41
Pharaoh Egypt-arenyele altyerre areme
Joseph jail-ele aneke awethe year atherreke-atwetye. Rarle jail-ele akwete aneke Pharaoh Egypt-arenyele altyerre areke. Alakenhe-arle re altyerre areke: re areke rarle tnerle-anetyame kwatye lhere akngerre Nile arritnyele. Re pweleke antere akngerre seven-pele kwatye kweneke areke. Itne akenhe mwerre anthurre aneke antere akngerre areye. Pweleke itne akwele kwatyenge arratemele atherrke akwele arlkwerlte-apetyame lhere iterele akwele. Re altyerre akwete arerle-anemele areke pweleke ngkwerne-ngkwerne arrpenhe seven-pele awethe kwatye kweneke. Pweleke nhenhe itne akenhe ngkwerne-ngkwerne anthurre aneke akurne anthurre itne. Itne kwatye-ngentyele arratewarremele tnerrirreke pweleke antere akngerre itneke itwele lhere iterele. Yanhe-ngentyele pweleke ngkwerne-ngkwerne itne pweleke antere akngerre itnenhe arlkwerrirreke. Kele Pharaoh re akenhe ankwenge-ntyele akeme-irremele aneke anteme.
Pharaoh re awethe ankwe-irrirtneke imerte altyerre arrpenhe-arle aremele. Altyerre ikwerenge re areke arne altyeye-arteke lyaperlenge. Altyeye arrpenhenge re areke merne alangkwe-arteke seven-pele lyaperlenge, itne akngerre anthurre aneke mwerre akngerre-arle. Altyeye arrpenhe akenhe lyapeke arrpenhe ikwere itwele, altyeye nhenge alangkwe mwerre akngerre-apenhe anthurre areye-akerte-arle. Alangkwe seven-pele anthurre aneke altyeye anyente ikwerele. Rlke urinpe akngerrele werneke ikngerre-ngentyele, imerte arne altyeye itnenhe ampemele. Altyeye seven-pele antyerrke itne altyeye mwerre arrpenhe areye arlkweke. Kele Pharaoh re ankwenge-ntyele akeme-irreke anteme. Re anteme re-arrpe angkeke, “Ayekaye! The altyeye-arteke areye areke akwele, kenhe the akenhe altyerre ware-arle areke!”
Ingweleme anteme, Pharaoh akngerre anteme itirreke nthakenhe-arle altyerre re ileme. Re ayeye yerneke artwe altyerre ilenhe-ilenhe areyeke, ngangkere areyeke-arlke renhe aretyeke apetyetyenhenge. Itne apetyewarreke, re itneke ileke nthakenhe anthurre-arle re altyerre areke. Re anteme itnenhe apayuthneke, “Iwenhenge-ame the altyerre nhenhe atherre areke? Iwenhe ikwerenge?” Itne akenhe itelaretyakenhe-arle aneke nthakenhe Pharaoh-eke iletyeke.
Yanhe-ngentyele anteme, urrkapentye akngerre anyente anteme apetyeke Pharaoh ikwere-werne, anyente nhenge ikwere-arle ngkwarle akngetyetyarte nhenge, Joseph-enge-arle jail kwenele aneke, re Pharaoh ileke, “Ayenge akurne. The ngkwenge arrekwele iletyakenhe irreke, ayenge kwenhe alkngwirreke-arle. 10 Unte-ame itelareme unte atyenge uthene urrkapentye akngerre arrpenhe uthene nhenge ilerneke ahele-irreke, ngkwenge merne itentye akngerre nhenge? Unte ahele-irremele ilernenhe jail-ke akwerneke. Kwene-arle jail-ele anekenge, thultye akngerrepatele ilernenhe arntarnte-aretyarte yanheke. 11 Ingwe anyentele, ilerne altyerre arerle-anerreke. Altyerre atyinhenge the merne annge areye lyaperlenge areke. Arrpenhe re akenhe merne areye-arle urtnele aneme-arle altyerre areke. Ilerne akutne aneke nthakenhe-arle altyerre itne ilekeke. 12 Yanhe ikwerele ureke, artwe Hebrew anyente uthene-arle akenhe anwerne jail-ele aneke. Rarle akenhe Potiphar-eke urrkapetyarte, thultye akngerrepate. Ilerne anteme altyerre ilerne-kenhe-akerte ileke ikwere, re imerte ilerneke arratye-arratye-ilemele. 13 Re ilerneke ileke akenhe kele arratye anthurre rarle aneke. Unte ayenge tyerrelhe-ileke jail-ngentyele ayenge urrkapetyenhenge, the ngkwenge akwetethe ngkwarle akngetyerle-anetyenhenge. Artwe arrpenhe nhenge ngkwenge merne itentye akngerre nhenge, unte-arle renhe atweke-arle. Alakenhe renhe-arle artwe Hebrew re ilerneke arrekwele ileke. Unte apeke renhe apayuthnemele re imerte apeke ngkwenge altyerre ngkwinhe iletyeke.”
14 Iparrpe anthurrele Pharaoh-ele ileke artwe urrkapentye akngerre ikwerenhe areyeke alhetyeke Joseph jail-ngentyele tyerretyeke. Itne alhemele iparrpe renhe tyerreke. Urreke re Pharaoh aretyenhenge, Joseph althelhemele, alhewelhemele, mantere mwerreke-arlke irrpeke. Re imerte alhemele apmere Pharaoh-kenhe-werne, akngerre anthurre-arle akenhe apmere, re imerte ikwerenge arrekwele tnemele.
15 Pharaoh ikwere angkeke, “Ingwele the altyerre atherre areke, arrpenheke arrangkwele atyenge iletyeke nthakenhe-arle altyerre ratherre ileme. The ngenhe apetyetyeke ileke tyerrtye areyele-arle atyenge ileke ngenhe altyerreke apayuthnetyeke, unte anteme ileme iwenhe apeke-arle altyerre re aneke nthakenhe apeke. Arratye-ame alakenhe?”
16 Joseph ikwere angkirtneke, “Ayenge kwenye! Tharle ngkwenge altyerre ngkwinhe-akerte iletyeke arrangkwe-arle, kenhe Ngkartele-ante-arle ileme unte akangketyenhenge.”
17 Kele Pharaoh Joseph-eke angkeke, “Alakenhe-arle the altyerre atyinhenge areke: Altyerre atyinhenge, the areke ayenge kwatye iterele tnerle-anerlenge, lhere akngerre Nile-le. 18 The imerte aremele pweleke seven-pele anthurre kwatye kwenele tnerlte-anerlenge. Itne antere akngerre, mwerre anthurre aneke. Pweleke itne kwatyenge arratewarremele atherrke arlkwerlte-apeke. 19 The imerte aremele pweleke seven-pele awethe kwatye kwenele tnerlte-anerlenge. Itne akenhe ngkwerne-ngkwerne anthurre areye-arle aneke akurne areye. The kwenhe pweleke alakenhe arrekwelenge apmere Egypt-nge aretyakenhe. 20 Kele imerte pweleke ngkwerne-ngkwerne itne kwatyenge arratewarremele pweleke antere akngerre itnenhe arlkwerrirremele. 21 Ayenge itirrekeke-athene pweleke ngkwerne-ngkwerne itne-arle akwele antere akngerre irretyenheke pweleke antere akngerre itnenhe arlkwemele, kenhe arrangkwe-arle. Itne akenhe ngkwerne-ngkwerne akwete-arle aneke itne-arle kwatye kwenele arrekwele aneke-arteke. Yanhe-ngentyele ayenge akarre anteme irreke.
22 “Yanhe-ngentyele ayenge ankwe-irrirtneke, the imerte altyerre arrpenhe anteme-arle aremele. Altyerre ikwerenge the areke altyeye areye-arteke lyaperlenge. Arne altyeye ikwerele aneke alangkwe seven-pele anthurre, itne akenhe aneke alangkwe akngerre-apenhe mwerre anthurre areye arne altyeye mwerrele. 23 Altyeye arrpenhe lyapeke alangkwe-arteke, arne ikwerenge arlenge kwenye. Re akenhe alangkwe seven-pele ante-arle atnyeneke. Rlke urinpele ikngerre-ngentyele wernemele itnenhe ampeke. Itne antyerrke irreke, akurne ingkirreke. 24 Yanhe-ngentyele, alangkwe akurne itne alangkwe mwerre itnenhe seven-pele arlkwerrirreke. Ayenge imerte akarre anteme irremele. Ingweleme anteme the ngangkere areyeke ileke. Itne altyerre atyinhe atyenge iletyakenhe aneke itne-arle altyerre nhenhe atherreke apatewarrerlenge-arle.”
25 Joseph-ele Pharaoh ileke, “Pweleke areye-arlke altyeye areye-arlke-arle unte altyerre ngkwinhenge areke, itne kwenhe angkentye Ngkarte-ngentyele. Re kwenhe ngkwenge iletyenhe nthakenhe-arle re apmere nhenhe iletyenhe. 26-31 Yewe, arratye apelaye! Pweleke seven pele uthene altyeye akngerre-apenhe uthene unte altyerre areke, ileme Ngkartele-arle ngenhe merne arunthe akngerre anthetyenhe year seven-peleke-atwetye. Ikwerele ureke, tyerrtye areyele merne arunthe Egypt-nge arlkwetyenhe. Kele pweleke ngkwerne-ngkwerne seven-pele arrpenhe nhenge areye altyeye antyerrke seven-pele-arlke unte altyerrenge areke-arlke rlke urinpele-arle itnenhe werneke ampemele, ileme Ngkartele ngkwenge imernerle-aneme re awethe merne lyapelhe-iletyeke arrangkwe-arle year seven-pele awetheke-atwetye. Tyerrtye ingkirreke alkngwirrewarretyenhe year mwerre arrpenhe areyeke, itne anteme angayakwe anetyenhe. Itne anteme angketyenhe, ‘Anwerne kwenhe merneke arrangkwe anetyenhe apmere akurne nhenhele! Anwerne ingkirreke angayakwe ilwetyenhe-aye!’ Yewe, akurne anthurre akwele anetyenhe merne-arlke year seven-peleke arrangkwe anemele. 32 Ngkartele ngkwenge altyerre atherre imerneke nthakenhe-arle re iletyenheke. Iwenhe-arle unte altyerre ngkwinhenge areke kwenhe arratye anetyenhe. Ngkarte-arle akaltye-arle aneke merne areye-akerte. Urreke anteme Ngkartele merne anthetyenhe year seven-peleke-atwetye. Yanhe-ngentyele merne awethe lyapetyeke arrangkwe anteme anetyenhe, arrangkwe anetyenhe year seven-pele awetheke-atwetye.”
33 Yanhe-ngentyele Joseph-ele Pharaoh ileke, “Ayenge awaye! Artwe anyente inaye akngerrepate-arle anetyenhe, artwe akaperte arratye, tyerrtye nhenhe areyeke-arle akngerrepate anetyenheke. Rarle itelaretyenheke nthenheke merne arunthe arrernetyeke uterne seven peleke itne lyaperlte-anetyeke. 34 Artwe arrpenhe areye-arlke inaye itne akngerrepate areye anetyenhenge apmere arrpe-anenheke. Itnenhe ilaye tyerrtye areye-ngentyele merne inetyeke year seven peleke-atwetye lyaperlenge-arteke. Ingkirrenyeke inetyale, akweke ware. Itne apeke annge yakwethe five-pele apeke atnyenerlenge, anyente ware inaye itneke-ngentyele. Alakenhe itneke-ngentyele annge areye inaye. 35 Merne ingkirreke akngerrepate areyele-arle tyerrtye areye-ngentyele ineme year seven-pele ikwerele, itnenhe ilaye apmere warle akngerre areyeke arrernetyeke. Itnenhe ilaye arntarnte-aretyeke year seven-pele ikwerele tyerrtye areye angayakwele apeke anyelknge ineketyenge, merne-arle lyapetyakenhenge. 36 Ikwerele ureke merne Egypt-nge lyapetyakenhenge, akngerrepate areyele itnenhe akweke-ame-akweke ware anthetyeke itne angayakwe-irreketyenge. Alakenhenge-arle apmere akurne-irreketyenge merneke arrangkwenge.” Alakenhe-arle Joseph-ele Pharaoh ileke.
Pharaoh Egypt-arenyele Joseph akngerrepate arrerneme tyerrtye ingkirrekeke apmere Egypt-elarle anemeke
37 Nhenge Joseph-ele ileke altyerre uthene merne uthene-akerte, Pharaoh Egypt-arenye tyerrtye ikwere urrkapentye akngerre areyele-arlke renhe awerrirremele, itne ingkirreke mwerre angkerreke Joseph-arle itirrentye mwerre atnyenemenge. 38 Yanhe-ngentyele, Pharaoh-ele urrkapentye akngerre ikwerenhe areye ileke, “Artwe arrpenhe apeke Joseph-arteke mwerre anetyakenhe, arrangkwe-arle Ngkartele-arle renhe utnenge lterrke-arle anthekenge!”
39 Pharaoh imerte Joseph-eke angkemele, “Ngkartele kwenhe ngkwenge ileke mwerre-arlke akurne-arlke-arle anetyenheke anwerneke. Alakenhenge kwenhe unte akaltye anthurre aneme tyerrtye arrpenhe areye-arteke kwenye. Utnenge Ngkarte-kenhe ngkwengenge anepaneme. 40-41 Lyete the ngenhe tyerrtye ingkirrekeke apmere Egypt-ele akngerrepate mpwareme. Ayenge-ante-arle ngkwenge akngerrepate anetyenhe. Tyerrtye atyinhe areye-arle atyenge akangkwe-irrentye akngerre-arle, itne-arle ngkwenge akangkwe-irretyenhe unte itnenhe ilerlenge.” Alakenhe-arle Pharaoh-ele Joseph ileke. 42 Kele Pharaoh-ele iltye-kenhe ikwerenhe ilyweke iltye ikwerenhe-ngentyele, iltye-kenhele mpwaretyarte tyerrtye ingkirrekeke imernetyeke re apele akngerrepate aneme. Iltye-kenhe ikwerele akenhe aneke arlkenye Pharaoh-kenhe. Kele re irlweke-arle ipenhe, re Joseph iltyeke-arleke arrerneke, re anteme Joseph mantere mwerre areye antheke irrpetyeke, re imerte ite-kenhe gold antheke re arrernelhetyeke.
43-45 Pharaoh-ele Joseph ileke, “Ayenge-arle Pharaoh! Kele lyete-ngentyele tyerrtye nhenhe areye ngkwenge akangkwe-irretyeke unte itnenhe ilerlenge. Unte apmere arrpe-anenhe-werne alhetyeke nhenhe Egypt-nge unte iletyeke itne merne lyapelhe-iletyeke itneke nthakenhe apeke itne iletyeke. Urreke itne arne apeke lyapelhe-iletyenhenge, arne iwenhe apeke arrpenhe renhe areye mpwaretyenhenge, itne ngenhe apayuthnetyekeke-amparre. Itne apeke ngenhe apayuthnetyakenhe itne arneke arrangkwe mpwaretyakenhe merne lyapelhe-iletyeke arrangkwe-arle. The ngenhe arritnye arrpenhe antheme. Lyete-ngentyele ngkwinhe arritnye Zaphenath-Paneah anteme, alakenhe ileme “Ngkarte angkemele aneme.” The anteme ngenhe arelhe Asenath arritnye antheme, ngkwenge anewe anetyeke. Re kwenhe ampe Potiphera-kenhe, re arrawe-irrentye akngerrepate itnekenhe-arle aneke apmere On-ele.” Yanhe-ngentyele, Pharaoh-ele Joseph ileke nanthele tyarre-inentye akngerre ikwerenheke antyerle-alhetyeke, thultye akngerrepate-kenheke-arleke. Re ileke tyerrtye areye nanthele tyarre-inentye akngerre Joseph-kenhe arrekwelele alhetyeke ingkernele-arle apetyetyamenge. Nhenge artwe areye-arle alhetyemenge, itne tyerrtye areyeke arlkeke, “Arrantherre ingkirreke artepe arrernelhaye akngerrepate-arle apetyemenge!” Yanhe-ngentyele, tyerrtye areyele kele Joseph itelarerrirreke, rarle akngerrepate aneke.
46 Nhenge Pharaoh-elarle Joseph akngerrepate mpwareke tyerrtye Egypt-arenye areyeke, Joseph akenhe artwe apmerrke year 30-pele ware-arle aneke. Yanhe-ngentyele, re apmere Pharaoh-kenhenge imperle-alheke apmere arrpe-anenhe-werne Egypt-ele aneme-werne rarle apmere ingkirreke aretyeke re akngerrepate aneke. 47 Joseph apmere arrpe-anenhele unthetyarte, re unthemele akwete aneke year seven-peleke-atwetye. Ikwerele ureke, merne akngerre anthurre lyapeke apmere arrpe-anenhele tyerrtye areyele merne annge akemele anyentelhe-ilemele Joseph antheke. 48 Joseph urrkapentye akngerre ikwerenhe areye-akerte alheke apmere arrpe-anenhe-werne, itne merne arrpenheme inemele tyerrtye areye-ngentyele akngirtneke apmere warle akngerreke arrernetyeke apmere itne-kenheke. 49 Itne merne akweke ware inetyakenhe, itne akngerre anthurre ineke. Apmere yanhenge merne akngerre, akngerre anthurre atnyeneke. Arrpenhele uyarne intelhe-ileme merne nthakentye itne arrerneke apmere akngerre ikwere akngerre anthurre-arle anekenge.
50 Ikwerele ureke, urreke-arle ahurratye-irretyenhenge, anewe Joseph-kenhe Asenath-ele ampe urreye akweke atherre atnyeneke. 51 Joseph-ele alere arrekwelenye Manasseh arritnye antheke, imerte ikwere angkemele, “Itne ayenge akngeyenge, atyenge-artweyenge rakemele, apmere nhenhe-werne ayenge akngetyeke. Tyerrtye apmere Egypt-arenye areyele ayenge urrkapetyeke uterneke. Kele mwerre. Ngkarte-arle atyenge mwerre-arle aneke, kele ayenge akangkemele, Ngkartele-arle ayenge arne akurne areyeke alkngwe-ilerlenge. Alakenhenge anteme the ngenhe Manasseh arritnye antheme.” Hebrew angkentyenge Manasseh angkeme-arteke “Alkngwe-ileme.” 52 Joseph-ele atyeye akweke Ephraim arritnye antheke imerte renhe ilemele, “Ayenge apateke nhenhe Egypt-nge. Kele mwerre-arle alakenhe. Ngkartele ayenge akweke atherre antheke. Alakenhenge-arle the ngenhe Ephraim arritnye antheme.” Hebrew angkentyenge angkeme “Ephraim,” angkeme-arteke “Ngkartele ayenge alere atherre antheke.”
53-54 Year seven pele ikwere iperre merne mwerre anthurre lyapemele Egypt-nge, yanhe-ngentyele Ngkartele merne awethe lyapelhe-iletyakenhe aneke, alakenhe-arle Joseph-ele arrekwele ileke. Merne awethe lyapetyakenhe aneke Egypt-ele apmere arrpenhele-arlke, arrangkwe. Kenhe itne akenhe merne akngerre-arle awakeke arrernemele arlkwetyeke Egypt-nge Joseph-elarle urrkapentye akngerre ikwerenhe areyele-arlke annge areye anyentelhe-ilerlenge imerte warle akngerreke arrernemele ahurratyeke anetyeke. 55 Nhenge tyerrtye areye-arle angayakwe-irrerirreke itne apetyewarretyarte Pharaoh apayuthnetyeke, “Anwernenhe merne annge anthaye anwerne athetyeke merne mpwaremele!”
Re itneke angkirtnetyarte, “Alherlte-iwaye, Joseph merne anngeke apayuthnetyeke, ikwere imerte akangkwe-irremele.”
56-57 Yewe, tyerrtye atningke anthurre angayakwe aneke apmere Egypt-ele. Urreke itnenhe merne anthetyenhenge, Joseph-ele warle akngerre itnenhe altywere-ileke urrkapentye akngerre ikwerenhe areyele itne-arle merne akngerre arrerneke. Tyerrtye areye apetyewarretyarte Joseph uthene urrkapentye akngerre ikwerenhe areye uthene-werne. Itne itnenhe mane anthetyarte merne inetyeke. Tyerrtye areye-arle angayakwe anthurre aneke, Egypt-arenye areye-ante kwenye. Tyerrtye atningke apetyewarretyarte apmere arrpe-anenhe-ngentyele Egypt-werne merneke arrangkwe-arle anekenge apmere arrpe-anenhele, ahurratye akngerre-arle anekenge.