34
Ŋe. Bala Garrayyu waŋana Mawtjitjnha bitjarra, “Gulkthurra märrma'kuŋa bilkpilk guṉḏa maṉḏanha, bala ŋarra yurru wukirrina ŋunhimalayi guṉḏalilinydja maṉḏanyŋulili, ŋunhiyi yana liŋgu dhäruktja malanha ŋunhi ŋarra ŋäthili wukirri, bala nhe ḏaw'yuna warray yawungu. Marrtjinydja nhe boŋguŋu goḏarr'nha munhakumirrina, ḏuwaṯthurru bukulili *Djäniyalilinydja, bala gumurr‐watjmulu ŋarranha ŋunha bukulili, garrwarlilina wal'ŋu. Yaka boŋguŋu wiripunydja yolŋu malthurru nhuŋu, ga yaka yurru yolŋu walala yukurra nhina ŋunhala ŋoyŋuranydja galkinydja bukuŋura; walala yurru yarrkthun dhipuŋuru, barrkulili gäma walalaŋguway wäyinnhanydja walalanha.”
Bala yuwalkthi Mawtjitjthunydja mitthurruna märrma' bilkpilk guṉḏa maṉḏanha, bala wiripuŋuyunydja ḏaykun'thu ŋayi Mawtjitj gaŋgathina munhakumirrina, bala marrtjinana, ḏuwaṯthurruna bukulilina, gäŋalanydja ŋayi marrtjina goŋdhunydja ŋunhiyi märrma' guṉḏa maṉḏanha. Bala Garraynydja marrtjina lili yarrupthurrunana maŋangurruna, bala ŋayi djingaryurruna ŋunhimala galki Mawtjitjkalana, bala ŋayi yukurrana ḻakaranharaminana ŋanyapinyay ŋayi yäkuna Garray. Ŋe, djuḻkmaraŋalana ŋayi Garrayyu, bala yäkuna ḻakaranharamina bitjarrana gam', “Ŋarranydja dhuwala Garray God Ŋurruŋu wal'ŋu dhika, ga mel‐wuyunaramirri Waŋarr, ga yuwalk yana. Ŋarra ŋuli bulnha galkunmirri yolŋu'‐yulŋuwunydja, yaka ŋarra ŋuli waḏutjanydja‐wala dhä‐ḏir'yun walalanha, liŋgu ŋarrakuŋunydja dhawu'‐nherraṉara yurru yukurra djingaryun gupaḏalnha‐wala yanana, djambimiriwnha. Guḻku'yuna yurru yolŋu'‐yulŋuyu dhäkay‐ŋämanydja ŋarraku märr‐ŋamathinyaranydja, bili ŋarra ŋuli bäy‐ḻakarama ga buwayakkuma walalaŋgu baḏatjunara yätjpuynydja dhuwurrwuy. Yurru yuwalk ŋarra yurru dhä‐ḏir'yundja ŋunhinhanydja yolŋunha ŋunhi ŋayi baḏak yukurra mulka nhanŋuway yätj dhuwurr, ŋayinydja yurru ŋunhiyinydja yolŋu ga nhanbala yumurrku', ga nhanukalayŋuwa yumurrku'wa yumurrku', walala yurru yana raku'‐rakunydhirrina, liŋgu yätjthuna ŋuriŋiyina nhanukalay.”
Bala ŋayi dhunupana Mawtjitjtja buku‐nyilŋ'thurrunana, bala buku‐ŋal'yurrunana, bala ŋayi bukukurru waŋananydja bitjarrana, “Garray, ŋuli nhe yukurra ŋayaŋu‐ŋamathirri ŋarrakunydja, go marrtjiya ŋanapurruŋgala galkithiya, ga gäŋana yukirriya ŋanapurrunha. Yuwalk warray dhuwala yolŋu'‐yulŋunydja gupa‐wuṉḏaŋarrmirri, yurru ŋanapurrunydja ḏukṯuk, nhe yurru bäy‐ḻakaramana ŋanapurruŋgu yätjpuynydja, ga märraŋana ŋanapurrunha nhuŋuwayliliyaŋana; ŋanapurru yurru nhuŋuwaynha yolŋu'‐yulŋu.”
Godthu nherrara biyapul wal'ŋu yuṯakuŋala dhawu'‐nherraṉminyarawuy nhanukalayŋuwu ŋayi yolŋu'‐yulŋuwu
34:10–35 (God renewed the covenant with his people Israel)
10 Ga Garraynydja waŋana bitjarra, “Ŋarranydja yukurra dhuwala dhäruk‐nherraṉmirrina nhumalaŋgu Yitjuralpuyŋuwunydja. Nhuma yurru nhämana, ŋarra yurru djämanydja ḻatju'na dhikana rom, ganydjarr ḏumurruna dhikana wal'ŋu; yakana ŋula ŋäthilinydja maḻŋ'thurruna balanyarayi rom dhiyala munatha'ŋuranydja. Ga bitjarrayi bili wiripu‐guḻku'yunydja bäpurru'yu bukmakthu yurru nhämana ŋarrakuŋu barrari‐wukunharamirrina djämawuy, liŋgu ŋarranydja yurru dhiyalayi nhumalaŋgala muka, nhumalaŋgala muka wapthun.
11 “Ŋe. Nhumanydja yurru märramana ŋarranhanydja dhäruk, bala djämana‐wala yurru nhaltjan ŋarra yukurra rom‐nherraṉ nhumalaŋgu dhiyaŋu‐wala. Ŋarra yurru gukuma dhawaṯmaramana ŋunhi mulku'‐mulkurunhanydja bäpurru'nha yolŋu'‐yulŋunha, yakana yana walala yukurra yurru nhina dhambay‐manapanmirri nhumalaŋgala ŋunhalayinydja wäŋaŋura, ŋunhi nhuma yukurra bala guwatjman ŋunhayi. 12 Yaka yana nhuma yurru dhawu'‐nherraṉmirrinydja walalaŋgala, ŋurikala mulku'‐mulkuruwalanydja yolŋu'‐yulŋuwala ŋunhi walala yukurra nhina ŋunhayi wäŋaŋura. Ŋuli nhuma yurru ḻunduthirrinydja walalaŋgu, nhumalanhanydja yurru ḏapmarama ŋuriŋiyi walalaŋgala yätjthuna romdhu. 13 Nhumanydja yurru yana ḏaw'‐ḏawyurrana walalambala waŋarrnhanydja walalanha, warrpam'thurrana yana bak‐bakmaraŋa muṉguykuŋana, ga biyakayi liŋgu ḏaw'‐ḏawyurra walalaŋgu ŋunhi maḏayin'tja malanha, ga wäŋanydja ŋunhi walalaŋgu ŋärrany'tja dhuyunydja.
14 “Ŋe. Nhuma yurru ḏaw'‐ḏawyurrana warrpam'thurrana, liŋgu ŋarrapi dhuwala Garray nhumalaŋgunydja Waŋarr God, waŋganynha yana, ga nhumanydja dhuwala ŋarrakuwaynha mel‐winya'mirrina yolŋu walala.
15-16 “Ŋuli nhuma yurru märr‐ŋal'yun yukurra wiripuŋuwunydja waŋarrwu, ŋunhinydja nhe balanyarana yolŋu bitjan marramba'mirrina dhäyka. Yo, ŋunhi nhuma yurru gärrinydja ŋunhimalayi wäŋalilinydja, nhuma yurru yaka dhawu'‐nherraṉmiyanydja walalaŋgala nhinanharawu waŋgany‐manapanminyarawunydja; nhuma yurru walalanha bumana marrtji yulŋunydja yanana, gukumana yurru dhawaṯmaramana, liŋgu walala ŋuli gonhana gur'yurru nhumalanha, nhuma ŋuli balaŋu buku‐ŋal'yurru walalaŋgalaŋuwuna ŋurikina waŋarrwu. Liŋgu nhumanydja dhuwala ŋarrakuway yana walala; yaka nhuma yurru wekanhamirri wiripuŋuwanydja waŋarrwa, biyakanydja bitjan ŋuli marramba'mirriyu dhäykayu gonha'yun nhanŋuway dhuway'mirriŋunha, bala wekanhamirri wiripuŋuwana ḏarramuwa. Yo, yakana yana buku‐wurrpalanydja wekaŋa ŋula nhänydja walalaŋgalaŋuwunydja waŋarrwu, ga ŋunhi walala yurru giritjirri yukurra walalaŋgalaŋuwu waŋarrwu buku‐ŋal'yun, ga buku‐manapanmirri ŋathawunydja ḻukanharawu, ga yakana nhumanydja mam'thurra walalaŋgala ŋula buŋgullilinydja. Yaka yana nhumalaŋgala yawirriny'thunydja yurru märrama dhäykawurrunha ŋulaŋuru wiripuŋunhanydja bäpurru'nha, liŋgu dhiyaŋiyinydja dhäykawurruyu yurru nhumalaŋgu yumurrku'nhanydja bilmarama walalaŋgalaŋuwuna waŋarrwu buku‐ŋal'yunarawu. 17 Ga yaka djäma ŋula nhä dhuyu mali buku‐ŋal'yunarawu.”
18-26 Ga wiripunydja malanha rom bitjarrayi Garrayyu wekaŋala marrtjina nhanukalayŋunydja ŋayi yolŋu'‐yulŋuwu.
27 Bala dhä‐yawar'yurrunanydja ŋayi Garray waŋana Mawtjitjkala bitjarrana, “Ma', wukirrina dhuwalayinydja dhäruk, liŋgu dhiyaŋunydja dhärukthu ŋarra yukurra dhuwala dhawu'‐nherraṉmirrina nhumalaŋgunydja Yitjuralpuyŋuwunydja, nhumanydja yurru ŋarrakuwaynha yanana yolŋu walala; dhäruk‐märranharamirri walala nhuma yurru yana yulŋunydja, bala ŋarranydja nhumalaŋgu yurru waŋarr Godnha, gämanydja ŋarra yurru yukurra nhumalanha ḻatju'kumana dhikana.”
28 Ga ŋunhiliyi bukuŋuranydja ŋayi Mawtjitj nhinanana yukurrana märr‐weyinnha Garraywala ŋoy‐ŋathamiriwnha ga ŋoy‐gapumiriwnha, yana liŋgu ga 40 munhanydja nhanŋu ŋunhiliyinydja. Bala yana ŋayi wukirrina marrtjina ŋunhimalayi guṉḏalilina maṉḏaŋulili ŋunhiyi dhawu'‐nherraṉminyara dhäruk, ŋunhiyi rom malanha ḏämbumirri ga ḏämbumirri ŋunhi ŋayi Garrayyu nhanbala wekaŋala.
29 Yo, dhawar'yurrunanydja ŋayi Mawtjitj ŋuliŋuruyi, bala yana dhunarranana marrtjina, gäŋalana ŋunhiyinydja maṉḏanha dhärukmirrinydja makarrmirri guṉḏa maṉḏanha, yarrupthurrunana marrtjina bala wäŋalilina roŋiyina, yurru bukunydja ŋayi wiripuŋuyinana dhikana, djarraṯawun'nha yanana, liŋgu ŋayi yukurrana waŋana galkina, maṉḏa Garraynha waŋanhamina, yurru yaka ŋayi marŋgi ŋurikiyi bukuwunydja nhanŋuway ŋayi.
30 Ga walalanydja §Yärundhu ga wiripu‐guḻku'yu ŋuriŋi yolŋu'‐yulŋuyu nhäŋalana ŋanya Mawtjitjnha marrtjinyarana lili, djarraṯawun'thinyarana bukunydja dhikana ŋanya nhäŋala, bala walala wirrkina dhika barrarinanydja nhanbala, ga yakana wäŋgaŋala withiyaranydja ŋanya. 31-32 Bala ŋayinydja Mawtjitjtja dhunupa wäthurrunana walalaŋgu, bala walala withiyarana marrtjina wäŋgaŋalana bala, Yärun ga wiripu‐guḻku' ŋaḻapaḻmirri, ga bukmak yolŋu walala, bala ŋayi wekaŋalana walalaŋgu bukmaknha ŋunhiyi romdja malanha, ŋunhi nhanukala ŋayi Garrayyu wekaŋala ŋunhala bukuŋura yäkuŋura *Djäniya. 33 Ga ŋunhi ŋayi dhawar'yurrunanydja waŋanharaŋuru Mawtjitj, bala ŋayi bukulilina nherrara buyu‐ruwaŋga'na girri', dhaḻ'yunmina ŋanyapinyay ŋayi bukuna.
34 Yo, ŋunhi ŋayi ŋuli marrtjinya bala Withiyanminyarawuylilinydja Buṉbulili, bala ŋunhalanydja ŋayi ŋuli yupmaranhana ŋunhiyi bukuwuynydja girri' ŋäkirrmaranhara, bala waŋanha ŋuli Garraywalanydja buku‐warraŋulyuna yukurranha, yana liŋgu ga dhawaṯthuna ŋayi ŋuli. Bala ŋayi ŋuli ḻakaranhana walalambala yolŋu'‐yulŋuwanydja ŋunhi nhaltjana ŋayi ŋuli Garrayyu ḻakaranha nhanukala; 35 walala ŋuli nhänhanydja ŋanya bukunydja djarraṯawun'thinyarana, bala nherraṉana ŋayi ŋuli roŋiyinyayi bukulili nhanukiyingalay ŋayi ŋunhiyi girri'nha. Bitjanana liŋgu ŋayi ŋuli marrtjinya yukurranha ŋurikimirrina yana, yana liŋgu ga marrtjinya ŋayi ŋuli Garraywala waŋanhaminyarawu.
* 34:2 Sinai 34:10 Israel 34:27 Moses § 34:30 Aaron * 34:31-32 34:31–32 Sinai