14
Pata wimunpimun iwumulutpulung iwuwuni Jesus
(Matthew 26:1-5; Luke 22:1-2; John 11:45-53)
1-2 Pata awukenang pu tuka awulangaling mulil wu pata Jew arrarrkpi la muj pata awunpukikang wulatpiyi awk angkumiyarmangung iwuwuni Jesus pa awuntumany la wemin pa iwumulutpulung ngampi warak iwanama ja Jesus. Pata Jew arrarrkpi angpatpang ta mulil wu ta Passover jungkarra la jungkarra la apulangung kantijawa ta marrik iwutpanyi ja katimurranyma ta kantijawa. Ngarrkarrk ta ngurrij annyungka pa angkanatpi ta mulil wu malany aminy pu la wemin pata awukenang pu la pata awunpukikang ta wulatpiyi awk aminy, “Wigarra yirrk kiwumiyarma ja Jesus. Malany marrik arrimang akutju murnin kani arrkpalangali yirrk mulil la marnti awulirrinymi anturrangkenyjing ta lirri.”
Jita warramumpik Jesus ingalartpantiny yirri ta angputjirrantung nungmalal
(Matthew 26:6-13; John 12:1-8)
La Jesus ilangaling kapa ta kunak wungurlaj Bethany la apulangung rtil walij tuka Simon nuyu ta kunak. (Malany ta wularrut awaning ja Simon innyatpang namurarri malany ta warrwakapa la ingulikingan.)
Kayirrk la jita warramumpik inyurlgeny parak tuka kurrampalk inyarrangung yitkit pujurlung ta yirri antatinang la angputjirrantung nungmalal mira. Malany igarra ja waryat ja awulokpolorrkang. Malany ta mangatpalawng ta yirri la angawulawng tuka Jesus wanji nuyu.
La yara pata arrarrkpi wakapa awaning inypuluntuny. La aminy ngaw, “Kunuka nuyu kungpulawng ta yirri? La tukapa ankakpolorrka igarra ja waryat pa anpununi pata namarlanmarlaja la kunuka nuyu marrik ankakpolorrka?”
Kayirrk la Jesus iminy pu, “Kurrinyarutpanyi! Yunyi kurrungayanayan ngaw! Ta nganngalartpantiny tukapa nungmalal. La pata namarlanmarlaja nakapa kutpanarra rtil akut malany ta kurrungpamiyarma nuwurri nakapa kutpunpanawn ja waryat. La ngapipa wanyji kurrunpanarutpa! Malany ta wanyji ta nganamaju la ngantayurka. La juka jita warramumpik ta nganngalartpantiny ta yirri nakapa murnin ta nganamaju nakapa ngantarlatpan werrk yirri. Nungmalal yirrk ta inyminy ngartu. La kurralyunyi ngartu. Ta ngapi ngungunma nuwurru ta aralpa! Ta wugarra yirrk kunak pata arrarrkpi angkanunma tuka God nuyu ta wurluj nakapa inyjeni monmon jukapa jita warramumpik tuka kiki inyminy kayirrk. Tukapa ta nungmalal mira la wigarra yirrk inyjawurrunapa.”
Judas awuyirtikingan pata awukenang pu pata Jew arrarrkpi
(Matthew 26:14-16; Luke 22:3-6)
10 Judas Iscariot ilij nuyu pata 12 arrarrkpi ta awunimany ja Jesus. Malany yanatapa iwilkpung la awuniyarrung pata Jew awukenang pu ta awulangaling mulil wu. La iminy pu, “Ngapi arrkpayirtiki nuwurri arriwawutaka Jesus.” 11 Malany ta awalyungan nuyu iminy nungpakapa aminy marrmarr mira. La aminy nuyu, “Malany ngarrapalulkanyi nuwu rrupiya.” Pa Judas angkat aniwurruning ta nungpakapa la animirlajuning ta ngurrij ta awayirtiki iwanama ja Jesus.
Jesus la pata awarrangung rtil wiyu nuyu angpungulinnguliny angkat tuka apanala walij ta mulil nuyu ta Passover
(Matthew 26:17-25; Luke 22:7-14,21-23; John 13:21-30)
12 Kayirrkapa ta ngurrij angmalkpanyka wu pata arrarrkpi ta iwanawun ja wurrwurr ja larlngalk nuyu la iwawunya la iwanala. Malany nungpakapa aminang ta iwumangung rtalk awulangaling mulil ta Passover (Ta Passover mulil tuka angkuwurruning parak pata Israel arrarrkpi ta awaning kapa Egypt la ja God nuyu kanima wurluj awuniwarlkijpan parak marrik muj awuniwuni wiwularr). Malany wenat apulangung kantijawa ta marrik iwutpanyi ja katimurranyma ta nungpakapa. La nungpakapa ta ngurrij yara pata awarrangung rtil wiyu nuyu Jesus iwuyarrung parak la iwulakajpung aminy nuyu, “Ngampiwi kungmiyarma arrapanala ta walij. Pa ngatpana ngarrungpangulanngula angkat ta kunak.”
13 La Jesus iminy, “Nungmalalapa nuwurri ta ngarrkarrk kutpana kapa Jerusalem, malany ta kutpamalkpa wakapa nuwurri kurriwayan ja arrarrkpi iwanarra yitkit panikin ja karrkpin malany kantatin wupaj mampal. Kurriwayarrun parak malany iwanarra warak iwanurlgen tuka kurrampalk. 14 Kayirrk la kurriwalakajpun ja nuyu kurrampalk kutpanamin nuyu, ‘Ja ngarri Ngarrunnyukiki kanimiyarma nuyi ngarrunpanuki ngampi warak tuka ngarrapanala tuka nuyi nuwu ta kurrampalk. La muj kanimiyarma ngarrapanala wakapa ta Passover mulil ta walij yanat la ngarri ta ngarrarra rtil wiyu nuyu.’ 15 Kayirrk la nakapa ja nuyu kurrampalk kurrunpanima warak yurrng ta kannyu wukaj tuka nungpanpal ta kunak tuka wularrut yanat aningulinnguliny angkat. Wakapa nuwurri kurrapanutpa angkat ngarrurru ta walij.”
16 Malany pukapa pata ngarrkarrk arrarrkpi awuranapa kapa Jerusalem. La malany nungpakapa angminy parak tuka algaj Jesus iminy pu. Pa apumany ta walij la aputpan angkat tuka angkanatpi ta wungurlyak Passover mulil nuyu.
17 Malany ta inyuryiliny parak jita muwarn Jesus la pata wingurlyakut pata awarrangung rtil wiyu nuyu awarran parak wakapa tuka kurrampalk pa apanala ta Passover mulil nuyu ta walij. 18 Malany tuka apulangung akutju, la Jesus iminy pu, “Yarakap ja arrarrkpi karrata rtil walij ngapi kayirrk karrpani rtil, malany yanat awayirtiki arrarrkpi pata kangkumiyarma ngantanawun ngapi.”
19 Malany pata 12 pata awarrangung rtil wiyu nuyu marrikpan mali awunpulakajpung la wemin, “Ngapi ta mungu! Kurlingka ngapi kungmany ngartu ngapi?”
20 Jesus iminy pu, “Yarakapju ja ngarrapaka yaw rtil ngapilyanat tuka panikin kayirrkapa. 21 Ngapi ta ngangurlyak arrarrkpi ta God nganilangakanka la malany nganamaju murnin wularrut kanyu tuka God nuyu ja jurra. La nukapa ja arrarrkpi awayirtiki pata nganparnama la ngantanama ngapi nakapa angpanima kit lirri ta karrkpin mira tuka God! Malany nungmalal ta marrik ilurrangkena.”
(Matthew 26:26-30; Luke 22:14-20; 1 Corinthians 11:23-25)
22 Malany ta warrwak, tuka apulangung akutju ta walij, Jesus atimany ta kantijawa la ilingan iwarruj nuyu God, kayirrk la atjukpung la atiwung awalinyjinyut la awunnyung pata awarrangung rtil wiyu nuyu la iminy, “Tuka ta kantijawa ta ngapi ngangijalk, kurrapanyi la kurratanyi.”
23 Kayirrk la inimajpungkuny ja panikin antatinang ta maningul la ilingan iwarruj nuyu God, kayirrk la awunnyung angkuwany wulijap weminpi la wemin ta maningul. 24 Kayirrk la iminy pu, “Tuka ta maningul ta ngapi ngartu mata mangurlyak maningul. Ta nganamaju la mana jurr ngartu maningul wu wigarra yirrk pata arrarrkpi. Kayirrk la ngarruntanama la ngarrurrimung ta lirri la arruntamiyarma la ngarrurrimung tuka lirri la yanat apanilulkanyi nuwurru God. 25 Ngapi ngamin nuwurru ta manjat, marrik muj nguntang ta maningul akutju, malany ta ngurrij ta angpamalkpaga tuka ngatpawani rtil God la ngarrungpanala la iwanuki nuwurru yanatju ja yarakap Kiwken ngarrurru.”
26 Malany tuka Jesus iminy kirrk wu warrwakapa la amirawning nuyu God, kayirrk la awuran tuka murrgu wungurlaj Olive mata Warlk.
Jesus iminy nuyu manjat ja Peter
(Matthew 26:31-35; Luke 22:31-34; John 13:36-38)
27 Malany ta awarrangung parak tuka alan, Jesus iminy pu, “Nuwurri kutpangurrin kili la ngarrunpanarutpa. La ta wiyiniyirrk mira God iminy nuyu ja yanat nuyu ja arrarrkpi, ‘Kungpamirrawun tuka ngapi ngartu ja jurra ta ngapi nganamin nuwu.’ La animirrawung:
‘God iwaniwun arrarrkpi ja kawunnyayatayan pata larlngalk pu,
la yanat nuyu pata larlngalk pu awangurrin kili.’
28 Malany ngapi nganamaju, nakapa ja arrarrkpi wularrut animirrawung, kayirrk la ta warrwak God nganpanimajpungku nganawani rtirr akutju. Kayirrk la nganuraka warak kapa Galilee ngaw ta kunak la kurrunpamirlajun wakapa. Malany ngarrunpayan wakapa.”
29 Malany Peter iminy, “Ngungpurrun wera awangurrin kili la ngapi makiny!”
30 La Jesus iminy nuyu, “Anngalyunyi ngartu, Peter. Kayirrk ta wupurrk nuyi anpanginka kuwanama lagarr wu pata arrarrkpi la anpanamin pu ta nuyi marrik nganpurru ta ngapi. Kayirrk la kalakalak iwalaja ta wupurrk, kapin ta kangmin akut warrwakapa la muwarn inypamalkpaga. Malany pata arrarrkpi awanalyu nuwu ta anpanamin ngarrkarrk la arakap nukpawurr ta nuyi marrik nganpurru kayirrk la iwalaja ja kalakalak ngarrkarrk imawurr.”
31 Malany ja Peter annyarnangkatikiny tuka iminy nuyu ja Jesus. La iminy, “Makiny! Pata arrarrkpi marrik nganpungulay nganginkay la ngami ta nungpakapa. La muj kapin ta ami ngartu ‘kurrunpanawun,’ naka marrik muj ngami ta ngapi marrik kunpurru.”
La muj wera pata awarrangung rtil wiyu nuyu aminy nungpakapa akutju.
Jesus ilingan iwarruj tuka kunak wungurlaj Gethsemane
(Matthew 26:36-46; Luke 22:39-46)
32 Malany Jesus la pata awarrangung rtil wiyu nuyu awuranka tuka kunak wungurlaj Gethsemane. La iminy pu, “Kurrunmiyarma kani kutpawani ngarrunpamirlajun. La ngana nganalangali iwarruj nuyu God.”
33 Kayirrk la awunilakajpung pata Peter, James la John tuka awana rtil yanat, wakapa awuran la awunparutpan pata wera awaning. Malany tuka awarrangung parak, 34 yanat iminy orka wu, “Ngapi ngalyu ngawurlkpungku mira ta kayirrk. La ngawurlkpungku mira la ngalyu kapin ngatalken! Kani kutpawani la kutpanuken lirri angmalkpang.”
35 Kayirrk la Jesus yarran parak yurtpiny apakawi la wenat warrwak awaningka kayirrk la innyeny kartawarrkartawarr tuka kunak. 36 La iminy nuyu God, “Punyi tukapa nuyi kungmiyarma ta anpanamin la anminapa. La kungakanyi ngartu ta nuntatparlangkat ta lirri kannyaga ngartu. Malany tuka nuyi kungmiyarma anpanamin ta tukapa, marrik ngapi ngungmiyarmang.”
37 Malany ja Jesus ta imurnanganiny parak tuka ngarrkarrk la werakap pata awarrangung rtil nuyu la awunnyayawng awurnparrang. La iminy nuyu ja Peter, “Anmajpungkina Simon. Kurlingka marrik arrkpaning arruke rtil arntulyak. 38 Ngapi kurrunmiyarma nuwurri kutpawani kutpanuken tuka lirri annyingka. La ngapi kurrunmiyarma nuwurri kutpalangali iwarruj nuyu God pa marrik kurrurnparray. La ngapi ngungpurrun tuka nuwurri kurrungmiyarma kutpanamin nungmalal, la ta nuwurrkijalk muj kutartpalililmin la kurrungmiyarma kutpanurnparra.”
39 Kayirrk la Jesus awunnyarutpan akutju, la yuran ilingan iwarruj akutju. La yanat angkat inilakajpuning God iminang ta yurakan iminy akutju. 40 Kayirrk la imurnanganiny parak tuka pata awarrangung rtil wiyu nuyu la wenat awurnparrang akutju, murnin awulartparlililminy mira. Pukapa pata ngarrkarrk la werakap pata arrarrkpi marrik muj awaninga rtirr. Malany warrwak ta amajpungkiny la wurwiny awunnyatpung marrik muj iwulakpanyi.
41 Kayirrk la Jesus yuran ilingan iwarruj akutju. La imurnanganinyka tuka pata awarrangung rtil wiyu nuyu la iminy pu, “Kurlingka nuwurri angkat kutju ngurrij? Nuwurri yunyi kurrurnparra marr ta kayirrk. Kurrungayanti! Ngapi ta ngangurlyak arrarrkpi nuyu God la pata tumurrunti arrarrkpi wanyjipa awanaga la ngantanama ta ngapi. 42 Arta, kija kutpajpungkina, la atpana ta kayirrkapa. Kurrayanti nukapa ja arrarrkpi ja kawuyirtiki pa ngantanama ngapi.”
Pata napulurrumpi iwumany wurlurlu ja Jesus
(Matthew 26:47-56; Luke 22:47-53; John 18:3-12)
43 Malany pata awukenang pu pata Jew arrarrkpi pata awulangaling mulil la pata awunpukikang ta wulatpiyi wu la pata wimunpimun awunpulangakan pata napulurrumpi algaj nuyu Judas pa iwanama iwawutaka ja Jesus. Malany wenatapa pata arrarrkpi iwatpang manjawak awk la mata murrkuwanga. 44-45 Malany wenatapa pata napulurrumpi la Judas amalkpany wakapa la Judas iniyarrung parak Jesus tuka ilangaling ininnyang monmon pu la Judas iminy nuyu, “Nuyi ta Ngarrunukiki. Nuyi ta Ngarrunukiki,” kayirrk la inilakujpany tuka nangartam, nuyu angkawurrun wenatapa pata arrarrkpi tuka iwanama la iwawutaka.
46 Kayirrk la wenatapa iwumany wurlurlu ja Jesus. 47 La yarakap ja jawirna nuyu Jesus ja ilangaling wakapa kayirrk la inimalkpanyka ja manjawak ja yarntulyak. La manilalkuny nuyu larlngalk yarakap arrarrkpi ja iyamangung nuyu ja yukenang pu pata Jew arrarrkpi tuka awulangaling mulil.
48 Kayirrk la Jesus iminy pu pata napulurrumpi, “Kunuka nuyu nuwurri kurryatpi manjawak ja yarntulyakut la murrkuwanga? La ngapi ta arrarrkpi ta marrik ngalirrinymi! Makiny! 49 Ngapi ngalangaling tuka God nuyu ta karrpin mira ta akurlyak ta kurrampalk la ngawunukikang pata arrarrkpi angpuning ngurrij la ngurrij, la nuwurri marrik muj ngarrunmanyi la ngarrunputakanyi wakapa. La parangapa la kayirrkapa ngarrunmanyi ngarrunputakanyi, murnin ta wularrut mira pata arrarrkpi iwinnyang monmon tuka God nuyu aminy tukapa angpanamin parak. La angkumirrawung tuka God nuyu ja jurra.”
50 Kayirrk la pata Jesus awarrangung rtil wiyu nuyu amurtpiny la awungurrinykili iwarutpan ilangaling wakapa.
51 Malany wakapa ja marryun ja yarrangung parak warrwak iniyarrukuning parak Jesus, malany manpurrwa iwutinang. 52 La wenatapa pata napulurrumpi ajirrik iwumanyi wurlurlu, la iwumany nuyu manpurra la yanat ingurriny kili jularra.
Wenatapa iwumany parak Jesus tuka kangpunma
(Matthew 26:57-68; Luke 22:54-55,63-71; John 18:13-14,19-24)
53-54 Malany puka pata napulurrumpi iwumany parak ja Jesus tuka ta kurrampalk tuka ja yukenang pu Jew tuka awulangaling mulil. Malany tukapa ta kurrampalk mingkaga mampulanganiny malany apuwulngan aril ta kurrampalk. La ja Peter warrwak awunyarruning parak pata napulurrumpi. Yarran parak yurlgeny tuka mingkaga la yuran ap tuka yungku algaj wu pata wupaja pata tuka God nuyu ta karrpin mira ta akurlyak kurrampalk awuyamangung. La wera pata awukenang Jew ta awulangaling mulil la pata wimunpimun la muj pata awunpukikang ta wulatpiyi awuntumany la wemin awurlgeny tuka kurrampalk nuyu ja yukenang pu ta mulil angpatpang.
55 Malany pata wimunpimun pata awulangaling mulil awuntumanyi pata arrarrkpi ajirrik iwumanyi lagarr nuyu la amina ta algaj iwayawng iminang ta nungmurrunti pa nungpakapa iwuwuni, la marrik angpunmanyi ta manjat. 56 Wigarra yirrk pata arrarrkpi amajpungkiny iwumangung lagarr nuyu ja Jesus, malany marrik muj amartukpuni wu la wemin.
57 Malany yara pata arrarrkpi amajpungkiny awularrajpany la iwumany lagarr nuyu. 58 La aminy, “Ngarri ngarralyungan nuka ja arrarrkpi iminy, ‘Ngapi ngapanawun ngapaka warak ta God nuyu ta karrpin mira ta akurlyak kurrampalk la ngapangula ta awara ta ngarrkarrk ta ngurrij. Wigarra yirrk pata arrarrkpi aparnakeny tuka ta kurrampalk la ngapi ngapanarnaken ta wurrwurr ngapi palat.’ ” 59 Malany wenatapa pata arrarrkpi angkuwung wugarra ta iwumangung lagarr nuyu malany marrik amartukpuni wu la wemin.
60 Malany ja yukenang pu pata Jew tuka awulangaling mulil imajpungkiny tuka awaning angpunmangung la iminy nuyu ja Jesus, “Puka pata arrarrkpi aminy nuyi anminang ta nungmurrunti. Malany ta anngalyungan nuyi kiki anpanamin?”
61 Malany ja Jesus marrik muj inilakpanyi. La ilakujpiny. Kayirrk la ja yukenang pu iminy, “Ma, la anmina ngarru: Kurlingka nuyi ta nukurkyak mira nukurlaj Christ, ta God iminy ngiwalangakaga? La kurlingka nuyi ta God kunimalkpany?”
62 Kayirrk la Jesus iminy, “Ee, ngapipa. Ngapipa ta ngangurlyak arrarrkpi ta yanat nuyu God, malany nuwurri ta napulurrumpi malany ngarrunpayan ta warrwak. Ngapi nganawani kapa yurrng tuka wurulwurul akut nuyu God, ja nulawarrkurlyak mira. La muj ngarrunpayan ta nganamurnanganiga tuka kuynu.”
63-64 Kayirrk la ja yukenang pu tuka Jew awulangaling mulil ilirrinyminy la innyarlawng yarrjarrk nuyu manpurra la iminy pu, “Kurlingka tukapa kurralyungan? Ta iminy yanat kapin God! La marrik muj arrungmiyarmang nganti inginkay. La arralyungan ngarrurri wiyu. Malany nuwurri kiki kutpin, kurlingka annyukpung ngarrurru wulatpiyi ay makiny?”
Kayirrk la amparrkamparrk aminyka, “Kapin ta nungpakapa iminy. Nukapa yanat annyukpung ta wulatpiyi ngarrurru la malany iwamaju.”
65 Yara pata wupaja pata tuka God nuyu ta karrpin mira ta akurlyak kurrampalk awuyamangung wakapa tuka awaning ngarlakalak iwumartparrukuning maralngkiny. La muj iwuwutiny manpurra tuka wun pa marrik yukena, kayirrk la iwuwuning yurnu wu la aminy, “Arta! Nuyi kanmin mali God kuninguliny ta murrparl mira. Ma la kayirrk anmina ngarru, nganti kuniwung?” Kayirrk la pata iwumany parak ja Jesus la iwuwuning.
Peter iminy ta yanat marrik iniwurruni ja Jesus
(Matthew 26:69-75; Luke 22:56-62; John 18:15-18,25-27)
66-67 Malany ja Peter angkat iwaning tuka wanyji yungku malany wukej tuka mingkaga tuka ja yukenang pu tuka Jew ta awulangaling mulil. Malany ninyarakap warrawurnji jita inyjamangung wakapa tuka kurrampalk inyarran parak ingayawng ja Peter wakapa. Ingayawng la inyminy, “Arta. Ngungpurrun nuyi kurrarrangung rtil nuka ja arrarrkpi ja nuwuran Nazareth ingurlaj Jesus?”
68 Kayirrk la Peter iminy, “Makiny! Ngapi marrik ngungpurru ta kanmin ngartu.” Kayirrk la Peter imurnanganiny parak tuka ja karrurlgenka la kalakalak inginkan.
69 Malany jakapa jita warrawurnji inyjamangung wakapa ingayawng tuka ja karrurlgenka la inyminang pu pata arrarrkpi wakapa, “Nuka ja Jesus jawirna nuyu.”
70 Kayirrk la Peter iminy akutju, “Makiny ngapi ta mungu!”
Warrwakapa la pata arrarrkpi wakapa awulangaling tuka karrurlgenka aminy nuyu Peter, “Nuyi ta kannginka kapin pata tuwuran Galilee kawunginka, la ja Jesus nuwuran Galilee, malany ta nuyi yanat kurrarra rtil wiyu nuyu.”
71 Malany ja Peter ilirrinyminy la iminy, “Ngapi ngamin nuwurru ngapi marrik ngiwurru nuka ja arrarrkpi! Ngapi marrik ngungpurru ta kurruni monmon! God kaniwurrun tuka ta aralpa, kapin ta makiny yanat malany nganpaniwun!”
72 Kayirrk la ja kalakalak inginkan akutju. Malany wakapa ja Peter la aniwurrung tuka Jesus yurakan iminy nuyu malany Jesus iminy, “Pata arrarrkpi awanalyu nuwu anpanamin ngarrkarrk la arakap nukpawurr ta nuyi marrik nganpurru ngapi la iwalaja ja kalakalak ngarrkarrk imawurr.”
Kayirrk la Peter iwararrkenang. Marrik muj ilakujpina.
14:1-2 Exodus 12:1-27 14:7 Deuteronomy 15:11 14:18 Psalms 41:10 14:24 Exodus 24:8; Jeremiah 31:31-34 14:27 Zechariah 13:7 14:28 Matthew 28:16 14:38 1 Corinthians 10:13 14:49 Luke 19:47; 21:37 14:58 John 2:19 14:62 Daniel 7:13 14:63-64 Leviticus 24:16