5
Jesus tyerrtye areyeke angkeme apwerte akertnenge
(Luke 6:20-23)
Jesus-ele aremele tyerrtye atningke anthurre ikwere irrperremele angathe-irrerlenge, re alheke apwerteke antyenheke arrernelhetye-alhemele, apententye akngerre ikwerenhe areyele imerte renhe apenteke. Re anteme itneke angkeke, alakenhe akaltyele-anthemele,
“Kele mwerre-arle tyerrtye arrpenhe areye itne Ngkartenge arrekwelele tnerlenge itelarelhemele itne iwenhe-arteke apure-irremele.
Kenhe tyerrtye nhenhe areye Ngkartele atyewe Ikwerenhe-arle aketyenhe, itnenhe arntarnte-aremele,
alakenhenge anteme itne akangkentye anetyenhe.
Mwerre-arle tyerrtye arrpenhe areye atnerte akurne awelheme.
Kenhe Ngkartele-arle itnenhe amantye-aketyenhe ntertelhe-ilemele,
alakenhenge anteme itne akangkentye anthurre anetyenhe.
Mwerre-arle alakenhe tyerrtye arrpenhe areye-arle ahe-akngerre kwenye.
Tyerrtye nhenhe areyeke Ngkartele arne mwerre areye-arle anthetyenhe,
alakenhe ikwerenge anteme itne akangkentye anthurre anetyenhe.
Mwerre-arle alakenhe tyerrtye areye ahentye anthurre aneme Ngkarteke akwetethe akangkwe-irremele.
Itne akangkentye anerlte-aneme Ngkartele-arle itnenhe atnyenerlenge, itne alakenhe anerrirretyeke.
Mwerre-arle alakenhe nhenge tyerrtye arrpenheme arrpenhe areyeke alhwarrpe-irreme mwantye-mwantye-ilemele,
alakenhenge anteme itne mwerre anetyenhe akangkemele.
Itne akangkentye anerlte-aneme Ngkartele-arle itnenhe mwantye-mwantye-ilekenge.
Mwerre-arle alakenhe tyerrtye arrpenhe areye utnenge itnekenhele akangkwe-irrerlenge Ngkarte akangketyeke mpwaremele.
Itne ingkirrekele-arle Ngkarte aretyenhe,
alakenhenge anteme itne akangkentye anetyenhe.
Mwerre-arle alakenhe tyerrtye areyele arrpenhe itnenhe arrkngente-iwemele atwerreketyenge, itne ipeltye-ilerretyeke.
Ngkartele tyerrtye nhenhe areye Ikwere-artweye aketyenhe, itne ampe Ikwerenhe areye anteme anetyenhenge,
alakenhenge anteme itne akangketyenhenge.
10 Mwerre-arle alakenhe tyerrtye arrpenheme areye Ngkartenge arratye anerlte-anerlenge kenhe arrpenhe areye itneke tyele angkemenge.
Kenhe Ngkartele akenhe Akngerrepate itnekenhe-arle, itnenhe Ikwerenhe areye aketyenhe, itnenhe arntarnte-aremele,
alakenhenge anteme itne akangketyenhe.
11-12 Mwerre-arle alakenhe tyerrtye arrpenhe areye arrekantherre apale angkemele arrenhantherrenhe atwerrirrerlenge. Arrekantherre itne-arlke tyele angkerremele arrantherre-arle ayenge apenterlte-anemenge.
Tyerrtye areyele arrekantherre arne akurne mpwaretyenhe itne-arle arrule angkentye Ngkarte-kenhe awemele ilerle-apentye akngerre areyeke akurne mpwareke-arteke.
Kenhe Ngkartele akenhe arne mwerre anthurre-arle arrekantherre alkere akertnele atnyenerle-aneme.
Alakenhenge anteme arrantherre akangkentye anetyeke.”
Tyerrtye areye Jesus-arle apentewarreme-arle apirnte uthene alkngenthe uthene-arteke-arle
(Mark 9:50; Luke 14:34-35)
13 “Arrantherre-arle apirnte-arteke-arle tyerrtye areyeke. Nhenge tyerrtyele apirnte arrerneme kere ikwemeye ilemele. Kele alakenhe-arle, nhenge arrantherre Ngkarteke akangkwe-irremele. Itne arrenhantherrenhe aremele alakenhe anerlenge, kele itne ahentye-arle-aneme atyewe Ngkarte-kenhe anetyeke. Kele nhenge apirnte akurne-irremele arrpenhele imerte kereke-arleke arrernemele kere renhe akurne-arle-ileme. Kele re akurne arrkernemele kele impemele anteme. Kele re apirnte renhe ahelheke iwemele tyerrtye areyele anteme ingkele ultherreme. Alakenhe anteye-arle arrantherre mwernte-irremele akngakelheme Ngkarte-ketyenge, arrenhantherrenhe tyerrtye areyele arerlenge, kele itne Ngkartenge apurte-irretyeke ahentye anetyakenhe-arle aneme. Alakenhenge anteme arrantherre atyenge uyarne mwerre urrkapeme.
14 “Arrantherre alkngenthe-arteke-arle anerlte-aneme tyerrtye areyeke. Itelaraye, nhenge alkngenthe ingwele pwarrtyerlenge iwerre akethe imernemele, tyerrtye areyele iwerre renhe arratye aremele, itne arratye anteme alheme. Kele alakenhe-arle arrantherre iwerre imerneme tyerrtye ahelhe nhenhe-arenye areyeke Ngkarte-werne apetyetyeke. Nhenge tantyipe apwerte akertneke-arle arteke akethe renhe tyerrtye areyele aretyenhenge. 15 Kele alakenhe-arle, nhenge tyerrtyele apmere kweneke-arle lamp alkngenthe-ilemele, urtne akwekele artetyakenhe-arle anemele, kenhe re akenhe akertneke arrernemele-tetye ingkirrekele alkngenthe aretyenhenge. 16 Alakenhenge anteme alengke-iwelhewarretyale. Kele itne anteme arrenhantherrenhe areme arne mwerre mpwarerlenge kele itne Akngeye arrekantherrenhe akertnele-arle anemeke akangkwe-irreme anteye.”
Angkentye Moses-kenheke arratye itirretyeke
17 “Arrantherre apeke-arle atyenge apale itirrewarreme alakenhe, ‘Tyerrtye nhenhe apeke-arle apetyeke angkentye Moses-kenhe impetyeke, angkentye Ngkarte-kenhe awemele ilerle-apentye akngerre areyele ileke-arlke.’ Kele arrangkwe-arle, ayenge-arle angkentye yanhe areye iwetyeke apetyetyakenhe-arle, kele ayenge apetyeke angkentye arrulenye arratye irretyeke. 18 Tharle arrenhantherrenhe arratye-arle ileme, alkere uthene ahelhe nhenhe uthene nterte tnerlenge angkentye ingkirreke itne-arle arrekantherre akwete-arle anetyenhe arrantherre akangkwe-irremele mpwaretyeke, angkentye akngerre uthene angkentye akweke ware uthene. Angkentye itne-arle uyerretyeke arrangkwe-arle, angkentye itne-arle arratye irrekenge ante-arle uyerretyenhe arlte ingkerne nhakwenge. 19 Alakenhenge anteme arrantherre angkentye itneke akangkwe-irretyeke. Kele angwenhe apeke angkentye nhenheke akangkwe-irretyakenhe anyente apeke-arle re itirreke angkentye renhe ingkirreke arrpenhenge akweke ulkere, arrpenhe areye akaltyele-anthemele angkentye nhenhe impetyeke, kele Ngkartele areme tyerrtye nhenhe ikwere akangkentye anetyakenhe, re anteme angkeme tyerrtye nhakweke rarle arrpenhekenge anetyakenhe-arle arrpenhe ingkirrekenge akweke ulkere Ngkarte tyerrtye areyeke akngerrepate anteme anerlenge. Kenhe tyerrtye apeke akangkwe-irremele angkentye nhenhe areyeke mpwaremele itne-arle angkemeke tyerrtye arrpenhe areye-arlke akaltyele-anthemele itne arne-ante mpwaretyeke. Nhenge Ngkartele tyerrtye yanhe aremele ikwere akangkeme-arle, re impene anetyenhenge Ngkarte tyerrtye ingkirrekeke akngerrepate anerlenge. 20 Nhenhe awerrirraye! Arrantherre nhenhe itelarerrirreme, artwe areyele nhenge angkentye Moses-kenhe akaltyele-anthenhe-anthenhe-arlke, Pharisee areye-arlke, itne angkentye Moses-kenheke akangkwe-irremele, aywerrkele mpwaremele, itne Ngkarteke arratye anetyeke. Kenhe Ngkartele arrenhantherrenhe ikwerenhe areye mpwaretyakenhe arrantherre-arle itne-arteke akangkwe-irremenge ware. Nhenge arrantherre utnengele uthene urtakwertele uthene Ngkarteke ahentye-anemele, angkentye ikwerenhe aywerrke akangkwe-irremele, yanhenge anteme Ngkartele arrenhantherrenhe ikwerenhe mpwareme arrenhantherrenhe arntarnte-aretyenhenge.”
Jesus-ele akaltyele-antheme ahele-irretyeke-kwenye anerlte-anetyeke akerte
21 Jesus-ele akwete akaltyele-antherle-anemele itnenhe ileke, “Itelareme nthakenhe-arle Ngkarte angkeke tyerrtye areyeke arrule anthurre, nhenge rarle angkeke arrule arrenge-arrenge arrekantherrenheke alakenhe:
‘Tyerrtye arrpenhe areye atwetyale anetyeke, arrantherre apeke tyerrtye atwemele itne-arle arrenhantherrenhe court-werne-arle akngetyenhenge.’ Exodus 20:13.
22 “Kenhe ayenge arrekantherre angkeme, Unte apeke arrpenheke ahele ware irreme, Ngkartele ngenhe court akngerre-werne akngetyenhe. Kele unte apeke arrpenheke angkeme alakenhe, ‘Unte apele arerte!’ Unte court-werne alhemele. Kele unte apeke arrpenhe renhe ilteme, ikwere alakenhe angkemele, ‘Unte Ngkarteke akutne!’ Kele Ngkartele ngenhe ure akwetethe alkngentheke-arle iweme. 23-24 Alakenhe irreme-ketyenge anteme arrantherre mwerre anetyeke tyerrtye arrekantherre-artweye areyenge. Iwenhe apeke-arle unte akngetyeke tyatye arriwele tnemele Ngkarteke anthetyeke kele unte itelaremele, ‘Kweye, alakenhe akwele tharle akurne mpwarekenge atyenge-artweyeke, ahele re aneme atyenge.’ Alakenhe itirremele akwele unte arrekwele alhetyeke anyente-irremele ikwerenge ipeltye-irretyeke imerte apetyalpemele tyatye akngerre-werne, arne nhenge Ngkarte anthemele.
25 “Unte apeke tyerrtye arrpenheke akurne mpwaremele re ahele-irremele ngenhe court-werne-arle akngeme. Kenhe nhenge re ngenhe court-werne akngerlenge unte ikwere mwerrantye angketyeke unte alhepalhemele unte anyente-irremele ikwere ipeltye-irretyenhenge urreke unte court-werne alhetyenhenge. Re anteme apeke imerte ipmentyele impemele court-werne akngetyakenhe. Kenhe unte apeke angketyakenhe anemele unte apeke anyente-irretyakenhe ikwere akangkwe-irretyakenhe anemele, kele re ngenhe akngeme judge anteme aretyeke-arle, kele re ngenhe itelaretyenhenge akurne-arle re anteme ngenhe ileme apwerte ngkweltye anthetyeke, re anteme ngkwenge irrkwentye inemele ngenhe jail-ke akwerneme. 26 Unte anteme aneme ikwerele akwete anthurre unte apwerte ngkweltye ingkirre anthetyeke-atwetye. Arratye-arle ayenge angkeme.”
Jesus-ele akaltyele-antheme angwenhe apeke re anewe arrpenhe-kenhe-nge intetyale anetyeke
27 Jesus re akwete angkeme, “Arrantherre nhenhe-arlke awerrirraye, arrantherre itelareme Ngkartele-arle arrenhantherrenhe arrule ileke alakenhe,
‘Unte anewe arrpenhe-kenhenge intetyale, anewe ngkwinhenge-ante intetyeke.’ Exodus 20:14.
28 “Kenhe ayenge arrekantherre alakenhe anteme angkeme, artwele apeke marle arrpenhe aremele imerte alakenhe ware itirremele, ‘Ayenge arelhe mwerre akngerre yanhenge intetyeke.’ Arrantherre apeke apale itirreme-ketye re marle ikwerenge intemele Ngkartele renhe akurne-arle ileme. Kele re renhe aremele ware ikwerenge intetyeke ahentye-anemele kele Ngkartele renhe akurne-arle ileme.
29 “Kele unte apeke-arle alknge arratye ngkwinhele areke-arle iperre, unte imerte akurne mpwaremele. Kele, unte alknge renhe tyerremele iwetyeke unte akwete akurne mpwareketyenge. Kele mwerre-arle unte alknge anyente-akerte anetyeke Ngkartele tyerrtye ngkwinhe ureke iweketyenge unte-arle akurne mpwarekenge.
30 “Alakenhe ante apeke unte iltye akwe-arratye ngkwinhele akurne mpwaremele. Kele, unte iltye ngkwinhe akemele iwetyeke unte-arle akurne akwete mpwareme-ketyenge. Kele mwerre-arle iltyeke arrangkwe anetyeke Ngkartele ngenhe ureke iweketyenge unte-arle akurne mpwarekenge.”
Anewe ngkwinhe yernetyale, alakenhe akurne-arle
(Matthew 19:9; Mark 10:11-12; Luke 16:18)
31 Jesus alakenhe-arlke angkeke, “Itelareme nthakenhe-arle Ngkarte arrule anthurre angkeke, nhenge arrule anthurre re angkeke arrwekelenye arrekantherrenhe areyeke alakenhe, ‘Artwe apeke anewe ikwerenhenge akalke-irreme renhe yernemele, re pipe-ke intelhe-iletyeke renhe imerte anthemele re itelaretyenhenge rarle ikwere ahentye-anetyakenhe aneme.’ Deuteronomy 24:1.
32 Kenhe the akenhe arrenhantherrenhe alakenhe-arle ileme, ‘Artwele apeke anewe ikwerenhe pipe apeke anthemele renhe yernetyenhenge. Kenhe arelhe nhenge artwe arrpenhenge intetyakenhe. Urreke artwe arrpenhele anteme apeke renhe anewe aketyenhenge. Kele artwe arrekwelele arelhe renhe akurne-ileme, rarle artwe arrpenhenge intemenge. Artwe arrpenhele arelhe renhe ingkerne anewe akemele re-arlke-arle akurne mpwareme.’ ”
Jesus-ele akaltyele-antheme unte-arle mpwaretyeke iwenhe apeke renhe alhilekenge
33 Jesus-ele itnenhe akwete akaltyele-anthemele, itnenhe ileke, “Arrantherre nhenhe-arlke awerrirraye, Ngkarte-arle angkeke arrwekelenye arrekantherrenheke arrule anthurre,
‘Arrantherre apeke Ngkarte Akngerre alhilemele iwenhe apeke renhe mpwaretyeke, kele arratye mpwaraye.’ Leviticus 19:12.
34-37 “Arrantherre apeke alhiletyeke ahentye-anemele arne iwenhe apeke renhe mpwaretyeke, kele ware alhilaye, arritnye arrpenhe-kenhe ilemele alhiletyale. Tyerrtye arrpenheke apeke unte alhiletyeke arne iwenhe apeke renhe mpwaretyeke arritnye arrpenhe-urrke ilemele, arritnye alkere akertne-ngentyele apeke ahelhe nhenhenge apeke Jerusalem-enge apeke, tyerrtye re unte arritnye alakenhe atniwelenge aweme kele re ngenhe arratye aweme-arle. Kenhe the akenhe arrekantherre alakenhe-arle ileme, ‘Unte apeke alhiletyeke arratye ahentye-aneme arritnye arrpenhe-kenhe iletyalaye. Nhenge unte alhilemele arritnye arrpenhe-kenhe ilemele ngenhe-arle arrentyele-arle uterneme arritnye arrpenhe-kenhe ilemele alhiletyeke. Kele-arlke re akertnenye arritnye ilemele alhiletyalaye Ngkarte-arle apmere yanheke akngerrepate anemenge. Alakenhe anteye arritnye ahelhe nhenhe-arenyenge-arlke alhiletyale ahelhe nhenhe Ikwerenhe antime-nge. Jerusalem arritnyenge-arlke alhiletyale, apmere yanhe-arle Ngkarte-kenhe-arlke Rarle apmere ikwere akngerrepate. Unte apeke-arle ahentye-aneme alhiletyeke arritnye arrpe-anenhe iletyale ware alhilaye.’ ”
Tyerrtye areyele atwirtnetyeke arrangkwe
(Luke 6:27-28,32-36)
38 Kele Jesus angkeke, “Nhenhe-arlke awerrirraye! Arrule anthurre Moses-ele alakenhe intelhe-ileke, ‘Ngenhe apeke tyerrtyele alknge atwerlenge, renhe alknge ware atwirtnaye, ngenhe apeke artitye atwerlenge ultakemele renhe artitye ware atwirtnetyeke ultakemele.’ Exodus 21:24.
39 Kenhe the akenhe arrekantherre alakenhe-arle ileme, ‘Ngkwenge apeke akurne mpwarerlenge unte akenhe ikwere akurne mpwarirtnetyale anetyeke. Ngenhe apeke arrelyennge anyente atwerlenge ikwere arrpenhe anthelhaye. 40 Tyerrtye arrpenhele apeke ngenhe court-werne akngerlenge, unte-arle arne iwenhe apeke ikwere renhe arrekwele apayuthnekenge, anthirtnetyenhenge. Artwe court-eke akngerrepatele apeke ngenhe ilemele tyarte ilywetyeke tyerrtye renhe anthetyeke, kele tyarte ante ware renhe anthirtnetyale renhe mantere arrpenhe ngkwinhe-arlke anthaye unte-arle apwerte mane atningkele ineke. 41 Thultye-le apeke ngenhe uternemele unte yakwethe ikwerenhe akngernetyeke ikwerenge alherle-apemele. Kele unte akwete akngernerle-apetyeke, kele re anteme ngkwenge angkemele renhe anteme anthirtnetyeke kele unte ikwere alakenhe-arle angketyeke, “Kele mwerre-arle, the intwarre ulkere akngetyenhenge ngkwenge.” Ikwerenge imerte awethe intwarre alhemele yakwethe ikwerenhe akngernemele. 42 Tyerrtye arrpenhele apeke ngenhe iwenhe apeke renhe apayuthnerlenge, kele renhe ipmentyele awetyale, renhe anthaye iwenheke-arle re ahentye-anemenge. Re apeke-arle arne arrpenhe iwenhe apeke ikwere inkeme, renhe anthaye.’ ”
Atyewe Ngkarte-kenhe areye tyerrtye ingkirrekeke ahentye-anetyeke
43 Jesus-ele akwete akaltyele-anthemele itnenhe ileke, “Nhenge angwenhe apeke rarle alakenhe arrule angkeke, ‘Unte atyewe ngkwinhe areyeke ahentye-anetyeke, ngkwenge-arle ahentye-anetyakenhe areyeke ahentye-anetyale.’ Leviticus 19:18.
44 Kenhe the akenhe arrenhantherrenhe angkentye arrpenhe-arle akaltyele-antheme, ‘Arrantherre akangkelhe-iletyeke arrekantherre-arle ahentye-anetyakenhe areye arrenhantherrenhe-arle atweme areye-arlke, Ngkarteke imerte angkemele arrekantherre-arle ahentye-anetyakenhe areyeke re itnenhene mwantyele arntarnte-aretyenhenge.’ 45 Arrantherre alakenhe mpwaremele Ngkartele akertne-arenyele aremele itirreme, ‘Arratye apelaye! Tyerrtye nhenhe areye arratye atyinhe, itne-arle ayenge angwaremenge.’ Arrantherre itelareme, Ngkartele uterne-arle akertne-ileme tyerrtye mwerre areyeke-arleke pwarrtyetyeke tyerrtye akurne areyeke-arleke-arlke. Kwatye mwerre-arlke-arle re yerneme tyerrtye mwerre areyeke akurne mpwarentye akngerre areyeke-arlke. 46 Arrantherre apeke tyerrtye arrpenheke mwerre mpwaremele rarle arrekantherre mwerre mpwarekenge-ante ware. Kenhe Ngkartele nhenhe aremele re-ame arrekantherre akangkeme? Arrangkwe, arrantherre awethe arnterre ulkere mpwaraye. Kenhe artwe akurne areyele government-eke-arle mane inerlte-aneme areye alakenhe antime-arle mwerre mpwareme, tyerrtye arrpenhele ikwere mwerre mpwarerlenge-ante. * Kenhe arrantherre akenhe mwerre anetyeke atherre anteyeke, atyewe arrekantherrenhe areyeke uthene akurne mpwarentye akngerre itneke-arlke. 47 Ngkartele arrenhantherrenhe areme arrantherre atyewe arrekantherrenhe-werne itneke akangkentyele angkemele apetyerlenge, Re arrekantherre akangketyakenhe anetyenhe, arrantherre-arle awethe arnterre ulkere mpwaretyeke. Kenhe tyerrtye Ngkarteke akutne areye mwerre angkeme atyewe itne-kenheke. Arrantherre kwenhe mwerre angketyeke atherre antimeke atyewe arrekantherrenheke, atyewe anetyakenhe areyeke-arlke. 48 Yewe, arrantherre kwenhe mwerrantye anthurre anetyeke, arrantherre itelareme Ngkarte-arle mwerrantye aneme-arteke, alakenhe-athewe.”
* 5:46 Artwe nhenhe areye-arle Jew areye-arle, itne akenhe apmere Rome akngerrepateke-arle urrkapewarretyarte, tax mane inetyarte Jew areye-ngentyele akngerrepate itne-kenheke yernetyenhenge. Kele Jew areye ahele anteme irreke itne-arle Jew anetyakenhe areyeke urrkapemenge.