5
Jisösnöŋ kunduŋe kinda kusum eŋgiyök.
Jisösnöŋ ambazip kambu ketaŋi eŋgeka kunduŋe öŋgöba tariga gwarekurupŋan kaŋgota liliköm waŋgiget. Liliköm waŋgigetka könahiba ambazip kambuŋi kambuŋi kusum eŋgiba kewö jiyök.
Denike yeŋön simbawoŋ akze?
“Denike yeŋön Anutugö jeŋe etqeqeŋi tandök mötzei, yeŋön Suepkö bemtohoŋi buŋa qem aŋgumeaŋgöra mönö simbawoŋ akze.
*Denike yeŋön jiŋgeŋ köla sahötzei, Anutunöŋ i urukölalep eŋgimapköra mönö simbawoŋ akze.
*Denike yeŋön guŋbönjönjöŋ malakzei, Anutunöŋ gölme ki mi yeŋgöra eŋgii buŋaŋina akŋapköra yeŋön mönö simbawoŋ akze.
*Denike yeŋön Anutugö jeŋe solanibingöra kapaŋ köla mi nene aka ogö ewö kömumba qemjeŋ qeba maljei, Anutunöŋ mönö sihimŋini mi gumohom eŋgima. Miaŋgöra yeŋön mönö simbawoŋ akze.
Denike yeŋön tosatŋi ak kömum eŋgimakzei, Anutunöŋ i ak kömum eŋgimapköra yeŋön mönö simbawoŋ akze.
*Denike yeŋgö uruŋinan sarakŋi akzawi, yeŋön ölöp Anutu ekŋe. Miaŋgöra yeŋön mönö simbawoŋ akze.
Denike yeŋön luai qemakzei, yeŋgö qetŋini mi Anutugö nahönböraturupŋi qetme. Miaŋgöra yeŋön mönö simbawoŋ akze.
10  *Anutunöŋ keuŋini jim teköi solanizeaŋgöra sesewerowero ak eŋgimakzei, yeŋön Suepkö bemtohoŋi buŋa qem aŋgume. Miaŋgöra yeŋön mönö simbawoŋ akze.
11  *Ambazipnöŋ iŋini nöŋgöra aka uruqeqe keu töhöreŋ jim eŋgiba sesewerowero aka keu bölöŋi könaŋi könaŋi sileŋine ala muneŋmuneŋ jimakzei, eŋön mönö simbawoŋ akze.
12  *Mötket, Anutunöŋ töwaŋini öŋgöŋgöŋi Suep mire ali ahözawaŋgöra mönö gönköiraŋ ala sösöŋgai aka malme. Mi kewögöra: Kezapqetok ambazip mutuk malgeri, mi sesewerowero tandökŋi mewöŋanök ak eŋgigetka eŋön yeŋgö andöŋine asuhuba yembuk öröröŋ malje.” Mewö.
Iŋini gölmegö sihi aka kiwa ewö akze.
Mak 9.50; Luk 14.34-35
13 Jisösnöŋ jiyök, “Iŋini gölme ambazip yeŋgö howe tandök akzemö, howe nahömŋan piahima ewö, mi mönö denöwö möhamgöinga kunbuk nahömŋambuk akawak? Miaŋgö könaŋi kun qahö. Toroqeba yuai kungöra qahö dop kölmapmö, mi nesak ewö gilget geiga ambazipnöŋ mi könaŋinan tiahöme.
14  *“Iŋini gölmeŋi gölmeŋi yeŋgö kiwa tandök ewö aka malje. Siti kun kunduŋe öŋgöba meget tatzawi, miaŋön tölapŋe tatmamgö osimakza. 15  *Kunŋan kiwa ohotiriba kumbut bapŋe qahö almapmö, kiwagö dum tatatŋe ali tatma. Mewö tata asariiga ambazip miri uruŋe maljei, mönö körek yeŋgö jeŋini kuŋguiga asakŋi ehakŋe.
16  *“Mewöŋanök mönö eŋgö asakŋini kondelgetka ambazip sutŋine asariiga ehakŋe. Amba-zipnöŋ ahakmemeŋini ölöpŋi eka miaŋgöra Iwiŋini Suep mire maljawi, mönö i möpöseiba malme.” Mewö.
Jisösnöŋ Köna keugö könaŋi kusum eŋgiyök.
17 “Nöŋön Mosesgöreŋ Köna Keu aka kezapqetok ambazip yeŋgö Buzup Kimbiŋini mi qeapkömamgöra aka qahö kaba maljal. Mewö laŋ kude mötmörime. Nöŋön qeapkömamgöra qahöpmö, keu mi tem köl teköbi mieŋgö ölŋinan pöndaŋ asuhumapköra aka kaba maljal. 18  *Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötket, Mosesgö Köna keunöhök kulem moröŋi morö közömŋi kun me kirifi ohohogö jönbölanŋi mohok-kun mi qahö kötökŋi ayapkömapmö, keu pakpak mi mutuk ölŋinambuk asuhugetka Suep gölme yetkön göröŋ qemahot.
19 “Miaŋgöra kunŋan Köna keugö jimkutukutu morörökŋi mieŋgöreŋök keu kun koyoŋaniba ambazip mewö kusum eŋgimakzawi, yaŋön Suepkö bemtohoŋe aŋgoriga qetŋi morörökŋi bezup qetme. Mewö qetmemö, kunŋan mi tem köla wuataŋgöba ambazip mewö kusum eŋgimakzawi, yaŋön Suepkö bemtohoŋ uruŋe aŋgoriga qetŋi ketaŋamnini qetme.
20 “Nöŋön miaŋgö dop kewö jibi mötket: Eŋgö ahakmemeŋini solanŋi miaŋön mönö Köna keugö böhi aka Farisi (Köna keugö kapaŋkölköl) yeŋgö silikŋini tandök ewö öröröŋ akapuk. Silikŋinan yeŋgö silikŋini gwötpuk qahö oŋgitma ewö, eŋön mönö Suepkö bemtohoŋ uruŋe qahö aŋgotme.” Mewö.
Yom kazik aka eŋguget kömukömugö könaŋi.
21  *Jisösnöŋ toroqeba jiyök, “Eŋön möpŋeyök keu kun kewö jiget mötzema, ‘Ambazip kun kude qeget kömuma aka kunŋan kazikŋi qei kömumawi, i mönö distrikö keu jakeŋe algetka keuŋi jim teköme.’
22 “Mewö jiget mötketmö, nöŋön keu mi kewö jim tuaribi mötme: Kunŋan alaŋambuk aŋgururuk aka irimŋan seholii yom kazik akzawi, i mönö mewöyök distrikö keu jakeŋe al waŋgiget keuŋi jim tekömeaŋgö dop akza. Mewöŋanök kunŋan alaŋi jijiwilit keunöŋ jim böliba ‘Gi uruqahö akzan,’ jizawi, i mönö kantrigö jike kaunsöl yeŋgö jeŋine al waŋgiget keuŋi jim tekömeaŋgö dop akza. Kunŋan alaŋi lösö keunöŋ jim böliba ‘Gi aŋgöjörakabuk akzan,’ jizawi, yaŋön mönö könöp sianöŋ gemawaŋgö dop akawak.
23 “Miaŋgöra göŋön kalem naluki memba kaba altanöŋ almamgö aknöŋga miaŋgöreŋ keu kewöŋan mötmötke kaŋgotpawak: Alagahö uruŋe keu ahöi yaŋön kazik ak gihimamgö mötza. Keu mewöŋi mötmöriman ewö, 24 kalemgi mi mönö alta wösöŋe ala mutuk alagahöreŋ anda yambuk keuŋiri jim solaniba urumohot aka miaŋgö andöŋe kunbuk kaba kalem naluki Anutugöra alman.
25 “Kerökan silege ala keu jakeŋe öröm gihimamgö aiga komitigöreŋ anda köna namŋe miaŋgöreŋ mönö kapaŋ köla imbi mohot aka keuŋiri jim solanimahot. Mewö qahö akŋahot ewö, kerökan ölöp örörahöm gihiiga (jas, majistreit) jimtekötekö toŋaŋgö jeŋe aŋgotnöŋga möta jii opotöröpkö böröŋe genöŋga kösö mire al gihibapuk. 26 Nöŋön keu ölŋi kewö jibi mötnöŋ, Gi miaŋgöreŋ töwagi pakpak almanaŋgö dop qaköba tatman. Toiyagi kondikŋi mewöyök al teköbagun mönö töwagi memba etman.” Mewö.
Sero yoŋgorögö könaŋi
27  *“Keu kun kewö jiget mötzema, ‘Sero yoŋgorö kude akŋan.’ 28 Mewö jiget mötketmö, nöŋön keu mi kewö jim tuaribi mötme: Kunŋan serogö sihim kömbönaŋi qakŋe ambi uba ekzawi, yaŋön lök uruŋan yambuk sero yoŋgorö akza.
29  *“Jegi ölŋan siŋgisöndok akŋangö kölgorom ak gihima ewö, mi mönö qözöla gilnöŋ anma. Sile kitipki kunŋan ayuhui mewö Suepnöŋ öŋgönöŋga dop kölmapmö, silegi jömukŋi malnöŋga gil gihigetka könöp sianöŋ geba ayuhubanbuk. 30  *Börögi ölŋan siŋgisöndok akŋangö kölgorom ak gihima ewö, mi mönö yandiba gilnöŋ anma. Sile kitipki kunŋan ayuhui Suepnöŋ öŋgönöŋga dop kölmapmö, silegi jömukŋi mala könöp sianöŋ geba ayuhubanbuk.” Mewö.
Awanöm aŋgömosötmosötkö könaŋi
31  *“Keu kun kewö jiget ahöza, ‘Kunŋan anömŋi mosötmawi, yaŋön mönö aŋgömosötmosöt papia ohoba anömŋi waŋgima.’ 32  *Mewö jiget ahözapmö, nöŋön kewö jibi mötme: Kunŋan anömŋi qesabulum aiga mosötpawakmö, könaŋi kungöra anömŋi mosöt-mawi, mewö miaŋön mönö anömŋan qesabulum akŋapkö kondota siŋgisöndokö keuŋambuk akŋa. Mewö aiga azi kunbuk meiga azi dölökŋi miaŋön mönö mewöyök qesabulum akŋa.” Mewö.
Keuŋini jöjöpaŋ keunöŋ kude jim köhöime.
33  *“Keu kun mi mewöyök möpŋeyök kewö jiget mötzema, ‘Keuŋini jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöigeri, mi mönö kude oŋgitme. Kembugöra yuai akingö keuŋini jöjöpaŋ keunöŋ jim jöhögeri, mi mönö wuataŋgögetka ölŋambuk akŋa.’
34  *“Mewö jiget mötketmö, nöŋön keu mi kewö jim tuaribi mötme: Keuŋini mönö jöjöpaŋ keunöŋ qahöpmahöp jim köhöime. Suep mi Anutugö jakömbuak dumŋi akzawaŋgöra aka keu kewö kude jime, ‘Keu ölŋi qahö jimam ewö, Suep Toŋan ölöp likepŋi meleŋni qakne öŋgöma.’
35  *“Gölme mi Anutugö könaŋaŋgö döpŋi akzawaŋgöra aka keu kewö kude jime, ‘Keu ölŋi qahö jimam ewö, gölmenöŋ ölöp tiŋgita turum niŋgima.’ Jerusalem mi Kiŋ Tök-kutukutuŋaŋgö sitiŋi akzawaŋgöra aka keu kewöŋi mi mewöyök kude jime, ‘Keu ölŋi qahö jimam ewö, Kiŋ Ketaŋi yaŋön ölöp qemasolokepnaŋgö likepŋi meleŋni qakne öŋgöma.’ 36 Gi nöröp jupki injaŋi menöŋ tuatŋi akŋapkö osiman aka nöröp jupki tuatŋi menöŋ injaŋi akŋapkö osiman. Miaŋgöra keu kewö kude jiman, ‘Keu ölŋi qahö jimam ewö, Anutunöŋ ölöp nöröpni qeiga jupŋaŋgö mundaŋan uteköma.’ 37 Jöjöpaŋ keu kude jimemö, oŋ-keugöra mönö ‘Oŋ!’ jime aka qahö-keugöra ‘Qahö!’ jime. Keu diŋdiŋi miaŋgöreŋ keu yuai toroqemei, mi mönö Bölöŋaŋgö Toŋan sölölöhöm eŋgii asuhuma.” Mewö.
Jinöŋ jibi aknöŋ aki mi kude akŋe.
Luk 6.29-30
38  *“Keu kun kewö jiget mötzema, ‘Kunŋan jegi qösökömawi, gi mönö kitipŋi meleŋda yaŋgö jeŋi qösököman. Kunŋan jitki kumburatimawi, gi mönö kitipŋi meleŋda yaŋgö jitŋi kumburatiman.’
39 “Mewö jiget mötketmö, nöŋön keu mi kewö jim tuaribi mötme: Kunŋan bölöŋi ak eŋgimawi, i mönö kude qetala tuarenjoŋ ak waŋgime. Mewö qahöpmö, nuŋgulumgi ölŋi qekötahöma ewö, mönö nuŋgulumgi likepŋi mewöyök qekötahömapköra meleŋman. 40 Kunŋan ‘Sileötaŋgi memam,’ jiba keunöŋ al gihimamgö mötza ewö, mönö mosöta malukugi qakŋi mewöyök waŋginöŋga buŋa qem aŋguma.
41 “Mewöyök kunŋan gösöŋi kilomita (mail) mohotkö dop siriba anmangö kuŋgum gihima ewö, mönö ölöp tem köla kilomita (mail) yahötkö dop siriba yambuk anman. 42 Kunŋan göhöreŋ yuai kungöra qesim gihimawi, mi mönö waŋgiman. Kunŋan ‘Yuai niŋginöŋga kitipŋi biaŋ meleŋmam,’ jiba qesim gihimawi, i mönö andö kude qeman.” Mewö.
Kazikurupki mönö urugan jöpaköm eŋgiman.
Luk 6.27-28, 32-36
43  *“Keu kun kewö jiget mötzema, ‘Ambazip kösutŋine mala alaurupŋini akzei, mi jöpaköm eŋgimakŋemö, kazikurupŋini mönö meleŋda kazik ak eŋgiba malme.’
44 “Mewö jiget mötketmö, nöŋön keu mi kewö jim tuaribi mötme: Iŋini mönö kazikurupŋini jöpaköm eŋgiba kinda sesewerowero ak eŋgimakzei, yeŋgöra mönö köuluköba malme. 45 Mewö ahakŋe ewö, mewö miaŋön Iwiŋinan Suep mire maljawi, mönö yaŋgö könaŋi kondela nahönböraturupŋi aka malme. Yaŋgö könaŋi kewö: Yaŋön wehönŋi qahö aŋgön köliga kota ambazip ölöpŋi aka bölöŋi mewöyök mem asarim eŋgiba kie aliga ambazip diŋdiŋi aka goŋgoŋi yeŋgö nupŋini mewöyök mem kelörakza.
46 “Eŋön mönö niŋginöŋ gihibigö tandökŋi oŋgita Anutugö könaŋi kondela ahakŋe. Takis tilipqilipŋinambuk megetka sisitŋini memakzei, yeŋön alaurupŋinan jöpaköm eŋgigetka i meleŋda jöpaköm eŋgimakze. Mi urumeleŋgö silikŋi qahö. Iŋini yeŋgö silik miyök wuataŋgöba ahakŋe ewö, Anutugöreŋ tosa kun qahö ahuiga yaŋön mönö silikŋinaŋgö likepŋi qahö eŋgiiga töwa kun qahö buŋa qem aŋgume. Miaŋgöra mönö ambazip körek pakpak jöpaköm eŋgiba malme.
47 “Urumeleŋgö kopa ambazipnöŋ mewöyök sutŋine jölöŋini jim aŋguba maljemö, mi urumeleŋgö aiwesökŋi qahö. Iŋini yeŋgö dop alaurupŋini eŋgö sutŋineyök jölöŋini jim aŋgumakŋe ewö, mewö mönö kopa ambazip ewö akze. Kopa ambazip yeŋgö silikŋini mönö oŋgita qetpuk sorokŋi aka malme? 48  *Eŋgö Suep Iwiŋinan aködamun sorokŋi akzawi, eŋön mönö miaŋgö dop aködamun sorokŋinambuk aka malme.” Mewö.
* 5:4 Ais 61.2 * 5:5 Sum 37.11 * 5:6 Ais 55.1-2 * 5:8 Sum 24.3-4 * 5:10 1 Pitö 3.14 * 5:11 1 Pitö 4.14 * 5:12 2 Hist 36.16; Apo 7.52 * 5:14 Jon 8.12; 9.5 * 5:15 Mak 4.21; Luk 8.16; 11.33 * 5:16 1 Pitö 2.12 * 5:18 Luk 16.17 * 5:21 Eks 20.13; Dut 5.17 * 5:27 Eks 20.14; Dut 5.18 * 5:29 Mat 18.9; Mak 9.47 * 5:30 Mat 18.8; Mak 9.43 * 5:31 Dut 24.1-4; Mat 19.7; Mak 10.4 * 5:32 Mat 19.9; Mak 10.11-12; Luk 16.18; 1 Kor 7.10-11 * 5:33 Lew 19.12; Jaŋ 30.2; Dut 23.21 * 5:34 Jei 5.12; Ais 66.1; Mat 23.22 * 5:35 Ais 66.1; Sum 48.2 * 5:38 Eks 21.24; Lew 24.20; Dut 19.21 * 5:43 Lew 19.18 * 5:48 Lew 19.2; Dut 18.13