7
Stefanus nangrihi verin tamata Yahudi ra naꞌa rira sidovung dawan
Yahudi rira Mela Falurut Ilaꞌa norat Stefanus ne, “Ba afa ovi rfalak ra kena te wahal?”
Stefanus nfalak ne, “Terang a valing ovu yamang averi, eka mryenar! Ubud-nusid Abraham wol nleal ahu Haran obin, na nleal wan dawan isa naran Mesopotamia. Naꞌut inyai, na Ubu i saꞌi dawan Ia nfavotuk Ia verin Abraham. Ubu nfalak verin ia ne, ‘Muti talik mu negara ovu mu tiniman ra, ma muti wan i veka ufaturu verin oa.’*
Ba Abraham nban-talik negara i rfanara ia ne Kasdim, ma nti ahu isa naran Haran ma nleal inyai. Ia nanaꞌa inyai ti naran i yaman nmata, beti Ubu nsinir ia ma nma wan i fiang ini tleal. Naꞌut inyai, na Ubu wol nala lanun kedan a vali verin ia. Naꞌuk Ubu notu tnorung verin ia. Ubu nfalak naꞌa Ni Tnorung ne, Ia veka nala lanun verin Abraham ovu ubun nusin ra, velik ne naꞌut inyai, na wol yanan obin. Ubu nfalak verin ia ne, ‘Ubum-nusim ra veka reluk tamata dakan naꞌa negara liak. Tamata ovi rnaꞌa negara yai veka rotu sian ububir-nusibira ra ma reluk tamata sansinir, ti naran varat ratut ifaꞌat. Naꞌuk Yaꞌa veka ukun tamata ovi rotu ma tamata Yahudi ra reluk tamata sansinir, beti ububir-nusibira ra rban-talik negara yai ma rma wan ini ma raraning Yaꞌa.’
Ba Ubu nala tnorung verin Abraham ma nfalak verin ia ovu brana ra munuk naꞌa ni rahan ovu ubun nusin brana ra ne, veka rsunat ira al nfaneak ne, Ubu yanan ira.§ Ni amar kena ma rarali Abraham yanan naran Ishak, ma ni amar iwalu, na Abraham nsunat ia. Ishak yanan Yakub, nata Yakub yanan brana vutu rahin irua, na nsunat vali ira. Yakub yanan avyai reluk ubud-nusid ra. Yakub yanan isa naran Yusuf. Aꞌan ra ralar sian ia, ba rfedi ia verin tamata Mesir ra, ma neluk tamata sansinir. Naꞌuk Ubu nfatuang ia, 10 ovu nfatalik ia tali ni susa ra munuk. Ubu nala kakaꞌa dawan verin ia, ma notu ma Mesir rira Raja Firaun inan ia. Ba Firaun nsikat ia ma nfareta Mesir ovu nsiꞌik munuk afa ovi rnaꞌa ni rahan dawan.
11 Nata lafar dawan nkena Mesir ovu Kanaan, ba rtuan susa dawan ilaꞌa. Naꞌut inyai, na ubud-nusid ra vali wol rira afamtahan roak ma raꞌan. 12 Amar isa, na Yakub nrenar ne, gandum naꞌa Mesir, ba nsinir ubud-nusid ra rti ma rfaha gandum. Ira betfasa rti Mesir.* 13 Naꞌut i rti ewal Mesir, na Yusuf nfalyawang ia verin aꞌan a warin ra. Ba tamata Mesir ra rfamalik Yusuf aꞌan a warin ra verin Raja Firaun. 14 Nata Yusuf nsinir ira ma rti ma rfalak verin yaman i Yakub, ma irmunuk ni tiniman ra rti Mesir. Ni tiniman ra munuk tamata vutfitu rahin ilima. 15 Ba Yakub ovu ni tiniman ra rti Mesir. Ira rleal inyai, ti naran ia ovu ubud-nusid ra rmata. 16 Tamata ra rtaha luririra ra rti ahu i naran Sikhem, ma rfadoku naꞌa van isa ralan a. Van ini lalan a Abraham nfaha ovu kubang perak tali Hemor yanan ovi rnaꞌa Sikhem.
17 Sarseri roak ma Ubu nfakena Ni tnorung verin Abraham, na dida tamata Yahudi ovi rnaꞌa Mesir rtafal ma rivun ilaꞌa roak ira. 18 Nata rsikat raja liak isa ma nfareta Mesir. Raja ngorvaꞌan yai wol nkaꞌa akataka naꞌa Yusuf. 19 Raja yai nweang ubud-nusid ra, ma notu sian ira. Ia nsinir ira ma rvatuk rira kasikoꞌu yanat ovi beti rarali ra ma rmata.
20 Naꞌut inyai, na beti rarali Musa, ovu Ubu notu ma felan a lolin urun. Ba renan ovu yaman a rwanar fanfonak ia naꞌa rira rahan, ti naran vulan itelu. 21 Nata rfadoku ia naꞌa murin ma raja Firaun yanan vata nrea ia, ba nala lahir ma nsiwota ia neluk yanan. 22 Tamata Mesir ra rair rira kakaꞌa munuk verin Musa. Dawan roak ia, na nkaꞌa urun ma nangrihi ovu ni ngrebat naꞌa afa ovi notu ra.
23 Musa ni varat vutfaꞌat roak, na amar isa ia nanovak naꞌa ralan a ne, inan ma ti nalola teran a valin tamata Israel ra. 24 Ti ma nsiꞌik tamata Mesir isa notu sian tamata Israel isa, ba nlotar ni tamata yai ovu nbalas afa ovi tamata Mesir yai notu ma nfedan ia. 25 Musa nanovak ne, tamata Israel ra veka rkaꞌa roak ne, Ubu nsinir ia ma nfatalik ira tali Mesir, boma deka reluk tamata sansinir kikyai. Naꞌuk wol rkaꞌa. 26 Ni ilyan ana, ia nrea brana Israel irua rsitaha, ba inan ma notu ma rsiotu lolin ewal ira. Ia nfalak ne, ‘Terang a valing averi, eka mryenar! Mirua ini iyaꞌan iwarin mia, ba notu afakinimi msyiotu sian mia?’
27 Naꞌuk tamata i notu sian tamata liak yai nalaꞌing Musa, beti nfalak ne, ‘Iki nsikat oa ma fwaleka inukun verin ami ovu fwareta ami? 28 Beta ne oa mane fwedan yaꞌa, wean i inravin fwedan tamata Mesir yai?’§
29 Musa nrenar vaivatul avyai, na nafla talik Mesir ma nti negara isa naran Midian. Musa neluk tamata dakan roak ma nleal inyai. Nata nsifa ma yanan brana irua.
30 Varat vutfaꞌat nelak roak beti amar isa, na Ubu Ni sansinir isa tali lanit ratan nma ma nfavotuk ia verin Musa naꞌa wan lean vu dawan i nebang vuar Sinai. Sansinir yai nvotuk naꞌa yafu ongan i naꞌa kadkadir ralan. 31 Musa nsiꞌik yafu ongan yai ma ntalkaka lahir, ba ti nfaseri ma nsiꞌik ma lolin, na nrenar Duilaꞌa nfalak verin ia ne, 32 ‘Yaꞌa Ubu Yaꞌa. Ubum-nusim ra Abraham, Ishak ovu Yakub raraning Yaꞌa.’ Musa nbobar ma raruru lalean ia, ba wol nsiꞌik roak kadkadir yai.
33 Nata Duilaꞌa nfalak verin ia ne, ‘Eka maling mu tatea ra, tevek wam i mdiri yai nmerat urun.* 34 Usiꞌik roak ne, wean inba ma tamata Mesir ra rotu sian Ning tamata ra. Urenar roak rira maruhuk ra, ba uma ma ufatalik ira tali rira susa ra. Ba mwa kikyai ma usinir oa ma muti ewal Mesir.’
35 Musa ini Israel ra rafena ia, ma rfalak verin ia ne, ‘Iki nsikat oa ma fwareta ami ovu fwaleka inukun verin ami?’ Naꞌuk Ubu nsinir Musa ma nban-ulu verin ira ma nfatalik ira, boma deka reluk tamata sansinir kikyai. Ubu nsinir Ni sansinir ntali lanit ratan ma nfavotuk ia naꞌa yafu ongan i naꞌa kadkadir ralan. 36 Musa notu mujizat ra ovu faneak ovi tamata ra wol rot-nala, ma novun Israel ra ma rban-talik Mesir. Ira rbana earira ma retal Tahat Valvulin, ovu vali rnaꞌa wan lean vu dawan ti naran varat vutfaꞌat. 37 Musa ini tamata i nfalak verin Israel ra ne, ‘Ubu veka nfili tali bir tinemun nabi isa ma ti nfamalik Ni Ivar Lolin. Ia nfili tamata yai verin mia wean i nfili yaꞌa.’ 38 Musa novun ubud-nusid ra ma rasdovu ira naꞌa wan lean vu dawan. Ubu Ni sansinir yai nangrihi verin ia naꞌa vuar Sinai. Ubu nala vali Ni vaivatul ovi rala vavaꞌat verin tamata ra verin Musa, ma ti nfamalik verin ita.
39 Naꞌuk ubud-nusid ra rafena ma rot-orang afa ovi nfalak ra, ba ralaꞌing ia, tevek inar ma rewal ira rti Mesir. 40 Ira rfalak verin Harun ne, ‘Eka motu ubu boku verin ami, ma rlobang ami ma rfaturu lingaꞌan verin ami. Amfalak wean ini, tevek ami wol amkaꞌa roak ne, afaka nkena Musa i novun ami ma amban-talik Mesir!’§ 41 Ba naꞌut inyai, na rotu walut isa, felan a wean karba yanan. Nata rfedan afwatan ra ma rasnuri ira al raraning walut yai, ovu rotu snoba ma al rsoba afa i ira kaꞌi rot-nala roak yai. 42 Naꞌuk Ubu nangrova ira, ba wol nkamlabir ira. Ia nsiꞌik watan ma ira kaꞌi raraning lera, vulan ovu nara ra. Afa avyai rfakena vaivatul ovi nabi ra rtulis roak naꞌa Surat Ralan. Nabi Amos nfalak ne,
‘Hoi tamata Israel averi, mia fyedan afwatan ra ma reluk bira korban ra ma myala roak verin Yaꞌa?
Naꞌut i mnyaꞌa wan lean vu dawan ti naran varat vutfaꞌat, na wol myala korban verin Yaꞌa!
43 Mia byara befak isa miti inba watan, ma fyadoku bira walut i naran Molokh naꞌa ralan.
Mia mtyaha bira ubu isa vali i felan wean nara isa i fyan-aran ia ne, Refan.
Myotu walut ra ma mryaning ira, ba Yaꞌa veka otu ma negara liak ra raling vatuk mia tali bira negara, ma rtaha mia miti wan i naꞌa kota Babel ni lihir timur veli.’*
44 Naꞌut inyai, na ubud-nusid ra rleal wan lean vu dawan, na ira rvara rira befak dawan i baꞌi raraning Ubu naꞌa. Ubu nfareta Musa ma notu befak dawan i nfaturu verin ia, ba Musa not-orang afa ovi nfalak ra. 45 Ubud-nusid ra rala befak dawan yai tali yamarira ra. Naꞌut i Yosua nfareta ira, na rvara ia rma lanun ini. Naꞌut inyai vali, na Ubu notu ma tamata ovi rleal inyai rafla talik rira lanun, boma ubud-nusid ra rala lanun yai. Naꞌut i Raja Daud nfareta Israel ra, na befak dawan yai naꞌa ini obin. 46 Daud notu ma Ubu ralan a lolin, ba nera verin Ia ma fara ntorung ma nfadiri rahan isa ma Yakub ubun-nusin ra raraning Ubu naꞌa inyai. 47 Naꞌuk Salomo nfadiri rahan isa verin Ubu.
48 Naꞌuk Ubu i Ni dawan nlia munuk akataka wol nleal rahan ovi tamata ra rotu. Wean nabi Yesaya nfalak ne,
49 ‘Duilaꞌa nfalak ne: Yaꞌa unaꞌa lanit ratan ma ufareta, ovu lanit ivavan ini neluk wan ma ufadoku eang ra naꞌa.
Mia mane fyadiri rahan aka verin Yaꞌa? Wang i mane uyari Yaꞌa naꞌa inba?
50 Mia mkyaꞌa ne, Yaꞌa otu munuk afa ovi rnaꞌa lanit ratan ovu lanit ivavan ini vali.’
51 Mia ulubira vatu, ralabira rasmotak ovu msyibi arubira ra ma wol mryenar ovu wol myot-orang afa ovi Ubu nfalak ra. Mia weabira lahir ububir-nusibira ra, ma myangal lalawatan Ubu Ni Roh! 52 Ububir-nusibira ra rotu sian munuk lahir nabi ra. Ira rfedan vali tamata ovi lalan ana rfalak ne, Ubu Ni Tamata i Ni vavaꞌat nmalola veka nma. Tamata yai nma roak, ma fyedi ovu fyedan Ia! 53 Ubu nsinir Ni sansinir tali lanit ratan ra ma rala Ni inukun ra verin mia, naꞌuk wol myot-orang vali!”
Tamata Yahudi ra rtev-fedan Stefanus
54 Dawan Yahudi ovi rdoku naꞌa rira sidovung dawan yai rarenar munuk afa ovi Stefanus nfalak ra, ba nifarira ra rsitutu ira, tevek rangrova urun i lahir. 55 Naꞌuk Ubu Ni Roh nsoru lahir Stefanus. Ia ntadata nrata lanit ma nsiꞌik Ubu vanan i nfitik nyadat, ovu nrea vali Yesus ndiri Ni lihir mela. 56 Ba nfalak ne, “Yaꞌi yo, eka msyiꞌik kikyai! Usiꞌik, na lanit ratan a natvadil ma Tamata Yanan ndiri naꞌa Ubu Ni lihir mela.”
57 Ira rarenar ni vaivatul ra, na rtaha motak arurira ra ma rafwak ilaꞌa ma rafla ti rtaha Stefanus. 58 Nata rlia soli-sasan ia rti kota murin, beti rteva lahir ia. Tamata ovi rteva ia raling rira ravit blawat ra ma rfadok-ebang varverun isa naran Saulus. 59 Ira rteva Stefanus obin, na nera verin Ubu ne, “Duilaꞌa Yesus, mala aꞌuk ning roh a.”
60 Ti nata nsangatur ma nafwak ne, “Duilaꞌa, deka mtorung ma ira rvara rira salasilan i rotu ini!” Nfalak munuk wean inyai, na nan nakbosal lahir.
* 7:3 7:3 Kejadian 12:1 7:4 7:4 Ira rfanara vali Mesopotamia ne Kasdim. 7:7 7:7 Ira rfamalik tamata Yahudi ra naꞌut i rban-talik Mesir ma rti Israel. Kejadian 15:13, 14 § 7:8 7:8 Ubu nfalak ma Yahudi ra rsunat yanarira brana ra naꞌut i beti rarali ira ma rira amar ifitu te iwalu. * 7:12 7:12 Kejadian 42-45 7:16 7:16 Kejadian 23:3-16, 33:19, 50:7-13, Yosua 24:32 7:21 7:21 Tamata ovi rarenar Stefanus rkaꞌa roak ne, Firaun yanan vata nala Musa tali oar Nil ralan. § 7:28 7:28 Keluaran 2:14 * 7:33 7:33 Wan yai nmerat urun, tevek Duilaꞌa nanaꞌa inyai. 7:34 7:34 Keluaran 3: 2-10 7:37 7:37 Ulangan 18:15 § 7:40 7:40 Keluaran 32:1 * 7:43 7:43 Amos 5:25-27 7:50 7:50 Yesaya 66:1-2 7:51 7:51 Ubu nfareta tamata Yahudi ra ma rsunat ralarira ra (Ulangan 10:16; 30:6). Ihin ne, fara rarenar ovu rorang Ia. Stefanus nfalak ne, Ralarira ovu arurira ra wol rsunat obin, ba Stefanus nangrihi fedan roak ira ma nfalak ira ne, tamata ovi wol rkaꞌa Ubu.