17
Paulus bot Silas oleve bendar Tesalonika mi ila
Seng angmuse, Paulus bot Silas oleve lamal milalu. Ini lamal bendar nu ene Amfipolis angu milakal. Angmuse, ini bot bendar aabeung nu ene Apolonia angu mi ila. Angumi ini lamal milalut ila bendar Tesalonika mi. Bendar Tesalonika mi angu, nehe Yahudi ehava sambajang nu ue.
Paulus bot Silas oleve lamal ila mana nu mi senge nehe Yahudi ehava sambajang ue angumi, bot ved hamulang adana se, Paulus ana ila imampi sambajang. Tesalonika mi angu di, ana ila imampi sambajang. Ana angmi imampi tat mamateng Lahatala Ehur ba Esurat hamulang mi angu eamulung. Ved hamulang mi tue mitatamulung angu ana iat sambajang. Ana iat hubait hula, “Pi Lahatala Esurat hamulang angu euuling aaung-aaung se pi ateing hula, Lahatala Ehurvala ang naung ini turang mi vengbanang iilat hula, Nehe ba Lahatala Ana vengpalait gahing hoa angu, eningse Ana susa-lala toang harak. Eningse Ana aamina. Aarunge eningse, Lahatala Ana Ekavasa metma Aing ening Ana bale aabeta. Ba angase pi ateing hula, Nehe ba Lahatala Ana vengpalai angu, Aing ba Yesus angu!”
Vengmeet aulang muse, Yahudi enehe iiba angu Paulus emateng angu tarima, sengila ba ini Paulus bot Silas oleve iamulung. Nehe ba tarima angu, toang Yunani enehe ba iomi metma Lahatala midadanang iila angu, bot nehe memet aaedeng ieneveng ba bendar angumi angu.
Aarunge nehe Yahudi enehe eele ba angmi ang naung iomi alil etatabi, se nehe toang angu ini Paulus bot Silas oleve iamulung angu ebele. Base ini nehe ba angmi basiar lamal bae karajang niang ang naung iomi taang sengila ba, iot bir arahak. Nehe ang naung taing vengkumpul toang iila muse, ini bendar angu mi bir arahak. Ini Paulus bot Silas oleve ing aalaping, senge hula ing masiring ila metma nehe toang ba bir arahak ang naung inang. Angmuse ini ila Yason ehava angu venggoleng, se Paulus bot Silas oleve angmi mihi angu ebele. 6-7 Aarunge ini bae angmi Paulus bot Silas oleve ing harak niang. Angmuse ini Yason bot nehe ba omi Yesus vengaanamang aabeung inang aaedeng angu, ing masiring ila parkara vengpaputus emana angu mi. Ini Yason iimal ing ening ahalat hula, “Angase nehe anga naung hoa pi bendar angami tila. Ini lamal ila mana kanap senge angu mi bir arahak! Angase ini hoa senge hula, pilamal-pitahi ba angami anga ening arahak, senge ilamal-itahi angu ba metma telul! Yason anga, ana nehe ang naung ing tarimat ehava mi mihi tila! Aarunge ing emangpi bae raja eele Keser eparenta angu eamulung niang. Ini vengbanang hula raja aabeung nu ue, ene Yesus.”
Vengmeet aulang muse, nehe eele ang naung, bot nehe ba angmi ang naung iomi mang iipi sehi tila. Angmuse nehe eele ba bendar angu mi angu, ini Yason bot nehe ba omi Yesus vengaanamang ang naung, iot seeng metma bajar senge etanda ening hula, ini bae bir arahak niang iila, bot palait hula Yason iimal bae bihi niang. Bajar sengmuse, nehe ang naung ini Yason iimal ing ening lohi.
Paulus bot Silas oleve bendar Berea mi ila
10 Kua angu, nehe omi vengaanamang ba bendar Tesalonika mi angu, vengiomit hula, lebe miaaung ini Paulus bot Silas oleve ing gahing mana aabeung mi ila. Angmuse ini oleve ing gahing ila bendar nu ene, Berea angumi. Ila angmi muse, ini nehe Yahudi ehava hamulang omimi maso. 11 Aarunge nehe Yahudi ba Berea mi angu, bae nehe Tesalonika mi ang naung edadenang niang. Nehe anga naung, ini sukat Paulus bot Silas oleve imateng angu venghele, bot tarima. Se ing ba Berea mi angu ini Paulus bot Silas oleve ing venghelet aaung-aaung, bot Lahatala Esurat Hamulang angu ini basa angu ebele. Paulus bot Silas oleve imateng angu ini hula valaping ateing, etabi ee niang. Angu ebele, ved kakanap ini Lahatala Esurat Hamulang angu parisat aaung-aaung. 12 Angu ebele, nehe Yahudi toang angmi angu iomi metma Mutu Yesus vengaanamang. Bot Yunani enehe ang naung di iomi metma Mutu Yesus vengaanamang. Nehe ba iomi metma Mutu Yesus vengaanamang ang naung iiba angu nehe mehal bot jangu ba ieneveng ang naung.
13 Aarunge nehe Yahudi ba Tesalonika mi ang naung ini vengmeet hula, Paulus bot Silas oleve ini Lahatala Ehur aaung-hama angu Berea mi metma nehe avomung-apahang muse, nehe Yahudi ang naung iamulung hoa, sengiila ba nehe omi taang senge iot angmo di mi bir arahak. 14 Angu ebele nehe omi vengaanamang Berea mi ang naung, ini uuser-uuser Paulus at oolol mi ila. Aarunge Timotius bot Silas oleve Berea mi mihi tarus. 15 Nehe omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung ini Paulus aing aantar sampe ila bendar nu ene Atena, angumi, seng angmuse ini bale Berea mi ila. Ini Paulus epalai baning vengbanang hula, Silas bot Timotius oleve iot uuser ebele hoa.
Paulus ana bendar eele Atena mi
16 Paulus ana Silas bot Timotius oleve Atena mi hoa angu ading sehi se, omi mang etatabit dira, se bendar angumi angu, ana uuling se taang-taang mi angu aaneda ahi emana ue angu ebele.
17 Aarunge angmi angu nehe Yahudi inang aaedeng, bot nehe ba bae Yahudi enehe niang ba sukat sambajang Lahatala abanang angu di ue angmi. Paulus ana masot mida ihava hamulang mi, sengila ba iat temamaring. Ved kakanap, ana bot ila ong mi senge nubaba hoa angu mi angse, ana iat mamateng. 18 Angmuse, ana bot guru inang aaedeng ba kelompok Epikuros bot kelompok Stoa ba bendar angumi angu, iat natataanang.* Aarunge ana Yesus esarenta angu vengbanang hula, Yesus Ana aamina aarunge Ana bot bale aabeta tila muse, nehe iiba angu mateng hula, “We! Nehe anga ana samamamateng!” Aabeung angu bot ehura-emanantit hula, “We! Ana hula piot bangsa aabeung eaaneda angu somba!”
19-21 Angmuse ini Paulus at aabu nu ene, Areopagus angu taang mida. Mana angu bendar Atena enehe bot nehe aabeung ba hoa bendar angu mi mihi angu, bot inehe ba hur adang ang naung ini biasat mi mihit taing harak, senge naba ba ini uhavede ateing bot vengmee tila angu vengmateng. Ini Paulus at mida angmi sengmuse, ini abanang hula, “Vomung-pahang uhavede angu metma niat hubai hengi! Ni vengmee se, naba ba aana vengbanang angu na uhavede ba nu, bot ening niomi iipi sehi. Angu ebele, aana taang vengbanang maveng senge naba ba aana vengbanang angu ni ateing aaung-aaung.”
22-23 Angmuse Paulus ana tahit mateng hula, “Iingba Atena enehe ang naung! Na lamal iibendar anga mi goleng iila, bot na uuling ateing se hula, iing anga etabit nehe ba sukat aaneda toang somba. Na uuling se mana ba iini mi aaneda somba ang naung ue taang-taang mi. Na ateing se doru nu iini taang aaneda ahi angu, ue mi hurak hula, ꞌAaneda ba pi bae ateing niang angu aing somba.ꞌ Evengbanang hula, iini Lahatala Aing somba tila, aarunge iini bae ateing jedung. Aing ba na metma veng iiat hubai angu.
24 Se Lahatala anga ba, por burang bot emangpi ba eomimi angu ening. Emangpi ba doe burang mi bot ae por alolang taang anga Aing ba Emanaing. Base, hava ba nehe ening senge mi aaneda somba angu Ana bae mi mihi niang. 25 Aing ba teenghara, bot aabetang angu metma mapinang. Evengbanang hula, emangpi ba pi hula metma piabetang adana angu, Aing ba metma mapinang. Aarunge Aing bae na iiba banang metma Eoa niang. Base nehe bae bisat Oang moling niang. 26 Bot nehe nu kolang etabaning omimi Lahatala Ana bangsa emangpi ae por alolang taang anga ahami. Bot Aing ba ooras vengator metma bangsa ang naung inang senge meke ba Ana paul metma mainang iila angu omimi aabeta.
27 Ana ening aulang, senge pi Aing aalaping. Lahatala Ana Eomi hula pi Aing aalaping senge Aing harak. Ana etatabit bae piola niang. 28 Nehe biasat vengbanang hula,
ꞌAing angu ba etabi teenghara angu e eela.
Aing ba etabit pi aabetang angu e eela.ꞌ
Aulang di bot iinehe ba dal a ohi ang naung ini dal ohit hula,
ꞌPi aabeta angu, Ana ping veng angu ebele.
Angu ebele, ping metma Oal-Idat ening.ꞌ
29 Base, angu etabi! Ping emangpi anga, Lahatala angu Oal-Idat. Base iini ekang vengiiomit hula, Lahatala angu emenghula mas perak, bot te var ba nehe metma aaneda ening iomi eamulung senge somba angu edadenang ekang. 30 Tura angu, nehe bae na anga naung manggarati jedung. Angu ebele ba Lahatala Ana ing vengkilang senge ini aabetat ikamuke angu eamulung. Aarunge angase, Lahatala Ana eat hula tot ekang aabetat aulang ekang. Angu ebele Ana parentat hula, aaneda ba pi somba ang naung pi malekang at hela mea, sengila ba tava vengbaroti senge tava metma pijasi-piahala angu eola senge Amulung. 31 Ana jol nu vengbanang iila, senge nehe ba por alolang taang anga emangpi ing hukung, se iahalang-iavali ang naung ebele. Bot Ana Nehe nu matubing iila senge metma Hakim ening. Nehe ba jasi-ahala ening ang naung eningse Nehe angu Ana ing hukung, evia angu eamulung. Angase pi ateing iilat hula, Hakim angu nuba. Aing benang ba Yesus angu. Ana aamina tila, aarunge Lahatala Aing ening Ana bale aabeta angu.”
32 Aarunge nehe ba taing vengkumpul angmi ang naung vengmee se Paulus ana hula, “Yesus Ana aamina tila di bale aabeta,” angmuse ini aing vengpalelat eja-jahi ening. Aarunge nehe aaedeng angu ini Paulus at hubait hula, “Sarenta ba nimang aana vengbanang angu, ni hula jedung vengmee sehi. Aarunge biar jol aabeung adana hengi.” 33 Seng angmuse Paulus ana lamal ila mana angu eahalang. 34 Aarunge iiba angu ini Paulus eamulung, se ini iomi metma Mutu Yesus vengaanamang iila angu ebele. Ing angu benang ba: nehe nu biasat Areopagus mi parkara veng aurus, ene Dionisius angu, bot nehe jangu di nu, ene Damaris, bot nehe aabeung di inang aaedeng iamulung hama-hama.
* 17:18 Nehe ba baang Epikuros mi angu, ini guru nu eamulung angu, ene Epikuros. Ana iavomung-iapahang hula, aabetang emamolo benang ba aabetat eeomi eamulung angu. Bot nehe ba baang Stoa mi angu, ini guru aabeung eamulung, ene Seno. Ana iavomung-iapahang vengbanang hula, nehe malekang ava angu vengjagat aaung-aaung, bot eomi angu ening aaung-aaung, aulange ana ekang edilang angu harak ekang. 17:25 1 Raja-Raja 8:27; Yesaya 42:5; Kisah Para Rasul 7:49