10
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús ki̱vi̱ sa̱náꞌa ra
ña o̱n váꞌa sandakoo va̱ꞌa ta̱a ñásíꞌí ra
(Mt. 19:1-12; Lc. 16:18)
Ta ta̱Jesús ke̱e ra ñoo Capernaum ta kua̱ꞌa̱n ra estado Judea ta ni̱xaa̱ ra inka̱ táꞌví yuꞌu̱ yu̱ta Jordán. Tuku na̱kutáꞌan kua̱ꞌa̱ ní ni̱vi no̱o̱ ra, ta nda̱tán yóo chiño kéꞌé ra ndiꞌi saá ki̱vi̱, tuku sánáꞌa ra ni̱vi. Ta sava nafariseo ki̱xaa̱ na no̱o̱ ra ña koto ndoso ñaꞌá na, ta ni̱ka̱ꞌa̱n na xíꞌin ra:
―¿Án yóo yichi̱ ñii ta̱a sandakoo va̱ꞌa ra ñásíꞌí ra?
Ta nda̱kuii̱n ta̱Jesús, káchí ra saá:
―¿Yukía̱ káꞌa̱n nda̱yí Ndios ña ni̱taa ta̱Moisés xi̱na̱ꞌá?
Ta ni̱ka̱ꞌa̱n na:
―Ta̱Moisés ta̱xi ra nda̱yí ndaꞌa̱ ta̱a ña kasa va̱ꞌa ra tutu xa̱ꞌa̱ ña sandakoo va̱ꞌa ra ñásíꞌí ra, ta ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin ñá nda̱yi ra ñá ko̱ꞌo̱n ñá.
Ta nda̱kuii̱n ta̱Jesús:
―Ta̱Moisés ni̱taa ra nda̱yí yóꞌo chi ndóꞌó najudío ni̱‑xiin ndó chikaa̱ ndó to̱ꞌon Ndios ini ndó. Ta xi̱na̱ꞌá ki̱vi̱ ki̱xáꞌá kísa va̱ꞌa Ndios ñoyívi yóꞌo, ki̱sa va̱ꞌa ra ñii ta̱a xíꞌin ñii ñaꞌa̱. Xa̱ꞌa̱ ñayóꞌo ñii ta̱a sandakoo ra yivá ra ta sandakoo ra siꞌí ra ña tonda̱ꞌa̱ ra xíꞌin ñásíꞌí ra, ta na o̱vi̱ yóꞌo nduu na ñii ni̱vi. Ta saá, o̱n si̱ví ka̱ o̱vi̱ ni̱vi kúu na, saá chi ñii ni̱vi kúu na no̱o̱ Ndios. Ta ni̱vi na sa̱nakutáꞌan Ndios, nda̱ ñii inka̱ ni̱vi o̱n váꞌa sataꞌví táꞌan na nayóꞌo ―káchí ta̱Jesús xíꞌin na.
10 Ta ni̱ki̱ꞌvi na veꞌe, ta naxíka xíꞌin ta̱Jesús tuku ni̱nda̱ka̱ to̱ꞌon ñaꞌá na xa̱ꞌa̱ to̱ꞌon yóꞌo. 11 Ta nda̱kuii̱n ta̱Jesús:
―Tá ñii ta̱a sandakoo va̱ꞌa ra ñásíꞌí ra, ta tonda̱ꞌa̱ tuku ra, ta̱yóꞌo ki̱ꞌvi ra kua̱chi xíꞌin ñásíꞌí ra ñáo̱vi̱. 12 Tá ñii ñaꞌa̱ sandakoo va̱ꞌa ñá yii̱ ñá, ta tonda̱ꞌa̱ tuku ñá, ñáyóꞌo ki̱ꞌvi ñá kua̱chi xíꞌin yii̱ ñá ta̱o̱vi̱ ―káchí ta̱Jesús.
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús
ki̱vi̱ chi̱nóo ra ndaꞌa̱ ra si̱ni̱ naválí
(Mt. 19:13-15; Lc. 18:15-17)
13 Ta ki̱xaa̱ ni̱vi xíꞌin naválí no̱o̱ yóo ta̱Jesús ña chinóo ra ndaꞌa̱ ra si̱ni̱ na, ta ndukú ra ñava̱ꞌa no̱o̱ Ndios xa̱ꞌa̱ na, ta naxíka xíꞌin ra ni̱ka̱ꞌa̱n na xíꞌin ni̱vi yóꞌo:
―O̱n kixi ndó xíꞌin naválí yóꞌo ―káchí na.
14 Tá xi̱ni̱ so̱ꞌo ta̱Jesús ña ni̱ka̱ꞌa̱n naxíka xíꞌin ra, ta ni̱saa̱ ra xa̱ꞌa̱ ñayóꞌo. Ta ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin naxíka xíꞌin ra:
―Taxi ndó naválí ná kixi na no̱o̱ i̱, nda̱ loꞌo o̱n kasi ndó na ña kixi na, chi ni̱vi na ndíko̱n yichi̱ no̱o̱ xáꞌnda chiño Ndios, nda̱tán yóo naválí yóꞌo, saá yóo na. 15 Ndixa káꞌa̱n i̱ xíꞌin ndó, tá o̱n xi̱in ndó kasa ni̱no̱ xíꞌin mi̱i ndó no̱o̱ Ndios, nda̱tán ni̱no̱ yóo ini naválí yóꞌo, ta o̱n kívi ki̱ꞌvi ndó yichi̱ no̱o̱ xáꞌnda chiño Ndios.
16 Ta nda̱níꞌi ra ta xi̱nomi ndaa ra ñii ñii naválí yóꞌo, ta chi̱nóo ra ndaꞌa̱ ra si̱ni̱ na ta ndu̱kú ra ñava̱ꞌa no̱o̱ Ndios xa̱ꞌa̱ na.
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ñii ta̱a ta̱kuíká ní
(Mt. 19:16-30; Lc. 18:18-30)
17 Tá na̱kiꞌin ta̱Jesús kua̱ꞌa̱n ra, ta ñii ta̱a xíno ra ki̱xaa̱ ra no̱o̱ ta̱Jesús, ta xi̱kuxítí ra no̱o̱ ra, ta ni̱nda̱ka̱ to̱ꞌon ñaꞌá ra:
―Tata maestro, ta̱a va̱ꞌa ini kúu ún, ¿ndá chiño va̱ꞌa xíni̱ ñóꞌó keꞌé i̱, ta taxi Ndios ña kutaku̱ i̱ xíꞌin ra ndiꞌi saá ki̱vi̱ ña va̱xi?
18 Ta nda̱kuii̱n ta̱Jesús:
―¿Nda̱chun káꞌa̱n ún yi̱ꞌi̱ kúu ta̱a ta̱ va̱ꞌa ini? Saá chi o̱n ko̱ó nda̱ ñii ni̱vi va̱ꞌa ini, ñii la̱á Ndios kuiti kúu ta̱ va̱ꞌa ndinoꞌo ini. 19 Xíni̱ ún nda̱yí ña xa̱ꞌnda chiño Ndios kasa ndivi ni̱vi. Ka̱chí Ndios xíꞌin ni̱vi saá: “O̱n ki̱ꞌvi ndó kua̱chi ñoyívi xíꞌin inka̱ ñaꞌa̱ ñá o̱n si̱ví kúu ñásíꞌí ndó, ta o̱n ki̱ꞌvi ndó kua̱chi ñoyívi xíꞌin ta̱a ta̱ o̱n si̱ví kúu yii̱ ndó, o̱n kaꞌni ndó ni̱vi, o̱n kasa kuíꞌná ndó ña kómí ni̱vi, o̱n ka̱ꞌa̱n ndó ñavatá xa̱ꞌa̱ inka̱ ni̱vi, o̱n sandáꞌví ndó ni̱vi ña kindaa ndó ña kómí na, ta kasa to̱ꞌó ndó yivá ndó, ta kasa to̱ꞌó ndó siꞌí ndó”, saá káchí nda̱yí Ndios ―káchí ta̱Jesús xíꞌin ra.
20 Ta ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱yóꞌo:
―Yi̱ꞌi̱ nda̱ loꞌo i̱ kísa ndivi i̱ ndiꞌi saá nda̱yí yóꞌo ―káchí ra.
21 Ndi̱ꞌi xi̱ni̱ so̱ꞌo ta̱Jesús ta xi̱to káxín ra no̱o̱ ta̱yóꞌo xa̱ꞌa̱ ña nda̱to̱ꞌon ra, ta ni̱kiꞌvi ini ta̱Jesús xíni ñaꞌá ra.
―Kúma̱ni̱ inka̱ chiño kasa ndivi ún. Kua̱ꞌa̱n ún si̱kó ún ndiꞌi ñakuíká kómí ún, ta saníꞌi ún si̱ꞌún ndaꞌa̱ nandáꞌví. Ta saá kukomí ún ñakuíká ndinoꞌo xíꞌin Ndios ñoyívi ni̱no. Tá ndi̱ꞌi ke̱ꞌé ún ñava̱ꞌa yóꞌo, ta kixi ún kundiko̱n ún yi̱ꞌi̱, ta koo tiꞌva ún xo̱ꞌvi̱ ún xa̱ꞌa̱ i̱ ―káchí ta̱Jesús xíꞌin ra.
22 Ta xi̱ni̱ so̱ꞌo ta̱yóꞌo ña ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Jesús, ta kúchuchú ní ini ra. Ta ke̱e ra kua̱ꞌa̱n ra, saá chi kua̱ꞌa̱ ní ñakuíká kómí ra.
23 Ta ta̱Jesús xíto ra no̱o̱ ndiꞌi naxíka xíꞌin ra, ta ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin na:
―¡Nda̱chun yo̱ꞌvi̱ ní ki̱ꞌvi nakuíká yichi̱ no̱o̱ xáꞌnda chiño Ndios!
24 Naxíka xíꞌin ra na̱kaꞌnda ini na xi̱ni̱ so̱ꞌo na to̱ꞌon yóꞌo. Ta tuku ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Jesús:
―¡Nda̱chun yo̱ꞌvi̱ ní ki̱ꞌvi ni̱vi yichi̱ no̱o̱ xáꞌnda chiño Ndios xa̱ꞌa̱ ña ndáa ní ini na ñakuíká na! 25 Vará yo̱ꞌvi̱ ní tá kuchiño ñii tícamello yaꞌa rí yavi̱ xa̱ꞌa̱ túkú, ta yo̱ꞌvi̱ ní ka̱ kuchiño yaꞌa ñii ta̱kuíká yéꞌé ña ki̱ꞌvi ra yichi̱ no̱o̱ xáꞌnda chiño Ndios ―káchí ta̱Jesús xíꞌin na.
26 Ta naxíka xíꞌin ra na̱kaꞌnda ní ka̱ ini na, ta ni̱ka̱ꞌa̱n xíꞌin táꞌan na:
―Tá yo̱ꞌvi̱ ní ki̱ꞌvi nakuíká yichi̱ Ndios, ta, ¿yu kúu ni̱vi kuchiño ki̱ꞌvi na yichi̱ Ndios ta kundo̱o na xíꞌin ra?
27 Ta ta̱Jesús xi̱to ra no̱o̱ na, ta ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin na:
―Ni̱vi o̱n kúchiño na saka̱ku xíꞌin mi̱i na, ñii la̱á Ndios kúu ta̱ kúchiño saka̱ku ñaꞌá. Ndios kúchiño kasa ndivi ra ndiꞌi chiño. O̱n ko̱ó ña yo̱ꞌvi̱ no̱o̱ Ndios.
28 Ta ki̱xáꞌá ta̱Pedro ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin ta̱Jesús:
―Ta mi̱i ndi̱, xa sa̱ndakoo ndi̱ ndiꞌi ñava̱ꞌa ña xi̱komí ndi̱, xa̱ꞌa̱ ña ndíko̱n ndi̱ sa̱ta̱ ún.
29 Ta nda̱kuii̱n ta̱Jesús, ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin u̱xu̱ o̱vi̱ naxíka xíꞌin ra:
―Ndixa káꞌa̱n i̱ xíꞌin ndó, ndiꞌi ni̱vi na sa̱ndakoo veꞌe na, án ñani na, án ki̱ꞌva̱ na, án yivá na, án siꞌí na, án ñásíꞌí na, án sa̱ꞌya na, án ñoꞌo̱ na, xa̱ꞌa̱ ña kundiko̱n na yi̱ꞌi̱ ta ndato̱ꞌon na to̱ꞌon i̱ xíꞌin ni̱vi, 30 ta nayóꞌo nakiꞌin na ñava̱ꞌa no̱o̱ Ndios. Ñoyívi yóꞌo Ndios taxi ra ndaꞌa̱ na kua̱ꞌa̱ ní ka̱ ñava̱ꞌa, a̱nda̱ ñii ciento ñava̱ꞌa xa̱ꞌa̱ ñii ñii ñava̱ꞌa ña sa̱ndakoo na, ña kúu veꞌe na, xíꞌin ñani na, xíꞌin ki̱ꞌva̱ na, xíꞌin siꞌí na, xíꞌin sa̱ꞌya na, xíꞌin ñoꞌo̱ na, ta taxi ra ña xo̱ꞌvi̱ na xa̱ꞌa̱ ña kundiko̱n na yi̱ꞌi̱. Ta ñoyívi ni̱no Ndios taxi ra ña kutaku̱ na xíꞌin ra ndiꞌi saá ki̱vi̱ ña va̱xi. 31 Ta saá kua̱ꞌa̱ ní ni̱vi nano̱ó nduu na ni̱vi nasondíꞌí, ta ni̱vi nasondíꞌí vitin nduu na ni̱vi nano̱ó ―káchí ta̱Jesús xíꞌin na.
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús
tuku ni̱ka̱ꞌa̱n ra ndí xíni̱ ñóꞌó kivi̱ ra
(Mt. 20:17-19; Lc. 18:31-34)
32 Ta kua̱ꞌa̱n na yichi̱ kua̱n ndaa ñoo Jerusalén, ta ta̱Jesús kua̱ꞌa̱n siꞌna ra no̱o̱ nani̱vi, ta nayóꞌo na̱kaꞌnda ní ini na, ta yíꞌví na ndíko̱n na kua̱ꞌa̱n na sa̱ta̱ ra. Ta ta̱va síín ta̱Jesús na u̱xu̱ o̱vi̱ xíka xíꞌin ra, ta nda̱to̱ꞌon ra xíꞌin na yukía̱ kundoꞌo ra.
33 ―Ta vitin kua̱ꞌa̱n yó ñoo Jerusalén, ta ñii ta̱a nataxi ra yi̱ꞌi̱, ta̱ kúu ta̱a ta̱ ki̱xi no̱o̱ Ndios, ndaꞌa̱ nanáꞌno no̱o̱ nasu̱tu̱, xíꞌin ndaꞌa̱ na sánáꞌa nda̱yí Ndios. Ta nayóꞌo kachí na yi̱ꞌi̱ xíni̱ ñóꞌó kivi̱ i̱, ta nataxi na yi̱ꞌi̱ ndaꞌa̱ na o̱n vása kúu najudío kaꞌni na yi̱ꞌi̱. 34 Ta kusiki na yi̱ꞌi̱, kuaku̱ ndaa na yi̱ꞌi̱, kundaa na tási̱i yuꞌu̱ na no̱o̱ i̱, kani ní na yi̱ꞌi̱ xíꞌin kuártá, ta sondi̱ꞌi kaꞌni na yi̱ꞌi̱. Ta ki̱vi̱ u̱ni̱ nataku̱ i̱ ―káchí ta̱Jesús.
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ta̱Jacobo xíꞌin ta̱Juan
ki̱vi̱ ndu̱kú na ñii ñava̱ꞌa no̱o̱ ta̱Jesús
(Mt. 20:20-28)
35 Ta ta̱Jacobo* xíꞌin ta̱Juan, sa̱ꞌya ta̱Zebedeo, ni̱to̱nda̱a yatin na no̱o̱ ta̱Jesús, ta ni̱ka̱ꞌa̱n na xíꞌin ra:
―Tata Maestro, kóni ndi̱ keꞌé ún ñii ñava̱ꞌa xíꞌin ndi̱.
36 Ta nda̱kuii̱n ta̱Jesús:
―¿Ndá ñava̱ꞌa kóni ndó keꞌé i̱ xíꞌin ndó?
37 Ta nda̱kuii̱n na:
―Tata, tá kixaa̱ ki̱vi̱ kaꞌnda chiño ún ñoyívi, taxi ún ná koo ndi̱ táyi̱ tón kundichi sii̱n kuaꞌá ún xíꞌin táyi̱ tón kundichi sii̱n yitin ún.
38 Ta ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Jesús xíꞌin na:
―O̱n vása kúnda̱a̱ ini ndó yukía̱ ndúkú ndó no̱o̱ i̱ xa̱ꞌa̱ mi̱i ndó. ¿Án ndixa kúndeé ndó xo̱ꞌvi̱ ní ndó nda̱tán xo̱ꞌvi̱ yi̱ꞌi̱?
39 Ta nda̱kuii̱n na o̱vi̱ yóꞌo:
―Kúchiño va ndi̱ ―káchí na xíꞌin ta̱Jesús.
Ta ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Jesús xíꞌin na:
―Ndixa xo̱ꞌvi̱ ní ndó ñii ki̱ꞌva nda̱tán xo̱ꞌvi̱ yi̱ꞌi̱, 40 ta o̱n kúchiño taxi i̱ nda̱yí kundo̱o ndó táyi̱ tón kuita sii̱n kuaꞌá i̱ xíꞌin sii̱n yitin i̱. Saá chi Yivá i̱ Ndios kúu ta̱a ta̱ chi̱tóni̱ yu kúu ni̱vi kundo̱o táyi̱ yóꞌo ―káchí ta̱Jesús xíꞌin o̱vi̱ ta̱yóꞌo.
41 Ta xi̱ni̱ so̱ꞌo inka̱ u̱xu̱ naxíka xíꞌin ta̱Jesús yukía̱ ndu̱kú o̱vi̱ ta̱a yóꞌo no̱o̱ ra, ta ki̱xáꞌá na ni̱saa̱ ní na xi̱ni na ta̱Jacobo xíꞌin ta̱Juan. 42 Ta ta̱Jesús ka̱na ra va̱xi ndiꞌi na no̱o̱ ra, ta ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin na:
―Xíni̱ ndó na ndíso chiño no̱o̱ na ñoo inka̱ xiiña, nayóꞌo kísa káꞌno xíꞌin mi̱i na, ta yáꞌa ní ndeé xáꞌnda chiño na no̱o̱ ni̱vi. 43 Ta mi̱i ndó, o̱n váꞌa kutaku̱ ndó saá. Tá ñii ta̱a kóni ra kuu ra ta̱káꞌno no̱o̱ ndóꞌó, xíni̱ ñóꞌó nduu ra ta̱ kasa chiño no̱o̱ ndó. 44 Tá ñii ta̱a kóni ra kuu ra ta̱no̱ó no̱o̱ ndóꞌó, xíni̱ ñóꞌó nduu ra ta̱mozo no̱o̱ ndiꞌi ndó. 45 Ta yi̱ꞌi̱, ta̱a ta̱ ki̱xi no̱o̱ Ndios, ki̱xi i̱ xa̱ꞌa̱ ña chindeé i̱ ni̱vi, ta o̱n si̱ví xa̱ꞌa̱ ña chindeé ni̱vi yi̱ꞌi̱ kúu ña ki̱xi i̱. Ta taxi xíꞌin mi̱i i̱ ña kivi̱ i̱, ta xíꞌin ñayóꞌo chaꞌvi i̱ ña va̱ꞌa sa̱ña̱ kua̱ꞌa̱ ní ni̱vi no̱o̱ ndiꞌi ña o̱n váꞌa ndíso na ―káchí ta̱Jesús.
Ñayóꞌo káꞌa̱n xa̱ꞌa̱ ta̱Jesús ki̱vi̱ sa̱ndaꞌa ra
ta̱kuáá ta̱Bartimeo
(Mt. 20:29-34; Lc. 18:35-43)
46 Ta ki̱xaa̱ na ñoo Jericó. Tá ke̱e ta̱Jesús kua̱ꞌa̱n ra xíꞌin naxíka xíꞌin ra xíꞌin kua̱ꞌa̱ ní ni̱vi ñoo yóꞌo, ta yóo ñii ta̱kuáá na̱ní ra Bartimeo, sa̱ꞌya ta̱Timeo, yóo ra yuꞌu̱ yichi̱. Ta̱ ndáka̱ chiꞌña si̱ꞌún kúu ra no̱o̱ na yáꞌa yichi̱ yóꞌo. 47 Tá xi̱ni̱ so̱ꞌo ra yáꞌa ta̱Jesús, ta̱ñoo Nazaret, ta ki̱xáꞌá ra xíꞌin ndiꞌi ndee̱ ra ni̱ka̱ꞌa̱n ra, káchí ra saá:
―Tata Jesús, sa̱ꞌya ta̱David, ¡ná kundáꞌví ini ún koni ún yi̱ꞌi̱! ―káchí ra.
48 Ta ni̱vi na kua̱ꞌa̱n yichi̱ ni̱ka̱ꞌa̱n na xíꞌin ra:
―¡Kasi ún yuꞌu̱ ún! ―káchí na.
Ta ni̱‑chikaa̱ so̱ꞌo ta̱kuáá ña ni̱ka̱ꞌa̱n na xíꞌin ra, ta ki̱xáꞌá ra ndeé va̱ꞌa ka̱ káꞌa̱n ra:
―Tata, sa̱ꞌya ta̱David, ¡ná kundáꞌví ini ún koni ún yi̱ꞌi̱! ―káchí ra.
49 Ta xi̱kundichi ta̱Jesús yichi̱ yóꞌo, ta ni̱ka̱ꞌa̱n ra xíꞌin ni̱vi yóꞌo:
―Kana ndó ra ná kixi ra no̱o̱ i̱.
Ta saá ka̱na na ta̱kuáá, káchí na xíꞌin ra:
―Chikaa̱ ún ndee̱ ini ún. Nakundichi ún, chi kána ra yóꞌó kixi ún no̱o̱ ra ―káchí na xíꞌin ra.
50 Ta sa̱ña ra tika̱chí ra, ta ñii ka̱ndeta ra na̱kundichi ra, ta ki̱xaa̱ ra no̱o̱ ta̱Jesús. 51 Ta ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Jesús xíꞌin ra:
―¿Yukía̱ kóni ún keꞌé i̱ xíꞌin ún?
Ta nda̱kuii̱n ta̱kuáá:
―Tata Maestro, kóni i̱ sandaꞌa ún nduchu̱ no̱o̱ i̱ ta va̱ꞌa koto i̱ ―káchí ra.
52 Ta ni̱ka̱ꞌa̱n ta̱Jesús xíꞌin ra:
―Va̱ꞌa kua̱noꞌo̱ ún. Xa ndu̱va̱ꞌa nduchu̱ no̱o̱ ún, saá chi kándixa ún yi̱ꞌi̱.
Ta xa̱ndi̱ko̱n nda̱ꞌa nduchu̱ no̱o̱ ra, ta xa va̱ꞌa xíto ra, ta saá na̱kundiko̱n ra sa̱ta̱ ta̱Jesús.
* 10:35 Ta̱Jacobo, inka̱ ki̱vi̱ ra kúu Santiago. 10:47 “Sa̱ꞌya ta̱David” kóni kachí ña: Ta̱a ta̱ ti̱ꞌví Ndios ña saka̱ku ra ni̱vi. O̱n vása kóni kachí ña sa̱ꞌya mi̱i ta̱rey David, ta kuiti kóni kachí ña sa̱ꞌya ñani síkuá ra.