14
Alartetye areye anyelknge-anyelknge angkerreme Jesus atwetyeke
(Matthew 26:1-5; John 12:2-8)
Urreke, arlte atherre iperre tyerrtye ingkirreke anyente-irretyenhe arrawe-irrentye akngerre atnyenetyenhe Passover arritnyeke aneke, arrawe-irrentye akngerre arrpenhe-arlke Merne Ilperre-ilperre arritnye aneke. * Arlte yanhe ikwerele, kwertengerle akngerrepate tyatye-arenye areye, angkentye Moses-kenhe akaltyele-anthenhe-anthenhe areye-arlke angkerretyame nthakenhe Jesus anyelknge-anyelknge arntwirrketyeke renhe irrerlknge atwetyeke. Itne angketyame, “Anwerne akarelheye urrekeke-atwetye, Passover arrawe-irrentye akngerre nhenge kele uyerretyeke. Anwerne apeke lyete mpwarerlenge arrawe-irrentye akngerrele-ureke, tyerrtye nhenhe-werne-arle apetyewarreke areye anwerneke ahele-irremere, ahele-ahele akemele. Itne-arle itirremenge renhe-arle akwele Ngkartele alhilekenge yernetyeke.”
Arelhe anyentele antere mwerre akngerre theleme Jesus akaperteke-arleke
(Matthew 26:6-13; John 12:2-8)
Jesus, apententye akngerre ikwerenhe areye anerrirreke apmere Bethany-ele, itne apmere Simon-kenheke irrpetye-alheke. Artwe yanhe utyene irrkelhe-irrkelhe-ilentye akngerre-akerte aneme. Jesus table-le anetyamele arlkweme, arelhe anyente anteme irrpintyeke. Re kwene-werne akngeke tyampite antere mwerre ntyentye akngerre-akerte, antere impene anthurre. Rarle tyampite apekeke-arle iperre antere nhenge theleke Jesus akaperteke-arleke. Kenhe tyerrtye arrpenhe areyele renhe aremele itne ahele-irrerreke, itne angkerreke, “Iwenhenge-arle-ame re antere mwerre ntyentye akngerre akngetyeke ipmentye altyelpe-altyiwetyeke? Re apeke-arle sell-eme-ileke, re mane ngkweltye akngerre anthurre inemere, re-anteme tyerrtye alhengkeye areye anteme anthetyenhenge.”
Kenhe Jesus-ele itelareme nthakenhe itne angkerrerlenge, itneke angkeke, “Iwenhe ikwere-ame arrantherre ikwere akengentye angkerrirreme? Renhe imperrirraye. Re kwenhe atyenge mwerre anthurre mpwarerne. The arrenhantherrenhe irlpangkelhe-ileme, nhenge tyerrtye alhengkeye areye arrekantherrenge akwetethe anerlenge, arrantherre itnenhe arntarnte-aretyeke, nhenge arrantherre apeke ahentye-anemele. Kenhe ayenge akenhe arrekantherrenge akwete anetyakenhe-arle. Alakenhe ikwerenge mwerre-arle re atyenge mpwareke re imerneme re atyenge ahentye anthurre aneme. Nhenge re antere mwerre yanhe atyenge akaperteke-arleke thelemele, re apeke-arle itelaremenge ayenge-arle ingwenthe ware ilwetyenhe. Re impene alakenhe mpwareke, tyerrtye atyinhe iperteke artetyenhenge-arteke akwele. Arrantherre ingkirrekele itelarerrirraye, tyerrtye arrpenhe areyele angkentye mwerre ilerremele ahelhe anteke nhenhele itne alakenhe-arlke itelaremele arelhe nhenhe ikwere-akerte angketyenhe.”
Judas yewe angkeme rarle Jesus iltye anthetyenheke
(Matthew 26:14-16; Luke 22:3-6)
10 Yanhe ikwerenge Judas Iscariot, re akenhe apententye akngerre anyente, kwertengerle akngerrepate tyatye-arenye areye-werne alheke, Jesus iltye anthetyeke. 11 Kenhe itne akenhe awemele-arteke itne akangkeke. Itne renhe apwerte ngkweltye anthetyeke alhileke. Kenhe Judas re imerte arelheke ilengare Jesus itnenhe iltye anthetyeke itne-arle renhe arntwirrkewarretyenhenge.
Jesus-ele merne Passover arlkweke apententye akngerre ikwerenhe areyenge
(Matthew 26:17-19; Luke 22:7-13)
12 Arlte arrekwele arrawe-irrentye akngerre Passover-enge, nhenge merne tampe ilperre-ilperre arlkwetyenhenge, itne kere yepe-yepe akwerrke atweke arlkwetyeke, yanhenge apententye akngerre areyele Jesus apayuthnerrirreke, “Nthenhe-werne-ame unte anwernenhe yernetyenhe merne-arlke kere-arlke ngkwenge itetyeke Passover-eke irlpangkemele?”
13 Kele Jesus-ele apententye akngerre ikwerenhe atherrame yerneke, “Mpwele alherraye apmere Jerusalem-werne alhemele, mpwele arerle-anerremele artwe kwatye-akerte pwerlepe ikwerenheke-arleke arratintyerlenge, apmere-werne renhe apentaye. 14 Apmereke-artweye yanheke angkaye, ‘Yewe, Akaltyele-anthenhe-anthenhele kwenhe ayenge yerneke. Room nthenhele-ame anwerne merne arlkwetyenhe, arrawe-irrentye akngerre Passover itelaretyenhenge?’ 15 Re mpweleke imernetyenhenge room akngerre akertnele nhenge rarle mpwareke. Mpwele merne uthene kere uthene itetyeke, yanheke impetyeke.”
16 Kenhe apententye akngerre atherrame alhemele areke artwe kwatye-akerte arratintyerlenge. Ratherre renhe apenteke nthenhe-werne re irrpenheke apmere apayuthneke apmereke-artweye renhe, “Room nthenhele-ame anwerne merne arlkwetyenhe anwerne itelaretyenhenge Passover?” Kenhe re imerneke apmere akertne-ipenhe. Yanhe ikwerele ratherre merne ilperre-ilperre renhe iteke kere-arlke imerte ingwele arlkwetyeke arrernemele. Ratherre anteme Jesus-werne alpeke.
17 Uterne-arle irrpeke-iperre, Jesus, apententye akngerre twelve-pele ikwerenhe areye-akerte alheke, apmereke irrpemele arrernelhemele merne arlkwetyeke. 18 Itne-arle anemele arlkwetyamenge Jesus angkeke, “Awerrirraye. Anyentele ayenge iltye atnerte anthetyenhe, anyente anwernekenge-arle nhenhele arlkweme, arrpenhe areyele ayenge arntirrkwetyeke.”
19 Itne aweke-arle-iperrele itne atnerte akurne anthurre awelheke. Itne anyenteke-anyente ikwere angkeke, “The kweye?”
20 Kenhe Jesus itneke angkirtneke, “Twelve pele nhenhele aneme, kenhe anyente nhenhele aneme, ilerne apurtele merne tampe urtneke akwernemele arlkwetyenhe. Anyente yanhele-arle ayenge iltye anthetyenhe. 21 Yewe, ayenge, Alere alkere-arenye apmere ahelhe nhenhele-arle akweke inteke, ilwetyenhe, alakenhe re arrule aneke intelhe-ileke-arle Bible-le inteme. Kenhe ayenge alhwarrpe awelheme artwe nhenheke ayenge-arle iltye anthetyenheke. Ikwere akurne anthurre anetyenhe rarle ayenge iltye anthemenge. Artwe yanhe apeke-arle intetyakenhe aneke kele mwerre ulkere-arle anemere.”
Jesus-ele merne atyeperre renhe itnekenge arlkweme
(Matthew 26:26-29; Luke 22:17-20)
22 Nhenge itne-arle arlkwetyamenge, Jesus-ele merne tampe ilperre-ilperre renhe ineke, imerte Ngkarte tnakemele. Ngkarte-arle utyernemele tnakeke iperre, re tampe ultakirtnanemele, apententye akngerre areye antheke. Re anteme itneke angkeke, “Inemele arlkwaye, nhenhe-arle tyerrtye atyinhe-arle.”
23 Re imerte tyampite ngkwarle-akerte anteme akertne-ilemele Ngkarte tnakemele. Ngkarte-arle utyernemele tnakeke iperre ngkwarleke, re apententye akngerre ikwerenhe areye antheke, ingkirrekele antywerrirretyeke. 24 Jesus anteme itneke angkeke, “Nhenhe alhwe atyinhe tyerrtye areyeke-arle thelelhetyenhe. Nhenge ayenge ilwerlenge alhwe atyinhe thelelhetyenhe, Ngkartele akenhe alhileke tyerrtye areyenge ipeltye-irretyeke, itnenhe atwetyakenhe anetyenhenge itne-arle akurne mpwarekenge. 25 The arrekantherre arratye ileme, ahelhe nhenhele the awethe ngkwarle antywetyeke arrangkwe-arle. Kele urreke Akngeye atyinhele tyerrtye areye apurtelhe-ilemele itnenhe alartetyele-arteke arntarnte-aretyenhe, yanhenge anteme-arle the arrekantherrenge ngkwarle awethe antywetyenhe ngkwarle arrpenhe anteme.” Alakenhe-arle Jesus itneke angkeke.
26 Kele itne-arle arlkweke iperre antyweke-arlke-arle iperre anyente-ngare alyelheke iperre-arlke, itne arratemele alheke apmere renhe iwerlte-alhemele alheke “Apwerte Arne Olive areye-akerte” arritnye akertne-werne.
Jesus-ele Peter-akerte ileme
(Matthew 26:31-35; Luke 22:31-38; John 13:33—14:31)
27 Jesus itneke angkeke, “Ingwe nhenhele arrantherre ingkirrekele ayenge impemele unterlte-iwetyenhe. Nhenge Bible-nge arrule anthurre intelhe-ileke angkentye akngerre anthurre alakenhe,
‘Ngkartele irrerlknge atwetyenhe yepe-yepe arntarnte-arentye akngerre nhenge.
Yepe-yepe areye irrarnpe-irremele unterlte-unterlte-iwetyenhe.’ Zechariah 13:7.
28 “Irrerlkngele inteme-iperre Ngkartele ayenge itethe-ilirtnetyenhe. Ayenge arrwekele alhetyenhe Galilee-werne. Kenhe arrantherre urreke apentetyenhe apurte-irretyenhe atyengenge.”
29 Kenhe Peter akenhe angkeke, “Arrangkwe! Nhenhe areyele apeke-arle ngenhe impemele alhetyenhe, kenhe the ngenhe impetyakenhe-arle anetyenhe.”
30 Kenhe Jesus ikwere angkeke, “Peter ayenge awaye. Lyete ingwele, urreke tyweke-tyweke urreye arlketyenhenge atherre-ngare, unte angketyenhe urrpetye-ngare unte-arle atyenge akutne aneme.”
31 Re aweke-arle iperre Jesus alakenhe angkerlenge, Peter arnterre angkeke, “Arrangkwe, the iletyakenhe urrtyirremele alakenhe, itne apeke ayenge apetyemele atwetyeke ngenhe-arteke, yanhe ikwerele ayenge angketyakenhe ayenge-arle ngkwenge akutne.”
Apententye akngerre ikwerenhe areye ingkirreke anthurre alakenhe re-anteye angkerrirreke.
Jesus Ngkarteke angkeme apmere garden Gethsemane arritnyenge
(Matthew 26:36-46; Luke 22:40-46; John 18:1)
32 Kele itne imerte apmere Gethsemane ikwere-werne irremele, Jesus apententye akngerre ikwerenhe areyeke angkeke, “Nhenhele anerrirraye urrekeke ayenge nhakwe-urrke-arle alhemenge Ngkarteke angketyeke.” 33 Kele re apententye akngerre urrpetyeke antangkeke, Peter-eke, James uthene John utheneke itne ikwerenge akngeke. Kele re irntwarre ulkere anteme alheke ikwerenge alhwarrpe-irremele, arrakele-akele anthurre anteme irreke. 34 Kele re anteme angkeke apententye akngerre urrpetye itneke, “Ayenge arrakele-akele anthurre anteme irreke, iwenhe apeke rarle utnenge ultherlenge-arteke, kele ayenge ilwetyeke anteme aneke-arteke. Nhenhele akwete anerrirraye, atyengenge akarre anemele!”
35-36 Kele-arle re angkeke iperre re akeme-irremele alheke irntwarre ulkere apmere arrpenhe-werne. Re anteme inngerre ahelhe-werne-atheke intemele angkeke Ngkarteke alhwarrpe akngerre-akerte imerte alakenhe angkemele, “Abba, Akngeye atyinhe-aye! Unte atyenge ileke, ayenge-arle ilwetyeke, ayenge uye anthurre itirretyeke mpwaremele. Unte apeke-ame angkentye yanhe akngarte-iweme ayenge rlkerte awelhetyakenhe anetyenhe? Kenhe arrangkwe, iwenhe apeke ikwere unte-arle ahentye-aneme mpware, iwenhe apeke ikwere ayenge-arle ahentye-aneme mpwaretyale!”
37 Kele Jesus akeme-irremele alpeke apententye akngerre urrpetye itne-arle aneke-werne. Re itnenhe ankwe-interlenge aretye-alpeke. Re Peter-eke angkeke, “Simon-aye, unte-ame ankwe inteme?” Kele, re renhe akemelhe-ilemele alakenhe ikwere angkeke, “Simon, unte-ame akarre anetyakenhe atyengenge akweke ware apeke?” 38 Re itneke awethe angkeke, “Arelhewarraye, Ngkarteke angketyeke rarle arrenhantherrenhe atnyenetyeke, arrentye Satan arrenhantherrenhe uterne-ketye ayenge imperlte-alhetyeke. Arrantherre iwenhe-arle the ileme mpwaretyeke ahentye-aneme, arrantherre akenhe arewampe-arle aneme.”
39 Kele re awethe alheke Akngeye ikwerenheke angkentye anyente re-anteye angketyeke. 40 Kele rarle Ngkarteke angkeke iperre re alpemele itnenhe areke ankwe interlte-anerlenge alknge itnekenhe akenhe arratye apurrke anthurre anteme aneke. Re itneke angkeke, “Arrantherre-ame awethe ankwe interne?” Kenhe itne apatemele anteme aneke.
41-42 Re itnenhe awethe impemele alpeke Akngeyeke angketyeke. Kele-arle Ngkarteke angkeke iperre re apetyalpemele itneke angkeke, “Arrantherre-ame ankwe akwete inteme? Kele-arle arrantherre inteke ltyerremele. Akeme-irremele araye. Judas-ele itnenhe nhenhe-werne akngetyame, tyerrtye atyenge-arle ahele-irreke itne, kele re anteme ayenge, Alere alkere-arenye apmere ahelhe nhenhele-arle akweke inteke, imerte iltye atnerte anthemele. Artwe akurne yanhe areyele anteme ayenge arntwirrkemele ayenge akngerlte-iwetyenhe. Iparrpe akeme-irraye anwerne itneke ineke-anare alhetyenhenge.”
Itne Jesus arntwirrkeme
(Matthew 26:47-56; Luke 22:47-53; John 18:2-12a)
43-44 Nhenge Jesus-arle apententye akngerre ikwerenhe areyeke angketyamenge, Judas artwe arrpenhe atningke-akerte apetyeke. Apententye akngerre Judas rarle akenhe ileke kwertengerle akngerrepate tyatye-arenye areyeke nthenheke Jesus aretye-alhetyeke, re itneke angkeke, “Unte ayenge aremele the renhe arrelyennge arrwantyerlenge, renhe akwele arrantherre arntwirrketyeke.” Kele kwertengerle tyatye-arenye akngerrepate areye, angkentye Moses-kenhe akaltyele-anthenhe-anthenhe areye-arlke, tyatye alartetye arrpenhe areyele-arlke renhe yernirtneke arrpenhe atningke-akerte nayepe uthene arne kwetere-arlke-arteke-akerte Jesus renhe arntirrkwetyeke.
45 Kele Judas irrpenheke apmere Gethsemane ikwere-werne, re Jesus areke imerte ikwere alakenhe angkemele, “Akaltyele-anthenhe-anthenhe-aye.” Re imerte Jesus arrelyennge arrwantyemele. 46 Kenhe itne areke Judas-ele renhe arrwantyerlenge, itne Jesus arntwirrkewarreke, lterrke anthurre arntwirrkemele. 47 Kenhe artwe yanhe ikwerele-arle tnetyame nayepe akngerre ikwerenhe tyerreke belt ikwerenhe-ngentyele, re irlpe ultakeke urrkapentye akngerre anyente-kenhe, kwertengerle tyeperre tyatye-arenye Caiaphas-eke-arle warrke-irretyarte. 48 Jesus awethe itneke angkeke, “Ayenge anyelkngalthe anetyakenhe! Iwenheke-ame arrantherre nhenhe-werne apetyewarreke akwetere-akerte irrtyarte-arlke-akerte ayenge arntirrkwewarretyeke? Ayenge-ame arlkarentye akngerre? 49 Arlte arrpe-anenhele rarle ayenge arrekantherrenge Tyatye Akngerre ikwerele anetyarte akwetethenhe-akwetethe, arrenhantherrenhe akaltyele-anthetyarte, kenhe iwenhenge-arle-ame arrantherre yanhe ikwere anteye ayenge arntirrkwewarretyakenheke? Kenhe arrule anthurre iwenhe-arle itne Bible-nge intelhe-ileke atyenge-akerte arratye-arle irreke.”
50 Ikwerenge apententye akngerre Jesus-kenhe areye atere-irremele unterlte-iweke.
51 Kenhe artwe apmerrke anyentele Jesus apentetyame, mantere arrarele-arle artelheke. Kenhe itne renhe arntwirrketyeke aneke, 52 re mantere tyekelhe-ilemele unteke. Itne mantere ware atnyeneke.
Itne Jesus court Jew areye-kenhe-werne akngeme
(Matthew 26:57-68; Luke 22:54b-55,63-65)
53 Thultye areyele Jesus renhe akngetyeke apmere Caiaphas-kenhe-werne, artwe nhenge kwertengerle tyeperre tyatye-arenye. Apmere ikwerele kwertengerle tyatye-arenye, alartetye arrpenhe areye-arlke, angkentye Moses-kenhe akaltyele-anthenhe-anthenhe areye-arlke apurte-irremele anerrirreke. 54 Kenhe Peter-ele renhe apenterle-apeke arlengenge-ulkere. Re irrpenheke yarte kwene-werne apmere ikwerenge. Re thultye areyenge apurte-irremele anetyame, urenge arrtyenelhemele anetyame, akarelhemele aretyeke nthakenhe-arle-irretyenheke. 55-56 Kenhe kwertengerle akngerrepate tyatye-arenye areye-arlke, akngerrepate Jew-kenhe areye-arlke anetyame kwenele. Itne aretyame tyerrtye angwenhe apeke-arle apetyetyenheke iletyeke nthakenhe-arle Jesus irreke-akerte nhenge itne renhe irrerlknge atwetyenhenge. Tyerrtye atningke apetyetyame Jesus-akerte urrtyirremele iletyeke. Akngerrepate areyele awetyakenhe aneke atherrele angkentye anyente ilerlenge.
57 Kele artwe arrpenheme tnerrirremele urrtyirremele ware ileke, 58 “Anwerne aweke artwe nhenhe re akwele alakenhe angkerlenge. ‘The tyatye nhenhe ulyeyele ataketyeke, renhe awethe artetyenhe ingwe atherre-iperrele. Tyerrtye areyele tyatye nhenhe arteke, kenhe tyatye arrpenhe akenhe tyerrtye areyele artetyakenhe-arle.’ Re-ante akwele artetyenhenge.” 59 Artwe yanhe areyele-arlke arratye iletyakenhe aneke.
60 Kenhe kwertengerle tyeperre tyatye-arenye akeme-irremele Jesus-eke angkeke, “Unte-ame aweme nthakenhe-arle artwe nhenhe areye angkerne? Arrkngente-iwelhaye! Itne-arle arratye angkeke apeke urrtyirremele apeke?”
61 Kenhe Jesus akenhe nterte akwete tnetyame. Kenhe kwertengerle tyeperre tyatye-arenyele anteme renhe alakenhe apayuthneke, “Ngkarte-arle akwete-ante aneme! Re aweme anwerne angkerrirrerlenge. Arratye ilaye! Unte-ame Christ, Alere Ngkarte-kenhe?”
62 Jesus angkirtnerlenge, “Yewe, ayenge kwenhe. Kenhe the akenhe arrekantherre ileme. Urreke arrantherre ayenge aretyenhe, Alere alkere-arenye apmere ahelhe nhenhele-arle akweke inteke, Ngkarte akwe-arratyele alartetye anerlenge. Arrantherre ayenge aretyenhe apetyalperlenge angkulye artepenyele.”
63-64 Nhenge kwertengerle tyeperre tyatye-arenyele angkentye nhenhe awemele re ahele anthurre irreke imerte mantere ikwerenhe alterremele re angkeke akngerrepate Jew areye-kenhe arrpenhe areyeke, “Araye! Artwe nhenhele-arle Ngkarte-arle angwareme. Iwenheke-ame anwerne artwe arrpenheke untheye ikwere-akerte angketyeke court-enge? Kele lyete ware anwerne awerne Ngkarte-arle akwele re. Kenhe re artwe ware-arle aneme. Kele nthakenhe anteme arrantherre ingkirreke itirreme?”
Kele itne angkirtnerlenge, “Artwe nhenhele atywerrenge anwerne-kenhe ultakeke! Kele renhe yernetyekaye itne renhe atwerrirretyeke?”
65 Kenhe arrpenhe areyele Jesus-ekarleke pelhe-iwerreke, renhe alknge manterele ayernemele, inngerre-arlke atwemele ikwere angkerrirreke, “Unte akwele Christ aneme! Kele anwerneke ilaye, angwenhele-ame ngenhe atwerne?” Kele itne renhe thultye areye iltye antheke, itne-arlke-arle imerte renhe atwemele.
Peter ilelheme rarle Jesus-eke akutne
(Matthew 26:69-75; Luke 22:56-62)
66 Kenhe Peter yarte kwenele anetyame. Marle anyente kwertengerle tyeperre tyatye-arenyeke-arle urrkapetyarte apetyeke. 67 Peter urele arrtyernelhemele anetyame, marle nhengele inngerre ikwerenhe aremele re angkeke, “Unte-arlke Jesus ikwerele-arlenge aneke, artwe nhenge Nazareth-arenye!”
68 Kenhe Peter re akenhe marle yanhe ikwere ularele-arle angkirtnerlenge, “Ayenge akutne iwenhe-arle unte angkemeke.” Re imerte akeme-irremele, arriwele-werne-atheke alhemele.
69 Kenhe marle re renhe-arle awethe areke iperrele, tyerrtye areyeke angkeke, “Ayenge awerrirraye, artwe yanhe arriwe itwele tnerle-anerlenge araye, re kwenhe apententye akngerre artwe nhenge-kenhe.”
70 Peter re ularele akwete angkirtneke.
Kenhe arrpenhe areye apurte-arle tnetyame Peter renhe areke, ikwere angkemele, “Arratye apelaye! Unte-arle Galilee-arenye-arteke angkentye anthurre-arle, unte apmere yanhe-arenye antime Jesus-arteke. Unte apententye akngerre ikwerenhe arratye rarle!”
71 Kenhe Peter itneke awethe ularele angkirtneke, “Ayenge akutne artwe angwenheke-arle arrantherre angkeme. Ayenge kwenhe arrekantherre arratye ilelheme. Ayenge apeke urrtyirreme, kele Ngkartele ayenge artimperre-iwetyeke-arle!”
72 Rarle angketyamenge ikwerele-anteye, tyweke-tyweke urreye awethe arlkeke. Kenhe iparrpe Peter-ele itelareke iwenhe-arle Jesus-ele ikwere arrekwele ileke, “Urreke tyweke-tyweke arlketyenhenge, unte angketyenhe urrpetye-ngare unte-arle atyenge akutne aneme.” Kenhe Peter re akenhe akethe-werne alhemele arnterre anthurre artneke.
* 14:1 Exodus 12:21 ff. Arlte yanhe ikwerele itne apurte-irrerirretyarte merne ilperre-ilperre arlkwetyeke kere yepe-yepe akwerrke-arlke atwemele, itne irlpangketyeke nthakenhe-irrekeke apmere Egypt-nge arrule anthurre. 14:68 Intelhe-ilentye akngerre arrpenhele ileme “re aweke tyweke-tyweke arlkerlenge”