5
Tek ri Jesús xutzijoj ri achique chi winek ri jabel ruwaquik'ij
Y tek ri Jesús xerutz'et chi ye sibilaj ye q'uiy winek ri quimolon qui', Riya' xjote' c'a pa ruwi' jun juyu',* y xtz'uye' c'a ka. Y c'ac'ari' xquimol apo qui' ri ye rudiscípulos riq'ui. Y yac'ari' tek ri Jesús xuchop nitzijon riche (rixin) chi yerutijoj, y xubij c'a:
Jabel ruwaquik'ij ri winek ri can niquina' pa cánima chi nic'atzin ri Dios chique, ruma quiche (quixin) riye' ri rajawaren ri caj.
Jabel ruwaquik'ij ri ye'ok' chuwech ri Dios, ruma riye' xquebochi'ix ruma ri Dios. Y xquequicot.
Jabel ruwaquik'ij ri ch'uch'uj cánima, ruma riye' xtoc quiche (quixin) ri ruwach'ulef§ ri rutzujun (rusujun) ca ri Dios chique.
Jabel ruwaquik'ij ri can ninum y nic'at cánima chrij ri chojmilaj c'aslen riq'ui ri Dios, ruma ri Dios xtuben c'a chique chi xtich'uch'u' ka ri cánima.*
Jabel ruwaquik'ij ri can niquijoyowaj quiwech ri winek, ruma riye' can xtijoyowex chuka' quiwech.
Jabel ruwaquik'ij ri ch'ajch'oj cánima, ruma riye' can xtiquitz'et c'a ruwech ri Dios.
Jabel ruwaquik'ij ri c'o cánima riche (rixin) chi yequibochi'ij ri yebano oyowal,§ ruma riye' xtibix chique chi ye ralc'ual ri Dios.
10 Jabel ruwaquik'ij ri niquik'axaj tijoj pokonal* pa quik'a' nic'aj chic, ruma can choj wi ri quic'aslen chuwech ri Dios. Can jabel wi ruwaquik'ij, ruma chi quiche (quixin) riye' ri rajawaren ri caj.
11 Jabel ruwa'ik'ij tek wuma riyin yixyok' y tek ri winek itzel niquina' chiwe, y niquibij ronojel itzel chiwij, y tek wuma riyin nitz'uculux tzij chiwij. 12 Rumari' riyix quixtze'en y quixquicot c'a, ruma nim rajel ruq'uexel ri xtic'ul chila' chicaj. Ruma ri tijoj pokonal ri nik'axaj riyix wacami, can queri' chuka' xquik'axaj ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca, achi'a' ri xec'oje' el nabey que chiwech riyix.§
Ri natz'amin quic'aslen ri winek chuwech re ruwach'ulef
13 Yix c'a riyix ri ratz'amil ri quic'aslen ri winek ri yec'o chuwech re ruwach'ulef. Y wi ta re achi'el atz'an re' niq'uis ta el ri ratz'amil, ¿achique ta c'a rubanic niban chare riche (rixin) chi queri' nitzolin ta chic pe ri ratz'amil? Xa majun chic c'a nic'atzin wi; xa can nirokix el, y nipalbex cuma ri winek.*
Ri nisakirisan quic'aslen ri winek chuwech re ruwach'ulef
14 Riyix can yix sakil riche (rixin) ri quic'aslen ri winek chuwech re ruwach'ulef, y yixk'alajin jabel, achi'el nik'alajin pe jun tinamit ri c'o pa ruwi' jun juyu' y ma nicowin ta nrewaj ri'. 15 Riyix tek nitzij jun k'ak', majun bey niya' ta oc chuxe' jun almul, ma que ta ri'. Riyix xa nicanoj jun ruc'ojlibel ri nitz'uyuba' wi, riche (rixin) chi queri' can yerusakirisaj c'a quinojel ri yec'o pa jay.§ 16 Can queri' ta c'a nuben ri ic'aslen riyix chiquiwech ri winek; can jun ta c'a sakil. Riche (rixin) chi queri' niquitz'et ta c'a ri utz ri ye'ibanala', y ri winek can xtiquiya' c'a ruk'ij ruc'ojlen ri Itata' ri c'o chila' chicaj.*
Ri Jesús yerutijoj ri winek chrij ri ley
17 Man c'a tich'ob ta chi riyin xipe riche (rixin) chi majun ruk'ij nben chare ri ley riche (rixin) ri Moisés, y chuka' ma tich'ob ta chi riyin xipe riche (rixin) chi queri' chuka' nben chique ri ye tz'ibatal ca cuma ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca. Ma que ta ri'. Riyin xipe riche (rixin) chi nbek'alajin pe jabel ri kas nubij ri ley y ri quitz'iban ca ri profetas. 18 Ruma kas kitzij nbij chiwe chi ronojel ri tz'ibatal ca chupan ri ley riche (rixin) ri Moisés, can xquebanatej wi. Re ruwach'ulef y ri caj xa xquek'ax. Pero ri ye tz'ibatal chupan ri ley can xquebanatej wi ronojel, y can majun ri man ta xtibanatej. 19 Xabachique winek ri ma nrajo' ta nuben jun chique ri pixa' ri nubij chupan ri ley, astape' jun pixa' ri achi'el xa ma nim ta rejkalen y can queri' chuka' nuc'ut chiquiwech ri winek, ri nibano c'a queri', ma nim ta oc ruk'ij ri xtic'oje' pa rajawaren ri caj.§ Yac'a ri winek ri can nuben wi ronojel ri pixa' ri nubij chupan ri ley y can queri' chuka' nuc'ut chiquiwech ri winek, riya' can nim c'a ruk'ij xtic'oje' pa rajawaren ri caj. 20 Nbij c'a chiwe, riyix can rajawaxic chi nic'uaj jun ic'aslen ri más* choj que chuwech ri quic'aslen ri ye aj tz'iba' y chuwech ri quic'aslen ri fariseos. Ruma wi ma que ta ri' xtiben, ma xquixoc ta pa rajawaren ri caj.
Ri nipe royowal chare ri rach'alal, utz chi nik'at tzij pa ruwi'
21 Y riyix can jabel iwetaman, ruma iwac'axan ri xbix chique ri xec'oje' ojer ca, chi ma quecamisan ta. Y xabachique c'a winek ri nicamisan, can aj mac wi y c'o chi nik'at tzij pa ruwi'. 22 Yac'a riyin nbij chi xabachique ri nipe royowal chare jun chic rach'alal, can aj mac wi y can utz wi chi nik'at tzij pa ruwi'. Chuka' xabachique ri nibin chare jun chic rach'alal: Majun ana'oj, nicha' chare; ri nibin queri', can aj mac wi chuka', rumari' can utz chi nuc'uex chiquiwech ri achi'a' ri pa moc (comon) yek'ato tzij riche (rixin) chi nik'at tzij pa ruwi'. Y xabachique ri nibin nacanic chare jun chic rach'alal, ri' xa can utz wi chi nibe pa k'ak'.§
23 Rumari' wi riyit can yitc'o chic apo riq'ui ri altar riche (rixin) chi naya' jun ofrenda chare ri Dios y yari' tek ninatej chawe chi riyit c'o jun pokon abanon chare jun awach'alal, 24 taya' c'a ca ri ofrenda chiri' chuwech ri altar y cabiyin riq'ui ri jun awach'alal ri', jac'utuj acuybel mac chuwech. Y tek achojmirisan chic ca y junan chic iwech, c'ac'ari' catzolin y taya' ri ofrenda chare ri Dios.*
25 Can tachojmirisaj c'a awi' chanin riq'ui ri ac'ulel ri yatuc'uan chuwech ri aj k'atbel tzij, tek xa c'ac'ari' ichapon el bey pa k'atbel tzij. Ruma wi xa ma que ta ri' xtaben, ri nitzujun (nisujun) chawij xcarujech pa ruk'a' ri aj k'atbel tzij, y ri aj k'atbel tzij ri' xcarujech el pa ruk'a' ri aj ch'ame'y y ri aj ch'ame'y xcaberutz'apij ca pa cárcel. 26 Y can kitzij wi nbij chawe, chi can ma xcatel ta pe chiri' pa cárcel, c'a ya tek atojon chic na ca ri ruq'uisbel centavo ri nibix chawe chi natoj.
Tek ri Jesús xubij chi jun achi ri c'o rixjayil ma turayij ta jun chic ixok
27 Riyix can jabel iwetaman, ruma can iwac'axan ri tzij bin ca ojer. Ri tzij ri' nubij: Jun achi ri c'o rixjayil, man c'a tucanoj ta jun chic ixok.§ Y jun ixok ri c'o rachijil, man c'a tuc'om ta ruwech jun chic achi. 28 Yac'a riyin nbij chi xabachique c'a achi ri nutzu' jun ixok y can nurayij ruwech; ri nibano queri', pa ránima xa can xmacun yan c'a riq'ui ri jun ixok ri'.*
29 Rumac'ari' wi xa jun runak' awech nibano chawe chi yamacun, tawelesaj y tarokij el, astape' can ya ri runak' awech ri c'o pan awajquik'a'. Ruma xa más utz chi xaxu (xaxe wi) jun chique ri runak' awech nawelesaj el que chuwech chi can tz'aket ak'a' awaken y xa pa k'ak' yatbec'ak wi ca. 30 Chuka' wi xa jun chique ri ak'a' nibano chawe chi yamacun, más ta utz chi nachoy y narokij el, astape' can ya ri awajquik'a'. Ruma xa más utz chi xaxu (xaxe wi) jun chique ri ak'a' nawelesaj el que chuwech chi can tz'aket ak'a' awaken y xa pa k'ak' yatbec'ak wi ca.
Ri winek ri ye c'ulan ma utz ta chi niquijech qui'
31 Y chuka' bin ri ojer ca: Ri achi ri can jurayil nujech ri' riq'ui ri rixjayil; tutz'ibaj jun wuj y tubij chupan ri wuj ri' chi xquijech qui'§ y tuya' el chare ri ixok. 32 Yac'a riyin nbij chiwe: Ri achi ri nujech ca ri rixjayil y xa ma ruma ta chi ri ixok xuc'om ruwech jun chic achi; ri achijlon ri' can nuben wi c'a chare ri rixjayil chi nimacun tek nibe chic riq'ui jun achi. Ri achijlon ri' can nimacun wi, y queri' chuka' ri jun chic achi ri nic'amo ri ixok ri jachon ca, can nimacun c'a chuka'.*
Majun bey tiben ta jurar
33 Y chuka' riyix xa can jabel iwetaman, ruma iwac'axan ri xbix chique ri ojer tak winek, chi ma tiquik'ej ta ri quitzij. Y queri' chuka' tek niquiben jurar, ma tiquik'ej ta ri quitzij. Y tek c'o ri niquitzuj (niquisuj) chare ri Ajaf chi niquiben, can tiquibana' c'a. 34 Yac'a riyin nbij chiwe:§ Majun bey tiben ta jurar, ni ma tinataj ta ri caj ruma chi niben jurar, ruma ya ri chila' chicaj tz'uyul wi ri Dios. 35 Y ma tinataj ta ri ruwach'ulef, ruma ya ri chiri' nuya' wi ri raken ri Dios.* Ni ma tinataj ta chuka' ri tinamit Jerusalem, ruma ri tinamit ri' riche (rixin) ri Nimalaj Rey. 36 Y chuka' ma tinataj ta ri ijolon (iwi') ruma chi niben jurar. Ruma ma yixcowin ta niben sek o k'ek chare jun rusmal iwi'. 37 Ronojel ri nibij, can choj c'a tibij, wi kitzij ri nibij o xa ma kitzij ta. Can majun bey c'a tiben ta jurar, ruma ronojel ri' xa riq'ui ri itzel nipe wi.§
Tek ri Jesús xubij chi que'awajo' ri yec'ulu'an awuche (awixin)
38 Y riyix can jabel iwetaman, ruma iwac'axan ri xbix ojer ca, chi ri nelesan* jun runak' ruwech jun winek, can queri' c'a chuka' tiban chare ri xbano. Ri nik'ajo el rey jun winek, can queri' c'a chuka' niban chare ri xbano. 39 Yac'a riyin nbij chiwe: Xa ticoch'o' ri nibano jun pokon chiwe. Wi xa c'o c'a jun ri xupak'ij juc'an apalej chi k'a' ri c'o pan awajquik'a', xa taya' chic apo ri juc'an apalej chuwech. 40 Y wi c'o c'a jun winek ri yarutzujuj (yarusujuj) pa k'atbel tzij ruma nrajo' nrelesaj jun atziak, can man c'a tapokonaj ta naya' ca chare; y xa can taya' c'a ca chuka' ri achaqueta chare. 41 O wi c'o c'a jun chiwe riyix ri niban puersa chare ruma jun winek chi tuc'uaj jun ejka'n c'a pa jun kilómetro, xa can tiquicot c'a tuc'uaj el ri ejka'n ri', y chuka' ma tupokonaj ta chi nuc'uaj jun kilómetro chic ri ejka'n ri'. 42 Y wi c'o c'a jun chiwe riyix ri c'o nic'utux chare ruma jun winek, can tuya'§ c'a el chare. Y wi c'o chuka' jun ri c'o nrajo' nukej el chare, ma tupokonaj ta nuya' el chare.
43 Riyix can jabel iwetaman, ruma iwac'axan ri tzij ri bin ojer ca. Ri tzij ri' nubij: Can utz wi chi que'awajo'* ri awuc' awach'alal. Yac'a ri ye'etzelan awuche (awixin), can que'awetzelaj. 44 Yac'a riyin nbij chiwe: Can que'iwajo' c'a ri ye'etzelan iwuche (iwixin); tic'utuj c'a chare ri Dios chi yeruben ta bendecir ri winek ri yerayin itzel pan iwi'; tibana' utzil chique ri xa ma utz ta quina'oj iwuq'ui riyix; y tibana' chuka' orar pa quiwi' ri ye'okotan y yeyok'o iwuche (iwixin). 45 Riche (rixin) chi queri' can nik'alajin wi chi riyix yix ralc'ual ri Itata' ri c'o chila' chicaj. Ruma Riya' can utz wi c'a pa quiwi' quinojel. Riya' nuben pe chi ri k'ij nitzu'un pe pa quiwi' ri winek ye utz y pa quiwi' ri winek ri xa ye itzel; y chuka' nuya' pe job pa quiwi' ri winek ri choj quic'aslen y pa quiwi' ri ma choj ta quic'aslen. 46 Ruma wi riyix xaxu (xaxe wi) ri winek ri ye'ajowan iwuche (iwixin) ri ye'iwajo', ¿la can c'o ta cami rajel ruq'uexel xtic'ul? Ruma ri c'utuy tak alcawal queri' chuka' niquiben; riye' yecajo' xaxu (xaxe wi) ri ye'ajowan quiche (quixin). 47 Y wi xaxu (xaxe wi) ri iwach'alal ye'ik'etela' tek niya' rutzil quiwech, ¿achique ta chic c'a ri más rejkalen ri yixtajin chubanic riyix? Majun. Ruma ri winek ri ma quetaman ta ruwech ri Dios can queri' chuka' niquiben riye'. 48 Riyix can choj tibana' riq'ui ri ye'ibanala'§ achi'el nuben ri Itata' ri c'o chila' chicaj. Riya' can choj wi riq'ui ri yerubanala'.
* 5:1 Mt. 17.1; 8.1; Mr. 3.13; Lc. 6.12. 5:3 Sal. 1.1; 32.1; 119.1; 51.17. 5:4 2 Co. 1.7. § 5:5 Sal. 37.11. * 5:6 Sal. 37.11; Is. 65.13. 5:7 Sal. 41.1. 5:8 He. 12.14. § 5:9 He. 12.14. * 5:10 2 Ti. 2.12; 1 P. 3.14. 5:10 2 Co. 4.17. 5:12 Mt. 6.1-4; 1 Co. 3.14. § 5:12 2 Cr. 36.16; Mt. 23.34, 37; Lc. 13.33, 34. * 5:13 Mr. 9.50; Lc. 14.34, 35. 5:14 Is. 49.6. 5:14 Fil. 2.15. § 5:15 Mr. 4.21; Lc. 8.16; 11.33. * 5:16 Jn. 15.8; 1 Co. 14.25; 1 P. 2.12. 5:18 Ap. 22.19. 5:18 Lc. 16.17. § 5:19 Ga. 3.10; Stg. 2.10. * 5:20 Lc. 18.11, 12; Ro. 10.3, 10; 2 Co. 5.17; Fil. 3.9. 5:21 2 S. 20.18; Job 8.8. 5:21 Ex. 20.13. § 5:22 1 Jn. 3.15. * 5:24 Job 42.8; Sal. 32.6. 5:25 Lc. 12.58, 59; Pr. 25.8; Lm. 2.4, 5. 5:26 2 Ts. 1.9. § 5:27 Ex. 20.14; Dt. 5.18. * 5:28 Pr. 6.25; 2 S. 11.2-5; Stg. 1.14. 5:29 Sal. 119.37. 5:30 Mt. 18.8; Mr. 9.43. § 5:31 Dt. 24.1; Jer. 3.1; Mr. 10.2-12. * 5:32 Ro. 7.3; 1 Co. 7.10. 5:33 Ex. 20.7; Lv. 19.12. 5:33 Dt. 23.23. § 5:34 Stg. 5.12. * 5:35 Is. 66.1. 5:35 Sal. 48.2. 5:37 Col. 4.6. § 5:37 Stg. 5.12. * 5:38 Ex. 21.24; Lv. 24.20; Dt. 19.21. 5:39 Is. 50.6; Mt. 26.67; Mr. 14.65. 5:41 Mr. 15.21. § 5:42 Dt. 15.7-11; Lc. 6.30-34; 1 Ti. 6.18. * 5:43 Lv. 19.18; Dt. 23.3-6. 5:44 Pr. 25.21; Lc. 23.34; Hch. 7.60; Ro. 12.14; 1 Co. 4.12; 1 P. 2.23. 5:45 Sal. 65.9-13; Hch. 14.17. § 5:48 Gn. 17.1; Dt. 18.13; Ef. 5.1.