Dónbeenì páaníi fĩnle vũahṹ Matiye 12

O Yeesu lé yìa á ho Sabaa bìo wi níi yi

(Maaki 2.23-28; Luki 6.1-5)

1 Cĩ́inú bṹn mɔ́n, ó o Yeesu wee kã́a hã mana ɓúi yi ho *Sabaa zoǹ. Á le hĩni dà a nì-kenínia, á ɓa wee khé ho dĩ́nló na bon dĩ̀n à là. 2 Bìo ɓa *Farizĩɛwa mɔn mu á ɓa wee bío là a Yeesu: «Loń ũ nì-kenínia. Bìo ɓa wee wé yí ko làa wéró ho Sabaa zoǹ. Wa làndá hò mu.» 3 Ó o Yeesu bía nɔn ɓa yi: «Bìo ó o *Daviide yankaa wó ká arɛ́n lè mí nùpua le hĩni dà á mi dĩǹ yí kàránna yí mɔn le? 4 O wà zon le Dónbeenì pɔ̃nsòni bùkú yi, á zoó lá ho búurú na ɓa wó lè mu hãmu á ɓa là. Ká ɓa ɲɔn lá yí ko à ɓa là ho. Le *Dónbeenì yankarowà mí dòn lé bìa á ho làró níi nɔn yi.* 5 Tàá mi so dĩǹ yí kàránna mu o *Mɔyiize làndá yi, le le Dónbeenì yankarowà na wee sá le Dónbeenì pɔ̃nsòni bùkú yi, á máa wé bè ho Sabaa làndá yi ká mu ɲɔǹ pá yí nɔn wé khe le? 6 Le ĩ bío mu na mia: Bìo wi hen á ɲúhṹ wi po le Dónbeenì pɔ̃nsòni bùkú. 7 Ká le Dónbeenì bíonì vũahṹ bíoní na le bía le mínɛ́n màkóo wi le yi na se yi, ká ɓa bà-kùio na ɓa wee wé lè mu hãmu á mí pã́ bìo,† á mi lá zũ kúará, se bìa yí wó yí khon á mi lá máa síiní ɲúná. 8 Lé bìo ó o *Nùpue Za lé yìa á ho Sabaa bìo wi níi yi.»

O Yeesu wɛɛ́ra a nìi na bàhó húrun

(Maaki 3.1-6; Luki 6.6-11)

9 Bṹn mɔ́n ó o Yeesu ló bĩ́n á wà van ɓa *zúifùwa mu kàránló zĩi yi. 10 Mu zoǹ à nìi ɓúi wi bĩ́n á bàhó húrun. Á bìa wi bĩ́n wi ɓa kooní a Yeesu yi. Lé bṹn nɔn á ɓa tùara a yi kà: «Wa làndá yi á nùpue so dà wee wɛɛ́ *Sabaa zoǹ le?» 11 Ó o Yeesu bía nɔn ɓa yi: «Minɛ́n ó o ɓúi pio yà-kéní mí dòn lá wi síi, á wó wó kùera zon le buii yi ho Sabaa zoǹ, ó o so máa lií lén wo le? 12 Á bìo ó o nùpue bìo ɲúhṹ màhã́ wi po a pio hã́. À bṹn wa làndá yi, á nùpue dà à wé tentemu làa nùpue ho Sabaa zoǹ.» 13 Bṹn mɔ́n, ó o Yeesu yèrèmáa bía là a nìi: «Hóoní ũ bàhó.» Ó o nìi hóonía mí bàhó, á ho dɛ̀ɛnía wan dĩ̀n làa hìa so bìo.

14 Á ɓa *Farizĩɛwa wà ló, á bìo ɓa à wé á à yíráa o Yeesu á à ɓúe lé bṹn ɓa lée wee wã̀aní wán.

O Yeesu lé le Dónbeenì ton-sá na le mɔn léra

15 Bìo ó o Yeesu zũna mu, ó o ló bĩ́n wà. Á ɓa minka zã̀amáa bò a yi. Ó o wɛɛ́ra ɓa vánvárowà ɓúenɓúen na wi bĩ́n, 16 ká a màhã́ henía mu nɔn ɓa yi le ɓa yí bá mí bìo na nùpua yi. 17 Mu wó kà síi, bèra a na ò o ɲi-cúa fɛɛro *Ezayii bíoní na kà à ɲii sí. 18 Le le Dónbeenì bía:

«Yìa kà lé ĩ ton-sá na á ĩ mɔn léra,

yìa á ĩ bò ĩ tàká wán.

Ĩ sĩi wan o bìo yi.

Ĩ ì liiní ĩ Hácírí o wán,

o ò bue ĩ cítíi bìo á à na hã sìíwà yi.

19 O làa nùpue máa wã̀aní.

O máa wãamaka bìo.

Ɓa máa ɲí a sã ɓonfúaa yi.

20 Le nàaninle na ɲumaa

ó o máa khé máa día.

Á le fĩ̀ntã́ní na wee hí

ó o mún máa ɓúe.

O ò ɓua míten kà síi,

fúaa bìo ó o térénló bìo yòó có ló,

21 á hã sìíwà ɓúenɓúen màhã́ à dé mí sĩa wo yi.»‡

O Yeesu pànká á yí ló Satãni cɔ̃́n

(Maaki 3.22-30; Luki 11.14-23)

22 Ɓa ɓuan o nìi ɓúi ɓuararáa o Yeesu cɔ̃́n ò o cĩ́ná wi o yi, ó o lé o muii á mún yí dà máa bío. Ó o Yeesu wɛɛ́ra a, ó o ɲii dɛ̀ɛnía fá á wee bío, á mún wee mi. 23 Á ɓa zã̀amáa wó coon mu bìo yi, á ɓa wee bío: «Yìa kà màhã́ lé o *Daviide Za lée?»

24 Ká bìo ɓa *Farizĩɛwa ɲá mu, á ɓa wee bío: «O nìi na kà á wee ɲa ɓa cĩ́náwa lén bìa ɓa wi yi là a *Bɛlezebuule pànká, yìa lé ɓa cĩ́náwa ɲúhṹso.» 25 Ká a Yeesu màhã́ zũna ɓa yilera, ó o bía nɔn ɓa yi: «Kɔ̃hṹ lée kɔ̃hṹ na nùpua wee fi mín yi á à fì ì vé. Lóhó lée lóhó, tàá zĩi lée zĩi na nùpua wee fi mín yi á ɲúhṹ á à ɓúe. 26 Ká bìo ó o *Satãni te ó o wee bĩní ɲa se o wee fi lè míten. Á bìa bìo sã̀ a yi ɲúhṹ so máa ɓúe le?

27 «Mi wee bío le ĩ wee ɲa ɓa cĩ́náwa lé bìo ó o Bɛlezebuule wee na mu ɓàn pànká miì. Ká lé bṹn mu wóráa, á yìa ɓɛ̀n wee na ho pànká minɛ́n nùpua yi à ɓa ɲa lè ɓa cĩ́náwa lé o yɛ́n? Bìa làa mia lée dà-kéní bán mí bɛɛre yàá wee zéení le mi bìo yí bon. 28 Ká le Dónbeenì Hácírí lé dìo wee na ho pànká ĩnɛ́n yi, à ĩ ɲa lè ɓa cĩ́náwa, se bṹn wee zéení le le *Dónbeenì bɛ́ɛnì á dɛ̀ɛnía ɓueé ɓó mia.

29 «Nìi woon yí dà máa zo pànká ɓànso zĩi á máa zoó khuii o níi bìo, ká a yí can o pànká ɓànso mu yí vó. Ká a màhã́ can wo vó, ó o zoó khuii bìo wi o zĩi ɓúenɓúen.

30 «Yìa yí wi làa mi, se wón wee fi làa mi. Á yìa mún yí máa séení mi ho vá kúeemínwánló yi, se wón wee saawaní. 31 Lé bṹn nɔn á ĩ wee bío mu na mia: Ɓa nùpua bè-kora na ɓa wó ɓúenɓúen lè hã bín-kora na ɓa bía ɓúenɓúen, á bìo khíi sɛ́n ǹ día á à na ɓa yi. Ká yìa bía khon le Dónbeenì Hácírí dã́ní yi, wón ɓa khíi máa sɛ́n bìo máa día. 32 Yìa bía le bín-kohó o *Nùpue Za dã́ní yi, wón ɓa à sɛ́n ǹ día á à na yi. Ká yìa bía khon le Dónbeenì Hácírí dã́ní yi, wón ɓa khíi máa sɛ́n máa día máa na yi, hàrí ho zuia.»

Le vĩ̀ndɛ̀ɛ semu wé zũń hã bìa na le wee ha yi

(Luki 6.43-45)

33 «Hen ká le vĩ̀ndɛ̀ɛ se, à le bìa wé sĩ. Ká le vĩ̀ndɛ̀ɛ yí se, à le bìa máa wé sĩ. Le vĩ̀ndɛ̀ɛ semu wé zũ hã bìa na lé wee ha yi. 34 Díhioni yɛ́n! Bìo mi yí se, á mi dà à wé kaka á à bíoráa mu bìo na se. O nùpue bìo na wi o sĩi yi, bṹn lé bìo ó o wee wé bío. 35 O nùpue na se wón wee wé bío hã bín-tentewà, lé bìo á bìo wi o sĩi yi se. Ká yìa yí se wón wee wé bío hã bín-kora lé bìo á bìo wi o sĩi yi yí se. 36 Le ĩ mì ho tũ̀iá na mia: Le Dónbeenì cítíi fĩ̀ nɔ̀nzoǹ, á hã bín-conconwà na ɓa nùpua bía á ɓa à zéení ɲúhṹ. 37 Lé bìo á ũ ɲi-cúa lé hĩ̀a ɓa à dĩ̀n wán á à fĩ̀náa le cítíi á à zũńnáa ká ũ térénna, tàá ká ũ yí térénna.»

Ɓa le o Yeesu wé yéréké bìo ɓúi à mí mi

(Maaki 8.11-12; Luki 11.29-32)

38 Á ho *làndá bìo zéenílowa lè ɓa *Farizĩɛwa nùwã yɛn ɓúi wã́a bía nɔn o Yeesu yi: «Nì-kàránlo, wa wi à ũ wé bìo ɓúi à wa mi.» 39 Ó o Yeesu bía nɔn ɓa yi: «Ho zuia nùpua na yí se, na wee bĩní le Dónbeenì mɔ́n à wé mu bè-kora, á wee cà à ɓa mi yéréké bìo. Ɛ̀ɛ ká ɓa máa mi yéréké bìo ɓúi ká mu yínɔń le *Dónbeenì ɲi-cúa fɛɛro Zonaasi bìo.§ 40 Mu bon. O Zonaasi wó hã wizooní bìo tĩn lè mí tĩ́nɔ̀nna bìo tĩn o ceza píohó yi. Lé kà síi ó o Nùpue Za mún khíi wéráa hã wizooní bìo tĩn lè hã tĩ́nɔ̀nna bìo tĩn ho tá yi. 41 Ho Niniivesa yèrèmáa mí yilera lè mí wárá, lé bìo ɓa ɲá a Zonaasi bíonì. À yìa wi minɛ́n tĩ́ahṹ, wón bìo ɲúhṹ wi po a Zonaasi. Lé bṹn nɔn á le Dónbeenì cítíi fĩ̀ nɔ̀nzoǹ, á ho Niniivesa mu á à hĩ́ní ì dĩ̀n ho lònbìo nùpua yahó, á à kooní ɓa yi. 42 O bɛ́ɛ hã́a na hĩ́a wi ho Saba kɔ̃hṹ ɲúhṹ wán á hĩ́a ló lùe na dã́ní nà yi làa sòobɛ́ɛ, á ɓueé ɲá a *Salomɔn bè-zũńminì bíoní.* À yìa wi minɛ́n tĩ́ahṹ, wón bìo ɲúhṹ wi po a Salomɔn. Lé bṹn nɔn á le Dónbeenì cítíi fĩ̀ nɔ̀nzoǹ, ó o bɛ́ɛ hã́a mu á à hĩni ì dĩ̀n ho lònbìo nùpua yahó á à kooní ɓa yi.

Bìo ó o cĩ́ná wee bĩní ɓuee zoráa yìa ó o lá ló yi

(Luki 11.24-26)

43 «Hen ká a cĩ́ná ló a nùpue na ó o lá wi yi, ò o vaa hɛ́ɛ vará le dùure yi, à cà ho lahó na ó ò kɛɛní á à vũń yi ká a máa yí ho. Ká a hĩ́a cà san, 44 ò o bío mí yi: ‹Ĩ ì bĩní ì va hen na á ĩ ló yi.› Ká a bĩnía van bĩ́n ò o vaa yí ho lahó mu mí kã́amáa ká ho sàara, á wíokaa sesese. 45 Ká a mɔn mu, ò o bĩní vaa fé ɓa cĩ́náwa bùaa hèɲun na ɓɛ̀n ɲii po arɛ́n, à ɓa páaní ɓuee zoo kɛɛní cìcàkà ho lahó mu yi. Ká mu wó kà, à wón nùpue so bìo wíoka yáa poń bìo mu fù karáa. Lé làa bṹn síi á ho lònbìo nùpua na yí se bìo khíi wéráa.»

O Yeesu ɓàn nu lè ɓàn zàwa lé ɓa yɛ́n?

(Maaki 3.31-35; Luki 8.19-21)

46 O Yeesu wee bío lè ɓa zã̀amáa, à bṹn à ɓàn nu lè ɓàn zàwa ɓueé dɔ̃n. Ɓa lée dĩ̀n ho khũuhũ, á wi ɓa bío làa wo. 47 Ó o ɓúi bía là a Yeesu: «Loń. Mìn nu lè mìn zàwa lée dĩ̀n ho khũuhũ á wi ɓa bío làa fo.» 48 Ó o Yeesu bía lè ɓànso: «Wàn nu lé o yɛ́n? Á wàn zàwa lé ɓa yɛ́n?» 49 Bṹn mɔ́n ó o dá mí níi mí nì-kenínia yi ò o bía. «Mi loń. Wàn nu lè wàn zàwa wi hen. 50 Lé bìo á yìa wee wé wàn Maá na wi ho wáayi sĩi bìo, wón lé wàn za, lè wàn hĩ́nló, lè wàn nu.»

* 12:4 Mi loń Samuwɛɛle nín-yání vũahṹ 21.2-7 † 12:7 Mi loń Ozee vũahṹ 6.6 ‡ 12:21 Mi loń Ezayii vũahṹ 42.1-4 § 12:39 Zonaasi: O bìo bía le Dónbeenì páaníi kĩ́nle vũahṹ na ɓa le Zonaasi vũahṹ yi. * 12:42 Mi loń Bá-zàwa nín-yání vũahṹ (1 Rois) 10.1-13; Wizooní bè-wénia cúa-ɲun níi vũahṹ (2 Chroniques) 9.1-12