INtumi iNyinza ɨya Yeesu Kilisiti
anza she yisimbiilwe nu
Maalika
Ʉwandɨlo
Ishitaabu ishi ásimbile uMaalika, we ɨtaawa ɨlyamwabho wu Yookhani Maalika. Áamɨle mutunta we uYeesu alɨ mu Yelusaleemu, akhabha mulandati wa Yeesu. Áamɨle nʉ Paʉlo mʉ mbombo ɨya kʉlʉmbɨɨlɨla iNtumi iNyinza ɨya Yeesu Kilisiti. Pe pɨlongolela, akhabha peeka nu musundikwa uPeeteli.
Mu shitaabu ishi akʉpanga inyinji zye uYeesu akhabhombaga kʉshɨla zye akhalʉmbɨlɨlaga. Tʉkʉlola amayele aganjɨ ge uYeesu ábhombile, ábhaponiizye abhantʉ, áyefwizye amapepu amabhiibhi na kʉbhatʉʉyɨla abhantʉ imbiibhi. Zɨnɨɨzyo zɨkʉlolesya amakha ga Yeesu, kʉtɨ áfumile kwa Mʉlʉngʉ, kwɨnza kuyifumwa uwuumi waakwe kʉbhasatʉla abhantʉ kufuma mʉ makha gi mbiibhi.
Zye zɨlɨ mu shitaabu ishi Ʉmʉlyango
UYeesu akwanda ɨmbombo yaakwe mʉ nsɨ ɨya mʉ Galɨlaaya 1:1-2:27
UYeesu akʉmanyɨzya ʉwʉmwene wa Mʉlʉngʉ, khabhɨlɨ akʉbhomba amayele mʉ Galɨlaaya 3:1-6:56
UYeesu akʉsaasya ɨmbombo yaakwe kʉ bhantʉ abhɨ nsɨ izinji 7:1-8:26
UYeesu akʉbhala ku Yelusaleemu 8:27-10:52
UYeesu akʉmanyɨzya mu Yelusaleemu intumi ɨzya makha gaakwe ni nsiku ɨzya kʉwʉmalɨlɨshɨlo 11:1-13:37
UYeesu akʉlongwa na kʉkhomeelwa pa shɨkhobhenhanyo 14:1-15:47
Kʉzyʉkha kwa Yeesu 16:1-20
1
UYookhani akʉlɨngaanya ɨdala lya Mwene uYeesu
(Mataayi 3:1-12; Luuka 3:1-18; Yookhani 1:19-28)
Uwu we wandɨlo wi Ntumi iNyinza ɨzya Yeesu Kilisiti* ʉMwana wa Mʉlʉngʉ, anza she yisimbiilwe nu mukuwi ʉYeesaya, kʉtɨ ʉMʉlʉngʉ átɨlɨ,
“Yeenya, ɨnhayɨmʉsonteelezya we akʉtwala intumi
mwɨlongolela lyakho,
akhayɨlɨngaanya ɨdala lyakho ɨlya kwɨnzɨla.§
Umuntu akʉkhoola mu shilozu akʉtɨ,
‘Linganyaaji ɨdala lya Mwene,
golosyaji ɨdala lye atɨshɨle.’*
Ʉmʉtwala ntumi wʉnʉʉyo áamɨle wu Yookhani uMwozyi. UYookhani áfumiiye mu shilozu, akhalʉmbɨlɨlaga akhatɨnjɨ abhantʉ bhapɨndʉkhaje, bhazɨlekhaje imbiibhi zyabho na kwozelwa kʉtɨ, ʉMʉlʉngʉ abhatʉʉyɨle imbiibhi zyabho. Abhantʉ abhinji kufuma mʉ nhaaya ɨya mu Yelusaleemu na mʉ nsɨ yonti ɨya mu Yudeeya bhakhabhalaga kʉmʉtejeelezya. Bhakhalaataga imbiibhi zyabho, woope akhabhozyaga mu lwizi ʉlwa Yoolodani.
UYookhani akhakwataga ʉmwenda we bhátabhɨɨye amasepe agɨ ngamɨla, akhayipinyaga nɨ lambɨ ɨlyɨ gwembe mʉ mʉsana waakwe. Ishaakulya shaakwe sháamɨle mpʉlaala nu wooshi ʉwa mwɨ sengo. UYookhani akhalʉmbɨlɨlaga akhatɨnjɨ, “Atɨlandate papaanɨ umuntu we alɨ na makha kʉnshɨla ɨne, we ɨne ɨntakhondeeye poope kʉbha ne mubhombi wa kusulama na kʉsatʉla amakhobha gɨ ndaala zyakwe. Ɨne ɨnkʉbhoozya ɨmwe ku minzi, ɨleelo ʉweene akhayɨbhoozya kwa Mupepu uMufinjile.”
UYeesu akwozelwa na kʉlɨngwa mu shilozu
(Mataayi 3:13-4:11; Luuka 3:21-22; 4:1-13)
Pe mu nsiku ziziila, uYeesu áyinzile kufuma ku Naazaleti, mʉ nsɨ ɨya mʉ Galɨlaaya, akhoozelwa nu Yookhani uMwozyi mu lwizi ʉlwa Yoolodani. 10 We uYeesu aafuma bhʉʉlo mu minzi, akhalola kʉmwanya kwigulwa, nu Mupepu uMufinjile akwikha ngatɨ nkʉnda, akhagwa pamwanya papaakwe. 11 Pe izi lya Mʉlʉngʉ kufuma kʉmwanya lɨkhavwɨnha lɨkʉtɨ, “Ɨwe we Mwana waanɨ ʉmʉganwa, we ɨnkʉkʉseshela.”
12 Panaapo bhʉʉlo uMupepu uMufinjile akhamwega, akhamʉtwala mu shilozu. 13 UYeesu ádɨlɨɨye mu shilozu insiku amashumi gani, akhalɨngwa nu Seetani. Áamɨle peeka nɨ vɨkhanʉ ɨvwa mwɨ laala na bhakhabhɨzya bhakhamʉsʉngaga.
UYeesu akʉsebha abhalandati
(Mataayi 4:12-22; Luuka 4:14-15; 5:1-11)
14 Bhakhamʉkʉnga uYookhani mwɨ jeela. We alɨ mwɨ jeela, uYeesu akhalʉmbɨlɨlaga iNtumi iNyinza ɨzya Mʉlʉngʉ mʉ nsɨ ɨya mʉ Galɨlaaya. 15 Akhalʉmbɨlɨlaga akhatɨnjɨ, “Akhabhalɨlo khafishile, khabhɨlɨ ʉwʉmwene ʉwa kʉmwanya wʉpalamɨɨye. Ishi laataji imbiibhi zyinyu na kʉzɨlekha, na kʉzyɨtɨkha iNtumi iNyinza ɨzya Mʉlʉngʉ.”
16 Isiku limo we uYeesu akʉshɨla mʉmbalɨ mwa sʉmbɨ ʉwa Galɨlaaya, akhabhalola abhaana muntu abhazʉbhʉla nswi, uSiimoni nʉ Andeleeya, bhakʉzʉbhʉla inswi nu waavu mwa sʉmbɨ. 17 UYeesu akhabhabhʉʉzya akhatɨ, “Ndandataje, te mʉjendeelele kʉzʉbhʉla inswi, lyoli ɨntɨbhabhɨɨshe kʉtɨ mʉzʉbhʉlaje abhantʉ na kʉbhaleeta kʉkwanɨ.” 18 Panaapo bhʉʉlo, bhakhazɨlekha inyaavu zyabho, bhakhamʉlandata uYeesu.
19 We aabhala pɨlongolela khashe, akhabhalola abhavʉlɨ bha Zebedaayo, ʉYaakobo nʉ wamwabho uYookhani, bhalɨ mʉ shɨtʉʉlɨ, bhakhazɨlɨnganyaaga inyaavu zyabho. 20 Akhabhabhɨlɨshɨla, bhakhamʉlekha uyise waabho ʉZebedaayo na bhabhomba mbombo mʉ shɨtʉʉlɨ muula, bhakhanda kʉmʉlandata uYeesu.
UYeesu akʉlolesya amakha gaakwe
(Luuka 4:31-37)
21 Pe bhakhabhala mʉ nhaaya ɨya mu Kapelenaumu. We ɨSabaato§ yaafikha, uYeesu akhinjila mwi sinagoogi,* akhanda kʉmanyɨzya. 22 Abhantʉ bhonti bhe bhámutejeleziizye, bhakhaswiga nhaani nɨ manyɨzyo zyakwe, kʉnongwa ye akhamanyɨzyaga ngatɨ muntu ʉwa waamʉlo, te ngatɨ bhamanyizyi bhaabho abhɨ ndajɨzyo zya Moose.
23 Mwi sinagoogi liila, álɨɨpo umuntu uwi pepu ibhiibhi. Akhakhoola kwi zi ɨlya kʉdandɨzya, 24 akhatɨ, “Tʉlɨ na khooni nɨɨwe Yeesu Munaazaleti? Kwe kʉtɨ uyinzile kʉtʉnanganya? Inkumanyile kʉtɨ ɨwe we naanu, ɨwe we Mufinjile wa Mʉlʉngʉ!” 25 UYeesu akhalɨkhajɨla ipepu liila akhatɨ, “Pʉʉma! Fuma mwa muntu ʉnʉ!” 26 Pe ipepu liila likhamuyinzanya na kʉmʉzyangaanya, lɨkhakhoola kwi zi ɨlya kʉdandɨzya, likhafuma mwa muntu ʉla. 27 Abhantʉ bhonti bhakhaswiga nhaani, bhakhabhʉzɨlɨzanya bhakhatɨ, “Khooni khanaakha, kwe kʉtɨ izi manyɨzyo impwa ɨzya makha! Yeenya, khabhɨlɨ alɨ nʉ waamʉlo ʉwa kʉgakhajɨla amapepu amabhiibhi, goope gakʉmwɨmvwa.” 28 Intumi zya Yeesu zɨkhasaata mʉ nsɨ yonti ɨya mʉ Galɨlaaya.
UYeesu akʉponɨa abhantʉ ɨnzegema
(Mataayi 8:14-17; Luuka 4:38-41)
29 UYeesu na bhalandati bhaakwe bhakhafuma mwi sinagoogi. USiimoni nʉ Andeleeya bhakhabhalaabha uYeesu, uYookhani nʉ Yaakobo kʉtɨ bhabhale kʉ nhaaya yaabho. 30 We aafikha bhʉʉlo, bhakhamʉbhʉʉzya kʉtɨ, ʉnyavwala wa Siimoni mubhinu, abhinile ɨnzegema, agonile pa shɨtala. 31 UYeesu akhabhala pe agonile, akhamʉlema ɨnyoobhe, akhamʉbhʉʉsya. Ʉnyavwala wa Siimoni akhapona ɨnzegema, akhalɨngaanya ishaakulya kʉnongwa yaabho.
32 Isiku liliila we ɨzʉbha lyaswa, ɨSabaato yaasila, bhakhamʉleetela uYeesu abhabhinu bhonti, na bhe bháamɨle na mapepu amabhiibhi. 33 Abhantʉ abhɨ nhaaya yiila yonti, bhakhabhʉngaana pa mʉlyango. 34 UYeesu akhabhaponɨa abhantʉ abhinji bhe bhábhinile nɨ mpʉngo ɨzya vɨkholo ivwinji. Akhageefwa amapepu amabhiibhi ku bhinji, ɨleelo atakhagalekhaga amapepu galonje, kwe kʉtɨ gámanyile kʉtɨ uYeesu wu naanu.
UYeesu akʉbhala kupuuta kukwilu
(Luuka 4:42-44)
35 Ɨndaabhɨ yaakwe ɨshɨlaabhɨla, nakhantandabhɨla, uYeesu akhafuma akhabhala pamu pe patalɨ na bhantʉ, akhanda kupuuta. 36 USiimoni na bhamwabho bhakhanda kʉmwanza. 37 Pe we bhamwaga, bhakhamʉbhʉʉzya bhakhatɨ, “Abhantʉ bhonti ʉkwo bhakʉkwanza!” 38 UYeesu akhatɨ, “Ndaali, lyoli ishi saalɨ tʉbhale kʉ nhaaya izinji ɨzya papɨɨpɨ nɨɨnɨ, ɨnga kwope ɨmbale ɨndʉmbɨɨlɨle, ɨmbombo yɨnɨɨnɨ ye ɨnɨnzɨɨye.” 39 Pe akhabhala mʉ nhaaya nɨɨzyo nɨɨzyo ɨzya mʉ Galɨlaaya, akhalʉmbɨlɨlaga mu masinagoogi gaabho, na kʉbheefwa abhantʉ amapepu amabhiibhi.
UYeesu akʉmʉponɨa umuntu ʉwa maketa
(Mataayi 8:1-4; Luuka 5:12-16)
40 Pe umuntu ʉmo ʉwa maketa akhamwɨnzɨla, akhasʉgamɨla pa vɨnama vwakwe, akhamʉlambɨɨlɨzya akhatɨ, “Ɨnga uyiganile, ʉnsatʉle.” 41 UYeesu akhamʉlolela ishisa, akhagolosya ɨnyoobhe yaakwe, akhamʉpalamansya, akhalonga akhatɨ, “Injiganile kʉtɨ ʉpone, ʉsatʉshe!” 42 Pe nalʉbhɨlo bhʉʉlo amaketa gakhamwepa, akhapona na kʉsatʉkha. 43 UYeesu akhamʉsokha, akhamʉkʉbhɨɨlɨzya akhatɨ, 44 “Ʉtakhasheele kʉmʉbhʉʉzya umuntu wowonti ʉla ziniizi. Lyoli bhalaga ʉyɨlolesye kwa mupuutili, ʉbhale ufumwe imfinjile ɨzya kʉsatʉlwa kwakho zye ʉMoose álajiziizye, ɨnga abhantʉ bhonti bhazɨlole ɨmbombo zya Mʉlʉngʉ zye abhomba kʉkwakho.” 45 Ɨleelo umuntu ʉla akhanda kʉbhapanjɨla abhantʉ ɨnongwa zɨnɨɨzyo poponti. We akhonzya shɨnɨɨsho, pe uYeesu akhanda kʉpootwa kwinjila mʉ nhaaya yoyonti yiila apazelu. Akhalola kʉtɨ khinza abhanje mwene bhʉʉlo kunzi, poope leelo abhantʉ bhakhamwɨnzɨlaga kufuma uku nʉʉkwo.
* 1:1 1:1 UKilisiti kwe kʉtɨ ʉla we asebhiilwe nʉ Mʉlʉngʉ kʉbhapokha abhantʉ na kʉbhatabhaala mʉ wʉmwene waakwe. Bhaazya uKilisiti mu Wilulanyo ʉwa mazwi amajeni. 1:1 1:1 ɄMwana wa Mʉlʉngʉ Bhaazya mu Wilulanyo ʉwa mazwi amajeni. 1:2 1:2 Umukuwi kwe kʉtɨ umuntu we akwilulila abhantʉ ɨnongwa zye zikufuma kwa Mʉlʉngʉ. § 1:2 1:2 Bhaazya Malaaki 3:1. * 1:3 1:3 Bhaazya Yeesaya 40:3. 1:7 1:7 Ɨntakhondeeye poope kʉbha ne mubhombi wa kusulama na kʉsatʉla amakhobha gɨ ndaala zyakwe Umujeni ɨnga ayinjila mu nyumba, umubhombi akhamʉsatʉlaga amakhobha gɨ ndaala na kwozya ɨvɨnama vwakwe. Ɨmbombo yɨnɨɨyo yáamɨle ya mubhombi ʉwa paasɨ nzɨɨla. 1:15 1:15 Ʉwʉmwene ʉwa kʉmwanya Bhaazya ʉwʉmwene wa Mʉlʉngʉ mu Wilulanyo ʉwa mazwi amajeni. § 1:21 1:21 ƗSabaato Bhaazya mu Wilulanyo ʉwa mazwi amajeni. * 1:21 1:21 Isinagoogi yáamɨle nyumba ya kʉbhʉngaana aBhayahuudi pi siku ɨlyɨ Sabaato. Bhaazya isinagoogi mu Wilulanyo ʉwa mazwi amajeni. 1:22 1:22 Abhamanyizyi abhɨ ndajɨzyo zya Moose bháamɨle bhamanyi bhe bhámanyɨɨye ɨndajɨzyo zya Moose, kuzyilulanya na kʉbhamanyɨzya abhantʉ ɨndajɨzyo na minho gaabho. Bhaazya abhamanyizyi abhɨ ndajɨzyo zya Moose mu Wilulanyo ʉwa mazwi amajeni. 1:44 1:44 Bhalaga ʉyɨlolesye kwa mupuutili Kufumilana nɨ ndajɨzyo zya Moose, umupuutili we akhasimishizyaga kʉtɨ umuntu aponile amaketa. Bhaazya Bhalaawi 14:1-32; Nkʉmbʉshɨzyo 24:8. Bhaazya abhapuutili mu Wilulanyo ʉwa mazwi amajeni.