ man pɩɩta waa mʋ sʋ mʋ, o nu sa Ɩbwaarɛ. Nɩɩ ɔ salɛ ɔkʋlɩ lala mʋ nɩɩ kɩ mɔlɩgɛ maa mʋ kɩkpaara sʋ abi kpini. Lɩɩ mʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii nɩmʋ sʋ mʋ, o bun dulinyaa kpini kʋpwɛ, nɩɩ lɩɩ mʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, Ɩbwaarɛ tɩɩ mʋ yɛ ɩkpa kyiigisa wuya ana mʋ tɔ ɔkʋ.
Abraham kɩkɔɔlɛ Ɩbwaarɛ gyii sʋ mʋ, saŋa mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ tɩɩ mʋ yɛ ɔ kʋsʋ lɩɩ katɩn mʋ nɩɩ ɔ bʋ mʋ kpee kasɛ mʋ nɩɩ kii biti kɩ ba biliŋi mʋ kapatɩyɛ kakaakʋ mʋ, o nu sa Ɩbwaarɛ. Nɩɩ ɔ kʋsʋ ee kpee, yɛgɛ ɔ man nyi katɩn mʋ ee kpee. Lɩɩ mʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, maa fʋʋ kasɛ mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ da mʋ kɔkɔlɔ sʋ sa mʋ mʋ, o yii ɩtantɩ abu kyɩna tɔ fɛɛ ɔfɔ. Nɩɩ kanɩn maŋa sʋ nɩɩ mu‐bii Isaki, yɛ mʋ kanaana‐bii Gyekobu mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ da mʋ kɔkɔlɔ sʋ sa bamʋ mʋ, gbaa ba kyɩna. 10 Abraham waa kanɩn lɩɩ fɛɛ mu ansi ɩɩ gyan kadɛ lala mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ gbaa‐gbaa ɩ kyʋrɔɔ kɩmʋ, nɩɩ o yii kɩmʋ kasɛ, nɩɩ ɔ pɔyɩ kɩmʋ yɩla kakpaa mʋ.
11 Sara kɩkɔɔlɛ Ɩbwaarɛ gyii taa tii mu‐kuli Abraham lɛɛ sʋ, nɩɩ ba kʋʋgɛ kebii. Bamʋ kpini ba bɩlɛ, nɩɩ Sara gyɛ ogbentipu. Amaa ba kɔɔlɛ gyii fɛɛ Ɩbwaarɛ mʋ nɩɩ ɔ da mʋ kɔkɔlɔ sʋ sa bamʋ fɛɛ ee biti ɔ sa bamʋ kebii mʋ, gyɛ kesintin wuya. 12 Ɩmʋ sʋ Abraham mʋ nɩɩ ɔ bɩlɛ kyʋn sʋ, halɩɩ nɩɩ ɔ mɛɛ bɩla taalɛ kʋʋgɛ gbaa mʋ, kʋʋgɛ obii‐nyɩnsa, nɩɩ mʋ kɩnaana kɩ nyɛ akyɔ fɛɛ sʋsʋ akyikpebi abɛɛ ɔpʋ kɔnɔ kɩkyafa, nɩɩ ɔkʋ mɛɛ taalɛ kalɛ bamʋ.
13 Asa nɩmʋ kpini ba sʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii saŋa mʋ nɩɩ ba tɛ nkpa tɔ halɩɩ naa fʋʋ bamʋ lewu. Nɩɩ ba man nyɛ atɔ mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ da mʋ kɔkɔlɔ sʋ yɛ ee biti ɔ sa bamʋ mʋ. Ba wu ɩmʋ kata‐kata, nɩɩ ɩ waa bamʋ ɔkɔn. Nɩɩ ba kɔɔlɛ kyula nɩɩ ba tɔwɛ yɛ, ba gyɛ afɔ nɩɩ ba man gyɛ kasɛ kanɩmʋ sʋ asa. 14 Nɩɩ asa mʋ nɩɩ bɛɛ tɔwɛ kanɩn asɩn mʋ, ɩ kaapʋ nɩn fɛɛ bɛɛ kɩɩ bee biti bamʋ gbaa‐gbaa bamʋ ayɛ. 15 Nɩɩ bɛɛ daa bɛɛ fɛ nfɛɛrɛ lɩɩ ɔsʋwʋlɛ mʋ nɩɩ ba kʋsʋ kɩmʋ sʋ mʋ, naafɔɔ ba dɩn nyɛ ɔkpa bwii kpee tʋtɔ.
16 Amaa bɛɛ kɩɩ bee biti kadɛ lala mʋ nɩɩ kɩ bʋrɔn kɩ kyɔ kasɛ sʋ lɛɛ nɩmʋ. Kɩmʋ ɩ gyɛ kɩmʋ nɩɩ kɩ bʋ Ɩbwaarɛ asɛ sʋsʋ mʋ. Ɩmʋ sʋ ɩ man sʋ Ɩbwaarɛ ipeeli sa bamʋ fɛɛ ba maa tɩɩ mʋ yɛ bamʋ Ɩbwaarɛ, lɩɩ fɛɛ ɔ lɔŋɔ sʋsʋ kadɛ lala yɩla sa bamʋ.
17 Lɩɩ Abraham kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, saŋa mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ tʋʋ mʋ tɔ kɩɩ mʋ, ɔ taa mu‐bii Isaki yɛ ɔ naa lɛɛ saraga sa Ɩbwaarɛ. Abraham ɩ gyɛ ɔsa mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ da mʋ kɔkɔlɔ sʋ sa lɩɩ Isaki sʋ mʋ, amaa nɩɩ o kyula fɛɛ ee biti ɔ taa mu‐bii kʋlʋn kpen nɩmʋ naa lɛɛ saraga. 18 Amaa Ɩbwaarɛ wʋla tɔwɛ Abraham yɛ, “Taa bɔla fu‐bii Isaki sʋ nɩɩ fii biti fʋ nyɛ anaana‐bii mʋ nɩɩ n da mɛ kɔkɔlɔ sʋ sa fʋ mʋ.” 19 Abraham dan o nyi fɛɛ Ɩbwaarɛ ɩ bɩla taalɛ kyiŋi Isaki lɩɩ lewu tɔ. Nɩɩ fʋ kɩɩ mʋ, i du nɩn fɛɛ o wu nɩn, nɩɩ Abraham bwii nyɛ mʋ, mʋ abaa tɔ.
20 Lɩɩ Isaki kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, ɔ waa Gyekobu maa Esawu kʋsee lɩɩ bamʋ kakaakʋ kakyɩna tɔ sʋ.
21 Lɩɩ Gyekobu kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, saŋa mʋ nɩɩ ee biti o wu mʋ, ɔ waa Gyosefu mu‐bii ana anyɔ kusee. Ɔ taa mʋ n‐yɩɩ kpasa mu kikpebi nɩɩ ɔ yɩn Ɩbwaarɛ.
22 Lɩɩ Gyosefu kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, saŋa mʋ nɩɩ mu lewu tiri tɔ mʋ, ɔ tɔwɛ mʋ asa Ɩsɩrayɩ abi yɛ saŋa kʋ ɩ ba bee biti ba lɩɩ Egyipiti tɔ. Nɩɩ ɔ sa bamʋ kɔnɔ yɛ, bɛɛ kan bɛɛ lɩɩ mʋ, ba nyiŋi mʋ awiya sʋ kɛ ba taa.
23 Lɩɩ Mosesi akʋʋgɛpʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, saŋa mʋ nɩɩ ba kʋʋgɛ Mosesi mʋ, ba taa mʋ baala ɩbwaayɩ ɩsa, lɩɩ fɛɛ ba wu Mosesi maa pɔyɩ ɔdan, yɛgɛ ba man buu Owura kɔnɔsa mʋ gbaa mʋ ɩ man sʋ bamʋ kufuu.
24 Lɩɩ Mosesi kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, saŋa mʋ nɩɩ ɔ kʋsʋ dan mʋ o mee biti ba tɩɩ mʋ yɛ ɔ gyɛ Egyipiti Owura Faro mu‐bii kyɩɩsa mu‐bii. 25 Nɩɩ ɔ waa mʋ nfɛɛrɛ fɛɛ maa Ɩbwaarɛ asa ba bʋga gyii awʋrʋfɔ mʋ, ɩ kyɔ fɛɛ o gyii ɔkɔn kakyɩna libi tɔ saŋa gbɛrɛɛ tɔ. 26 Mosesi wu fɛɛ ɩ dagaa maa gyii ipeeli lɩɩ Ɔmʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ lɛɛ mʋ sʋ, ɩ kyɔ Egyipiti npatɩyɛ kparɛ kpini. Lɩɩ fɛɛ mu ansi ɩ gyan kʋkɔka mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ ii biti ɔ ka mʋ kakɛ kakʋ mʋ sʋ. 27 Lɩɩ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ ɔ kʋsʋ lɩɩ Egyipiti tɔ, yɛgɛ ɔ man sʋ owura agbʋ mʋ nɩɩ ɔ sʋ mʋ kufuu. Ɔ kpan mʋ n‐yɩɩ yɩlɛ tɔ lɩɩ fɛɛ o wu Ɩbwaarɛ mʋ nɩɩ ɔkʋ mee wu mʋ mʋ. 28 Lɩɩ mʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, o yii Kanyaŋɛ Nbunɔ kigyii kakɛ mʋ. Kanɩn kakɛ maŋa tɔ nɩɩ ɔ yɛgɛ nɩɩ Ɩsɩrayɩ abi ba taa atɔbwaaya nkalan ŋmatɛ‐ŋmatɛ bamʋ nbunɔ mʋ, nɩɩ ɩ yɛgɛ nbii gyankpaasa ɔmɔɔpʋ mʋ man nyɛ mata bamʋ.
29 Lɩɩ Ɩsɩrayɩ abi kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ nɩɩ ba natɛ Ɔpʋ Pɩpɛɛ mʋ tɔ faa fɛɛ kasɛ wʋlɛsa sʋ. Amaa Egyipiti abi ba maa kpan bamʋ n‐yɩɩ yɛ ba waa kanɩn mʋ, nkyu mʋ i gyii bamʋ.
30 Lɩɩ Ɩsɩrayɩ abi kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ nɩɩ ba natɛ kyaabɔɔ Gyeriko kadɛ nkɛ nsunɔ nɩɩ kɩmʋ ɩpɔrɛ lala mʋ nɩɩ ɩ kyaabɔɔ kadɛ mʋ ɩ lɩɩ tɩyɛ.
31 Lɩɩ ɔkyɩɩ gyaga Rahabu kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, Ɩsɩrayɩ abi mʋ nɩɩ ba sun bamʋ ba naa baala kɩɩ Gyeriko kadɛ mʋ, ɔ kɩtaa bamʋ kɩfɔ. Ɩmʋ sʋ mɛɛ mʋ bɩrɛ ba man kyɩna mɔɔ mʋ bʋga bamʋ nɩɩ ba waa kʋsʋ tɔ ɔlʋn sa Ɩbwaarɛ mʋ.
32 Mɩnɛ asɩn nɩɩ n bɩla yɛ n tɔwɛ tii sʋ? N mɛɛ yɛ n nyɛ saŋa tɔwɛ adɩdaapʋ asa fɛɛ Gideyon maa Baraki yɛ Samson yɛ Gyefeta yɛ Dawidi yɛ Samuweli yɛ Ɩbwaarɛ atɔwɛpʋ mʋ asɩn tii sʋ. 33 Lɩɩ bamʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, bamʋ akʋ ba kɔ gyii awuragyi lala sʋ, nɩɩ bamʋ akʋ ba gyii kesintin natɛ kɩmʋ ɔkpa sʋ, nɩɩ bamʋ akʋ ba nyɛ atɔ mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ da mʋ kɔkɔlɔ sʋ sa bamʋ mʋ, nɩɩ bamʋ akʋ mɔɔ ba tii bɩranɛ nnɔ yɛgɛ ba man taalɛ waa sɛhn. 34 Lɩɩ bamʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, bamʋ akʋ ba dunla fʋlɔn yen‐yen, nɩɩ bamʋ akʋ ba lɩɩ isakunde lewu tɔ. Bamʋ akʋ kapɔɔsɛ ki biliŋi ɔlʋn, nɩɩ ba waa alʋlʋnpʋ ɩkɔ tɔ gyii bamʋ dun ana ndɛndɛmandɛ anaakɔpʋ sʋ. 35 Lɩɩ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, akyɩɩ akʋ ba nyɛ bamʋ‐nyi mu‐bii ana mʋ nɩɩ ba wu, nɩɩ ba bwii kyiŋi ba nkpa tɔ. Akʋ ba nyɛ kanyanla nɩɩ ba yɩlɛ tɔ kina, fɛɛ ba mɛɛ lɩɩ bamʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii kamaa kɛ ba nyɛ sɩlɛ lɩɩ lewu tɔ, amaa ba kyula fɛɛ bee biti ba wu, kɛ ba nyɛ kelewu kyiŋi yɛ nkpa mʋ nɩɩ ɩ bʋrɔn. 36 Lɩɩ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, asa ba yooli akʋ nɩɩ ba tɩŋɛ akʋ, nɩɩ ba da akʋ mɔɔ ɩgbɛɛ taa bamʋ naa tii ibu to. 37 Lɩɩ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ mʋ, asa ba twɩɩ akʋ abuu mɔɔ bamʋ, nɩɩ akʋ mɔɔ ba baŋɩ bamʋ tɔ anyɔ‐anyɔ, nɩɩ akʋ mɔɔ ba taa isakunde mɔɔ bamʋ. Akʋ ba taa nbʋlʋpʋ yɛ nbwɛ ɩwʋlɛ ba bun, yɛgɛ ba naa ba naa kitiri tɔ yɛ awʋrʋfɔ yɛ kanyanla tɔ. 38 Dulinya nɩmʋ tɔ asa libi ba man bɩla dagaa fɛɛ ba maa kanɩn asa maŋa ba kyɩna bʋga. Bamʋ kɩkɔɔlɛ‐gyii kɩ yɛgɛ nɩɩ ba sʋ ba naa bɛɛ yaalɛ ifuli sʋ yɛ abɩɩ sʋ, nɩɩ bɛɛ baala afʋlɛ ɩbɔ tɔ yɛ kasɛ ɩbɔ lala tɔ.
39 Asa banɩmʋ kpini ba nyɛ kɩyɩn lɩɩ bamʋ Ɩbwaarɛ kɩkɔɔlɛ‐gyii sʋ, yɛgɛ bamʋ ɔkʋ man nyɛ kʋtɔ mʋ nɩɩ Ɩbwaarɛ da mʋ kɔkɔlɔ sʋ sa bamʋ mʋ. 40 Ɩbwaarɛ ŋmina atɔ danbɩrasa mʋ nɩɩ ɩ kyɔ yɩla anɛ, nɩɩ ngbaa bamʋ bee biti ba nyɛ, amaa ba man nyɛ bamʋ kusun danbɩrasa mʋ kʋkɔka, amɔɔ naa fʋʋ saŋa mʋ nɩɩ an biti a lʋwɛ anɛ kusun pɔyɩ kɛ anaa bamʋ kpini a naa bʋga nyɛ kʋkɔka mʋ kyɛɛkyɛɛ.