☰ IYONI 1
Iyoni
Vala Dedevina Iyoni igini
Livala Aba Vaita
Buki ame Iyoni igini. Buki Kimaasabaina goi koroto adi taiyuwo yoidi Iyoni. Tayamo moe Iyoni tosayóyova. Ame tauyana ina paisewa moe atubayásina. Tomota isayoyoidi bei ikatubayasidi Yeisu ina sowóduwo manuna. Iyoni aiyuwoina moe buki ame ana togínina. Ame Iyoniyana Yeisu ina vamoléyana tayamo.
Ame bukiyana nakona tala 65 ina 66 go, nauyayanaidi goi igini tonumisa adi kitogaga manuna.
Kúpwana 20:30-31 goi Iyoni ilatuwokoida buki ame ana masi aiyuwo: Bego tomota sinumisa Yeisu moe Guyau, Yaubada ana Vadámana, be nakae idi numisa pasina idi spwagógana Yeisu taiyao goi yawana vau bei silotowo.
Yeisu Valena dedevina Madiu, Maki be Luke sigini tupwana sivavasa. Ago iya Iyoni ina buki ituli toina.
Ame bukiyana goi kúpwana 1 ina 12 moe Yeisu ina guinuwa Iyoni italavaitedi. Ago kúpwana 13 ina 21 goi Yeisu ana yóita, ina kámasa be ina taoyamna vatetelidi italavaitedi.
Tétala Luluna
1. Yeisu ana talavaita tetelina 1:1-51
2. Yeisu ina kaba kinana goi toinina ikaiwoduwe bego Tauyana Yaubada Natuna 2:1—12:50
3. Yeisu ina kámasa, ina valiwoga be ina taoyamna tetelidi 13:1—20:29
4. Buki ame ana masi 20:30-31
5. Yeisu ina taoyamna mlina: Mana tovatotowanayao Galili goi tetelidi 21:1-25
Yeisu ana talavaita tetelina
1
(Iyoni 1:1-51)
Yeisu, Tauyana Yaubada ina livala, imalasakava
1 Aba vatowo goi† Livala bogina ikaaiyaka.
Livalayana moe Yeisu.
Ikaaiyaka Yaubada taiyao go,
Tauyana Yaubada.
2 Ame Tauyana aba vatowo goi Yaubada taiyao
bogina sikaaiyaka.
3 Dogoi liliudi iya goi sisowóduwo.
Go neta Tauyana geya,
geya tayaamo kaga isowóduwo.
4 Tauyana yawana vau unana.
Yawanayana tomota ada mavada.
5 Mavadayana mamaníwana goi ininínima go,
mamaniwanayana geya itoboineyeta bei mavada ikigawuwuli.
 
6 Koroto tayamo ikaaiyaka, tauyana boi Yaubada ietune ima. Korotoyana yoina Iyoni.† 7 Ame tauyana totalavaita nakae ima bego Mavadayana italavaite tomota yaida bego ina talavaitayana goi liliuda bei tanumise. 8 Iya geya kada Mavadayana geya, go sem ima bego Mavadayana italavaite.
9 Tauyana Mavada mooitamoina imamaima poyapoya ame goi tomota liliuda nukotoda itapasigidi. 10 Bogina ima poyapoya ame goi ikaaiyaka be nakae poyapoyayana nimana goi isowóduwo go, kidi da poyapoya geya sikinaneyeta. 11 Tauyana ima toinina ina kasa Yudiya goi go, toinina ina bodao, moe kidi Diyuu, geya siuyaoneyeta, go sem sikatae. 12 Go avatauwa neta Tauyana siuyaone o tadigo kada, ‘Tauyana sinumise’, e Yaubada itagonedi bei kidi Tauyana natunao. 13 Tauyadi geya kada ikaika goi o sakava ana yala goi o tomota idi nuwonúwana goi sibíbina geya, go sem Yaubada goi sibíbina.†
14 Livalayana imalasakava, e yaima goi ikaaiyaka.†a Tauyana yaina goi Yaubada ina togaga ana káeyana kagite. Ina togaga ana kaeyanayana itoboine ikaaiyaka Tauyana yaina unana iya Yaubada Natuna kaakesaina;†b Tamana goi ima be nakae Yaubada ina kanuwóiya be ana Nanamsa Mooitamoina†c sivakayaodei.
15 Iya go Iyoniyana itaalavaita Livala manuna, iduduwo idigo kana,
‘Amo Tauyana manuna boi adigo kagu,
“Tauyana mligu goi imamaima yau nava geya abibineta go, iya bogina ikaaiyaka, tauna Tauyana itobukukuyuigu.” ’†
16 Moitamo Yaubada ina kanuwoiyayana Natuna ivakayaodei. Ame anuwoiyayana gagaina goi tuta tuta madabokida ivakayaaodeida. 17 Ame nakae: Anuwoiyayana Mosese goi ivatowo; tauyana Yaubada ina Katukeda ivinida. E imalatomota dókana Yeisu Guyau yaina goi. Tauyana goi Yaubada ina kanuwóiya be ana Nanamsa Mooitamoina ivagitakoedi yaida. 18 Geya vatau tayaamo boi nimatu ima ame tuta Yaubada igite go, Tauyana Yaubada kaakesaina† anetava Tamana atena, e ame Tauyana bogina Yaubada ikaiwoduwe yaida.
Tomota idi talavaita Yeisu manuna
(Iyoni 1:19-51)
Iyoni ina talavaita Yeisu manuna
(Madiu 3:1-12; Maki 1:2-8; Luke 3:15-17)
19-20 Diyuu adi tolovinao Yerusalema goi sikaaiyaka go, Tonúwala be Livai tubunao sietunedi sina Iyoni bego silumadade sidigo kadi,
‘Kom avatau? Kom Guyau, Yaubada ana Vadámana, gea avatau?’
Tutayana nakae sibóbwara, Iyoniyana geya ilawoiwoita geya, go sem ibóbwara moitamo; e italavaita ame nakae, kana,
‘Yau geya Guyau, Yaubada ana Vadámana, geya.’
21 Kidi sidigo kadi,
‘Neta kom Guyau geya, e kom avatau? Kom Eliyau?’†a
Iyoni kana,
‘Yau Eliyau geya.’
‘Kom Yaubada ina tokabivalavala Mosese nakae katuuyaosi?’ kidi kaedi.†b
Iyoni idigo kana,
‘Geya.’
22 E tauna sidigo kadi,
‘Kom ava koroto? Itoboine ama toetunayao kalatuwokoidi. Manakaem toinim kutalavaitem?’
23 Iya idigo kana,
‘Yaubada ina tokabivalavala Aiseya boi nimatu italavaitegu idigo kana,
 
“Yau toduduwo niyagu gagaina yoyowo goi
aaduduwo kagu,
‘Yauwe ina kenao kokitotomōi!’ ” ’†
Aiseya 40:3
 
24 Parisi maniyedi nakae; tonuwalayadi be Livai tubunaoyadi taiyao maine sima. 25 Parisiyadi Iyoni silumadade sidigo kadi,
‘Kom Guyau geya. Kom Eliyau geya. Kom Yaubada ina tokabivalavala Mosese nakae geya go, kaga unana tauna tomota kusaayoyoidi?’
26 Go iya Iyoni idigo kana,
‘Yau bwae goi tomota asaayoyoidi. Koroto tayamo yaida goi ikaaiyaka go, Tauyana geya kokinaneyeta. 27 Tauyana mligu goi imamaima geya itoboineguta bei ana sendoro ana búyala ataligei‡ unana yau sobuyekoina.’†
28 Ame dogoiyadi Betani goi sisowóduwo. Betaniyana moe sákala Iyoridani bomatu dadavina, e amoko goi Iyoni tomota isaayoyoidi.
29 Vanuwo itomo Iyoni ikandobala, Yeisu igite imamaima, tuwo tomota ilatuwokoidi idigo kana,
‘Gwa! Yaubada ina Lami! Tauyana kita da poyapoya liliuda ida goyo ikabidi ikalavedi. 30 Amo Tauyana manuna boi adigo kagu,
“Koroto mligu goi imamaima yau nava geya abibineta go, iya bogina ikaaiyaka, tauna Tauyana itobukukuyuigu.”†
31 Boi mainao yau nakae Tauyana geya akinaneyeta bego iya Guyau go, geya itoboineyeta Tauyana tatamogemogeye, go sem itoboine Tauyana akaiwoduwe Isileli tubunao yaidi goi bei siyagoi. Moe pasina tauna yau ama bwae goi tomota asayoyoimi.’
32 Iyoniyana italavaita tuwaina Yeisu manuna idigo kana,
‘Baloma Kimaasabaina agite bunabuna nakae yábana goi isou ima Tauyana yaina goi ikaaiyaka.† 33 Go boi mainao yau geya akinaneyeta bego Tauyana Guyau, go sem Yaubada, Tauyana ivamoleyegu bego bwae goi asayóyova, e amo Tauyana ilatuwokoigu idigo kana,
“Baloma Kimaasabaina bei kugite isou ina koroto tayamo yaina goi ikaaiyaka. E amo Tauyana Baloma Kimaasabaina goi bei tomota isayoyoidi.”
34 Ame yau bogina agite nakae bogina atalavaite yaimi bego amo Tauyana Yaubada ina kinava.’‡
Anduru ma siyana idi talavaita Yeisu manuna
35 Vanuwo itomo aiyuwoina Iyoni iitáoya kai ina tovatotowanayao ama taiyuwo‡ taiyao 36 go, ikandobala Yeisu igite iiketoiya imamaima, tuwo idigo kana,
‘Gwa, Yaubada ina Lami!’
37 Ama taiyuwoyama Iyoni ina livala kanove, tuwo Yeisu kasabokuliye. 38 E Yeisu itáoya itugavila igitema kasabookuliye, ilatuwokoima kana,
‘Kaga latuwomi?’
‘Rabi, nako kwaaiyaka?’ kai kaema.
Rabi ana yagoina moe Tovatulúkwana Toolagaina. 39 Tauyana kana,
‘Kōma bei kogite.’
E tuwo moitamo kana kagite nako ikaaiyaka. Tauyana taiyao tutayana goi kakaaiyaka ina lavilavi.
40 Ama taiyuwokova Iyoni kanove be Yeisu kasabokuliye. Koroto tayamo moe siyagu yoina Anduru; tauyana Saimoni Pita siyana. 41 Ame tauyana mainao ina toinina siyana Saimoni ibabane ilatuwoko kana,
‘Siyagu, Mesaiya bogina kababane.’
Mesaiya ana yagoina moe Guyau, Yaubada ana Vadámana. 42 Tuwo siyanayana ikabi ime Yeisu yaina goi. Yeisu ikandobala Saimoniyana ipotekavate go, idigo kana,
‘Kom Saimoni, Iyoni‡a natuna. Ago kom youyuwoim avayoum moe Kepasi.’
Kepasiyana ana kaigavila moe Pita.‡b
Pilipo be Nataniela adi duduwo
be adi talavaita Yeisu manuna
43 Vanuwo itomo Yeisu latuwona ina Galili. Tuwo itáoya ina amoko goi go, Pilipo ivalobode ilatuwoko idigo kana,
‘Pilipo, kusabokuliyēgu!’
44 Ego Pilipoyana ina kasa moe Betesaida, moe Anduru be Pita idi kasa. 45 Pilipo ina Nataniela ibabane idigo kana,
‘Siyagu, Guyau manuna boi nimatu kidi Mosese Yaubada ina Katukeda goi igini be nakae Yaubada ina tokabivalavalayao idi buki goi sigini, e Tauyana bogina kababane! Moe Yeisu, Iyosepa natuna, guma Nasareta.’
46 Go iya Natanielayana idigo kana,
‘Iyaa! Geya kada tayaamo kaga aba vaita Nasareta goi itoboine isowóduwo.’
Go iya Pilipoyana kana,
‘Novala kūma tāna kugīte.’
47 Tuwo moitamo sina go, Yeisu ikandobala Nataniela igite imamaima, tuwo tauyana manuna kana,
‘Gwa! Tayamo Isileli tubuna moitamo! Tauyana goi pola geya!’
48 Go Natanielayana kana,
‘Manakaem tauna kuyagoigu?’
Yeisu idigo kana,
‘Nava Pilipo geya iduduwemta, kom keukeu ogalaoina goi kwaaiyaka agitem.’
49 Natanielayana idigo kana,
‘Tovatulúkwana Toolagaim, kom Yaubada Natuna! Kom kai Isileli tubunao ima Tokalibúbuna!’
50 Yeisuyana idigo kana,
‘Manakae? Moe kunumise unana kagu,
“Kom keukeu ogalaoina goi kwaaiyaka agitem”?
Moe dogoi giyaina go, nava bei dogoi gagaidi kugitedi.’
51 Tuwaina kana,
‘U nakae dogoi gagaidi bei kugitedi! Ame alatuuwokoimi konōve: Nava bei yábana kogite ikatupáeva go, Yaubada ina aneroseyao situkotuko nakae sisousou Tomalatomota yaina goi.’†
† 1:1 Abv 1:1. † 1:6 Mad 3:1; Mak 1:4; Luk 3:1-2. † 1:13 1Iy 2:29, 3:9, 4:7, 5:1,4,18. †a 1:14 Tat 28:8-9, 33:7-9, 40:34-35; Mad 1:23; Nuw 21:3. †b 1:14 Abv 22:2,12,16; Iyo 3:16. †c 1:14 Abv 24:27,49, 32:10, 47:29; Tat 34:6; Iyo 2:14. † 1:15 Mad 3:11; Mak 1:7; Luk 3:16; Iyo 1:30. † 1:18 Iyo 3:16,18; 1Iy 4:9. †a 1:21 Mal 4:5. †b 1:21 Atu 18:15,18. † 1:23 Mad 3:3; Mak 1:2-3; Luk 3:4. ‡ 1:27 Sendoro ana búyala ataligei: Ame tomota paakonina ina paisewa. Tauna Iyoni ina nuwonúwana moe tauyana paakonina sobuyekoina. Moe nakae toinina ikaisobuye bego tayagoi tauyana yaina Yeisu koroto gagaina. † 1:27 Mad 3:11; Mak 1:7-8; Luk 3:16; Gui 13:25. † 1:30 Mad 3:11; Mak 1:7; Luk 3:16; Iyo 1:30. † 1:32 Mad 3:16; Mak 1:10; Luk 3:22. ‡ 1:34 Yaubada ina kinava: Buki ame kopi maniyedi kadi, ‘Yaubada Natuna.’ Go nakona moe tokaidámana toinidi idi nuwonúwana sigini. ‡ 1:35 Ama taiyuwo: Ame itoboineda takaigavile kada, ‘Adi taiyuwo’ o kada, ‘Ama taiyuwo.’ Tayagoi tayamo moe Anduru (Iyo 1:40) go, tayamo geya tayagoiyeta. Nakona tauyana Iyoni, buki ame ana togínina, o nakona ituli ta vamoléyana. Neta tauyana moitamo Iyoni kada, ‘Ama taiyuwo.’ Go neta ame ituli ta vamoléyana kada, ‘Adi taiyuwo.’ ‡a 1:42 Iyoni: Da Giriki kadi, ‘Iyoni’ go, aníyana yoina Arameika kadi, ‘Iyona’ (Mad 16:17). Ame ituli ta Iyoni. ‡b 1:42 Pita: Ame youyana ana yagoina moe gurewa. † 1:51 Abv 28:10-17.
☰